SADRAZAM HEKİMOĞLU ALİ PAŞA HAKKINDA BİYOGRAFİK TARİHİ BİR ESER

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 1165 - 1183, 28.12.2022

Bilge Kaya Yiğit

Öz

Bu yazıda 18. yüzyıl sadrazamlarından Hekimoğlu Ali Paşa hakkında yazılmış olan Metâliü’l-âliye fî Gurreti’l-gâliye hakkında bilgi verilecektir. Hekimoğlu Ali Paşa’nın oğlu İsmail Ziyâeddin Efendi eserinde, babası Hekimoğlu Ali Paşa’nın doğumundan vefatına kadar hayatını; aldığı görevleri, tayin yerlerini, yaptığı hizmetleri, inşa ettirdiği binaları, vesile olduğu hayır işlerini anlatmıştır. Yazma eserde ayrıca Ali Paşa’nın şiirleri ve Ali Paşa’ya çesitli vesilelerle yazılan şiirler bulunmaktadır. Burada Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-Gâliye genel hatlarıyla tanıtılacaktır. Ali Paşa’nın daha önce yayınlanmamış şiirleri incelenecektir.
Ali Paşa için üç defa sadrazam oluşu, yaptırdığı cami, çeşme, kütüphane ve görevlerindeki âdil idaresi, savaşları, zaferleri, başarıları vd sebeplerle oldukça fazla sayıda şiir yazılmıştır. Ziyâ’î İsmail Bey, babası Hekimoğlu Ali Paşa’ya hayatı boyunca veya vefatından sonra çok fazla şiir yazıldığını bunların hepsini okuyucuda bıkkınlık yaratmasın diye eserine dahil etmediğini ifade etmiştir. Ayrıca Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye’de Ziyâ’î’nin eserinde yeri geldikçe atasözü mahiyetinde, duruma uygun, yazarını belirterek veya belirtmeden tek beyitli şiirlere yer verdiği görülmektedir. O dönemde nazmın nesre göre daha ön planda olması veya duruma uygun atasözü mahiyetinde beyitlerin kullanılmasının anlatımı daha estetik ve etkili kıldığı düşüncesi ile mensur eserlerde hayat dersi veren beyitlere yer alabilmektedir. Ziyâ’î babası için yazılan şiirlerin hepsini eserine almadığı halde eserde Hekimoğlu Ali Paşa ile ilgili fazla sayıda şiir bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hekimoğlu Ali Paşa, Metâliü’l-âliye fî Gurreti’l-gâliye, Biografi, Osmanlı Tarihi, Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Aktepe, Münir. (1988). “Hekimoğlu Ali Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 166-168. İstanbul: TDV Yayınları.
• Gedikoğlu Buldan, Hümeyra. (2019). Ziyâ’î İsmail bin Ali- Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye [120b-210a] Giriş-Metin-Dizin. BAİBÜ SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gür, Nagihan. (2018). “Osmanlı Devrinde Yetişmiş Kudretli Bir Sanat Hâmisi Hekimoğlu Ali Paşa ve Şairleri” Doğu-Batı Düşünce Dergisi, sayı 85. Mayıs-Haziran. 145-158. sayfa.
• Kaya Yiğit, Bilge. (2022). “Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye” maddesi TEES. Erişim Tarihi. 30.11.2022.
• Kesik, Beyhan. (2020). “Ziyâ’î Hekimoğlu Ali Paşazade İsmail Ziyâeddin Bey”. TEİS. Erişim Tarihi: 10.12.2022.
• Özgök, Neslihan. (2019). Ziyâ’î İsmail bin Ali- Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye [1b-120a], Giriş-Metin-Dizin, BAİBÜ SBE. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sarkı, Muhittin (2020). Ziyâ’î İsmail bin Ali- Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye [210b-301a],Giriş-Metin-İnceleme. BAİBÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tarih Çevirme Kılavuzu https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ Erişim Tarihi: 30.11.2022.
• Tosun, Sabri. (1961). Hekimoğlu Ali Paşa’nın Hayatı Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-Gâliye’ye Göre. İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü. Yayınlanmamış Mezuniyet Tezi.
• Ziyâ’î. (1174/1760). Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye. İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi T 1207. 210 varak.
• Ziyâ’î. (- ). Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye. İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi T 2349. 135 varak.
• Ziyâ’î. (1174/1760). Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye. İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi T 2486. 301 varak.
• Ziyâ’î. (1174/1760). Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye. (İbnülemin Kütüphanesi’nden İstanbul Ünivesitesi koleksiyonuna katılan) İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi T 3442. 341 varak.
• Ziyâ’î. (1176/1763). Metâliü’l-âliye fi Gurreti’l-gâliye. Avusturya Viyana Devlet Kütüphanesi Z141396302 Hist Osm 99. 332 varak.