Öz
Türkiye'de mevlid denilince, hemen herkesin aklına Süleyman Çelebi'nin eseri gelir. Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-necât adındaki eseri, Türk edebiyatında mevlid türü olarak bilinen eserlerin en tanınmış, en meşhur olmuş örneğidir. Bu sebeple aynı türde başkalarının eserleri de olmakla birlikte, tür adı eser adının önüne geçmiş, mevlid deyince genellikle Süleyman Çelebi'nin eseri kastedilmiştir.
Süleyman Çelebi'nin mevlidi, bir edebî eserden ziyade kutsal bir dinî metin olarak kabul görmüştür. Çeşitli sebeplerle düzenlenen törenlerde Çelebi'nin mevlidi bir ibadet aşkıyla okunup dinlenmiştir. Doğum, sünnet töreni, askere uğurlama, evlilik ve vefat gibi hayatın her safhasında; mevlid kandili, miraç kandili gibi kutsal gecelerde çeşitli vesilelerle mevlid okunması bir gelenek olmuştur.
Hayatın içinde böylesine geniş bir okunma/dinlenme alanı bulmuş olan mevlidin diğer sanat dallarına da ilham kaynağı olması; roman, hikâye, şiir, sinema gibi alanlarda mevlide gönderme yapılması, mevlidle ilgili bir sahneye yer verilmesi tabii bir durumdur.
Bu yazıda, mevlidin divan şiirine yansımaları üzerinde durulmuş, divanlarda mevlide yer verilip verilmediği araştırılmıştır. Peygamber övgüsüne ayrılan naat türündeki şiirler dışında, Peygamber'in mevlidini konu olan veya Süleyman Çelebi'nin mevlid türündeki eserine değinen şiirler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, Kâsımzâde Seyyid Mehmed Emin Halvetî (ö. 1131?/1718?) ile Abdülahad Nuri'nin (ö. 1061/1651) divanlarında murabba biçimimde beş örneğe rastlanmıştır. Şairlerin bu şiirlerde mevlid sözüyle hem Hz. Peygamber'in doğum vaktini hem de Hz. Peygamber veya herhangi bir nedenle mevlid okutulmasını kastettikleri görülmüştür.
Burada söz konusu beş murabbada mevlidin nasıl ele alınıp hangi yönleriyle övülüp methedildiği üzerinde durulmuştur. Konuyla ilgili başka örneklerin de bulunabileceğine dikkat çekilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Mevlid mevlid kandili Süleyman Çelebi Vesiletü Seyyid Mehmed Abdülahad Nuri
Kaynakça
- Abdülahad Nuri (2001). Abdülahad Nûrî Divanı, (Haz. Ali Osman Coşkun), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Akarpınar, Bahar (1999). Türk Kültüründe Dinî Törenler ve Mevlid Kutlamaları, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Hüseyin Vassâf (1999). Mevlid Süleyman Çelebi ve Vesiletü'n-Necât'ı, (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Ankara: Akçağ Yayınları.
- Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Mazıoğlu, Hasibe (1974). "Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler", Türkoloji Dergisi, C. VI, S. I, s. 31-62.
- Okiç, M. Tayyib (1975). "Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri", Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, s. 17-73.
- Seyyid (2012). Divan-ı İlahiyat (Niyâzî-i Mısrî'nin İzinde Bir Eren: Bursalı Kâsımzâde Seyyid Mehmed Emîn Halvetî), (Haz. Mustafa Tatcı - Mustafa Sever), Bursa Bursa İl Özel İdaresi Yayını.
- Şeker, Mehmet (2004). "Mevlid (Osmanlı'larda Mevlid Törenleri)", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXIX, Ankara, s. 479-480.
- Şeyh Galip (1994). Şeyh Galip Divanı, (Haz. Muhsin Kalkışım), Ankara: Akçağ Yayınları.
- Toygar, Kâmil (1982): "Türkiye'de Mevlid Çevresinde Meydana Gelen Folklorik Unsurlar", II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi, C. IV, s. 517-534.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 5 Sayı: 3 |
