ÇAĞDAŞ AZERBAYCAN ŞİİRİNDE BİR GAZEL USTASI: AĞAKERİM NÂFİZ ŞİRVÂNÎ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 1484 - 1515, 28.12.2022

Parvana Bayram

Öz

Azerbaycan edebiyatında modern şiirin yanı sıra klasik şiir de varlığını devam ettirmektedir. Bakü ve çevresinde, Şamahı’da ve diğer bölgelerde divan şiiri geleneği önemli şairler tarafından yaşatılmaktadır. Mecmau’ş-Şu’ârâ, Gülüstan, Fövcü’l-Füsehâ edebî meclisleri 19. Yüzyılda kurulan ve Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla 20. yüzyılın sonlarına doğru yeniden faaliyete başlayan edebî meclislerdir. Fuzûlî, Sefâî, Kudsî, Vahid, Yusif, Eruz edebî meclisleri 20. yüzyıl sonlarında klasik şiiri yaşatmak için kurulan meclislerdendir. Bu edebî meclislere devam eden, burada yetişen onlarca şair, klasik edebiyatın yaşatılması için faaliyet göstermektedir. Bu şairlerin çoğu Fuzûlî edebî mektebine mensup olup daha çok gazel, kaside ve mesnevi yazmakta, klasik şiirin birçok şekil ve türünde eserler vermektedir.
Divan şiirinin önemli temsilcilerinden ve Şirvan edebî mektebinin yaşayan temsilcilerinden biri de Ağakerim Nâfiz Şirvânî (d. 1948-)’dir. Şairin Azerbaycan Türkçesiyle, klasik tarzda yazdığı bütün şiirleri mürettep Divan halinde, Turan İbrahimov tarafından tertip edilip Önsöz ve geniş bir incelemeyle birlikte 2017 yılında Bakü’de yayımlanmıştır. Nâfiz, 20.yüzyıl Azerbaycan edebiyatının, kültür ve medeniyetinin yaşayan önemli isimlerindendir. O, sadece Azerbaycan klasik edebiyatını ve bu edebiyatın temsilcilerini değil, meşhur İran şairlerini; Anadolu ve Orta Asya şairlerinin eserlerini de çok iyi bilmektedir. Sadece klasik edebiyat sahasında değil klasik Şark müziği alanında da çağının önemli temsilcilerinden olan Nâfiz, Azerbaycan Muğam sanatında gür sesi ve besteleri ile faaliyetlerine devam etmektedir. O, yalnız Azerbaycan’da değil, Orta Asya ve Orta Doğu ülkelerinde, Fransa başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde, Amerika Birleşik Devletleri’nde de beste ve yorumlarıyla tanınan bir sanatçıdır.
Bu makalede, Ağakerim Nâfiz Şirvânî’nin hayat ve sanatından bahsedilecek; ayrıca şairin Bakü’de basılan Divanının şekil ve muhteva özellikleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Şirvan şairleri, gazel, kaside, tahmis, nazire, makam, klasik müzik.

Kaynakça

• AHUNDOV, İmran (2015). Azerbaycan Muğamları, Mütercim. Bakı.
• BAĞRIAÇIK, Yeşim IŞIK (2020). Meşrutiyet Dönemi İran Şiiri ve Şairleri, Mavi Atlas, 8(1)2020: 115 – 127. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1072437. S.122 (E.T.: 15.10.2022).
• BAYRAM, Ömer (2005). Azerbaycan Sahası Tezkireleri ve Seyyid Azim Şirvânî’nin Tezkiresi (Dr. Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı.
• BEDELBEYLİ, Efrasiyab (1969). Musigi Lüğeti, Bakı: Elm Neşriyatı,
• BEDELBEYLİ, Efrasiyab, İzahlı Monografik Musigi Lüğeti: Tesnif: http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=1886&lang=az (E.T.: 10.10.2022).
• BEDELBEYLİ, Efrasiyab, İzahlı Monografik Musigi Lüğeti: Muğam, Muğamat: http://lugat.musigi-dunya.az/az/azmt_az.pl?page=1&sym=19&razd=3) (E.T.: 10.10.2022).
• BİRİYA, Mehemmed (2010). Eserleri (Haz. İslam Geribli), Bakı: Elm Neşriyatı.
• CEFERZADE, Ehmed (1972). Şirvan Şairlerinin Seçilmiş Eserleri, Bakı: Yy.
• CEFERZADE, Ehmed, Geniyev, Seyfeddin (1994). Şirvan Şairleri, Bakı: Yy.
• CEFERZADE, Ehmed (1996). Şirvanın Kadın Şairleri, Bakı: Yy.
• CEFERZADE, Ehmed, Geniyev, Seyfeddin., Alışov, Rafig., Resulov, Sarvan
• (1994). Şamahı, Bakı:Yy.
• CEFERZADE, Ehmed (2017). Yaralı Könül (Haz. Afag Ramazanova, Turan İbrahimov), Bakı: Elm ve Tehsil Neşriyatı.
• CEFERZADE, Ezize (1976). Şirvanın Üç Şairi, Bakı: Genclik Neşriyatı.
• DİLÇİN, Cem (1992). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ESGERLİ, Zaman (2005). XIX Esr Azerbaycan Şeiri Antologiyası, Bakı: Şerg-Gerb Neşriyatı.
• HACIBEYOV, Üzeyir (1985). Azerbaycan Halg Musigisinin Esasları, Bakı: Yazıcı Neşriyatı.
• HEYAL, Sona (2011). Ağ İşığın Sorağıyla, Bakı: “MBM”.
• HEYAL, Sona (2011). Bakı Gülzarının Bülbülleri, Bakı: “MBM”.
• HEYAL, Sona (2007). Maştağa Edebi Mühiti ve Mir Celal, Bakı: Nurlan Neşriyatı.
• HEYAL, Sona (2009). Biz Azerbaycanlıyıg, Bakı: “MBM”.
• HEYAL, Sona (2010). Ey Fuzuli, Bakı: “MBM”.
• HEYAL, Sona (2010). Genc Gelem (Tezkire), Bakı: “MBM”.
• HEYAL, Sona (2011). Nezireler, Tezminler, İthaflar, Bakı: “MBM”.
• İBRAHİMOV, Turan (2017). Ağakerim Nafiz Şirvani Divanı içinde (Önsöz ve inceleme), Bakı: Elm ve Tehsil. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000631547
• İSMAYILZADE, Cefer Remzi (1987). Deyilen Söz yadigardır, Bakı: Yazıçı Neşriyatı.
• İSMAYILZADE, Cefer Remzi (2019). Deyilen Söz yadigardır (Haz. ve son söz yazarı: Sona Heyal), Bakı: Ekoprint.
• MAHİR, Elemdar (2009). Külliyat, Bakı: Adiloğlu Neşriyatı.
• MARC Loopuyt Biyografisi: https://marcloopuyt.com/biographie/(E.T.: 15.10.2022).
• MEMMED, Nuru oğlu (1991). Azerbaycan Gezelleri, Bakı: Azerneşr.
• NÂFİZ, Ağakerim İsrafilbeyli (2010). Ustadi-E’zem Mirze Mehemmed Hesen Felekzade Şirvani, Bakı: Nafta-Press Neşriyatı.
• NÂFİZ, Ağakerim Şirvani (2017). Divan (Hazırlayan ve Ön Söz yazarı: Turan İbrahimov), Bakı: Elm ve Tehsil Neşriyatı. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000631547
• NÂFİZ, Ağakerim Şirvânî (2018). Tercüme-yi hâl, Şairin elyazmasıyla.
• NÂFİZ, Ağakerim Şirvânî (22 Temmuz, 2022a). Parvana Bayram Tarafından Gerçekleştirilen Röportajın Ses Kaydı, Azerbaycan: Bakı.
• NÂFİZ, Ağakerim Şirvânî (29 Temmuz, 2022b). Turan İbrahimov Tarafından Gerçekleştirilen Röportajın Ses Kaydı, Azerbaycan: Bakı.
• NEBİYEV, Bekir (2012). Şamahı Torpağının Yetirdiği Böyük Azerbaycan Şairleri, Bakı: Ozan Neşriyatı. SABİR, Mirze Elekber (2004). Hophopname, II ciltte. Cilt II, Bakı: Şerg-Gerb Neşriyatı. ŞUŞİNSKİ, Firidun (1985). Azerbaycan Halg Musigiçileri, Bakı: Yazıçı Neşriyatı. TURUNÇ, Ahmet Serhat (2011). Türkiye’de Tar Eğitiminde Görülen Problemler ve Çözüm Yolları, (Sanatta Yeterlilik Tezi) İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Müziği Anabilim Dalı.
• VAHİD, Eliağa (2005). Seçilmiş Eserleri, Bakı: Lider Neşriyatı.
• YILMAZ, Mehmet (1992). Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ALİ Şamil, “Mehemmed Bağırzade Biriya”:
• https://alishamil.tr.gg/M%26%23601%3Bh%26%23601%3Bmm%26%23601%3Bd-Ba%26%23287%3B%26%23305%3Brzad%26%23601%3B-Biriya.htm (E.T.: 10.10.2022).
• AĞAKERİM Nafiz hakkında program: I-II-III. Bölümler:
• https://youtu.be/Ozn2ybn03S4;
• https://youtu.be/g-D0I5S5NNo;
• https://youtu.be/Dgr2IF7hYbU
• AĞAKERİM Nafiz (1997), “Namelum Ses Filmi”: https://youtu.be/GuWjrrKE4pE
• AĞAKERİM İsrafilbeyli: https://az.wikipedia.org/wiki/A%C4%9Fak%C9%99rim_%C4%B0srafilb%C9%99yli (E.T.: 05.10.2022).