Genetik Danışmanlık İşlevi

Year 2019, Volume: 4 Issue: 1, 172 - 240, 28.02.2019

M. Arif Akşit , Ömür Şaylıgil Erdal Çam Nurettin Başaran

Abstract

Amaç: Anayasa’nın 17. Maddesi; kişinin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı olarak
tanımlanan rıza olmadan dokunulmazlık ve varlık boyutunda, yaşam hakkı temelinde, genetik sorunlar açısından
yeterli ve etkin farkındalık yaratmak için danışmanlık, bir bakıma aydınlatma işlevinin işlevi vurgulanmaktadır.
Dayanaklar/Kaynaklar: Ulusal ve Uluslararası Hasta Bilgilendirme ve Rıza konusundaki, hukuk temelinde
ve etik ilkeler içinde yaklaşım yapılarak, literatür verileri gözden geçirilmiştir.
Giriş: Bilgilendirme ve rıza almanın gerekliliği ve rıza olması, buna karşın, ikna boyutunun gündeme gelmediği
önemli bir yaklaşımdır. Konu birey hakları, kişinin civil liberties/hürriyeti, bağımsızlığı ve yaşam hakkı
temelinde ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Deontoloji Nizamnamesinde de hekim tedavi garantisi vermese
de insancıl yaklaşım yapması bir meslek zorunluluk ve bireysel sorumluluğudur.
Genel Yaklaşım; Uluslararası ve ulusal hukuk yaklaşımları ile Hasta Hakları Yönetmeliğindeki esaslar
sunulmaktadır.
Yaklaşım: Genetik Danışmanlık bilgilendirmesinde başlıca kapsayan hususlar: 1) Hastanın kendi sağlık durumu,
sorunlarının olası sebepleri, 2) Kendisine uygulanacak tıbbi işlemler ve tetkikler konusunda bilgilendirme, 3)
sağlık yaklaşımları, 4) Ücret ödenmesi, gerektiğinde sevk durumu, ücretin nereden karşılanacağı konusu ve
ücretlendirme konusu, 5) Hasta yararına göre değişim (Dinamik TEDAVİ Yaklaşımı), Tedavinin gelişen durum
ve hasta yararına göre değişebileceği konusu, 6) Tedavi süresi, hedeflenenler (İZLENECEK YÖNTEM),
Düşünülen müdahalenin türü ve hedefi {mümkün olduğunca teknik olmayan bir dille), 7) HASTA
SORUMLULUKLARI; Başvurduğu Sağlık Kurum ve Kuruluşunun Kurallarına Uyma Sorumluluğu, Çalışanlara
Karşı Sorumlulukları ve diğer sorumluluklar (Açıklanacaklar tanımlanmalıdır), 8) Kendisine alternatif tedavi
seçeneği sunulabileceği, ancak üzerinde deney yapılmayacağı konusu gerekli olursa belirtilmelidir, Alternatif
tıbbi müdahale bilimsel olan usulleri, Alternatif yöntemlerin prognoz (süresi, seyri ve tahmini sonucu) ve
rizikoları, 9) ÖNGÖRÜLEN RİSKLER VE RAHATSIZLIKLAR (Faydaları ve muhtemel sakıncaları /
UYARILAR, RİSKLER, KONTRAENDİKASYONLAR, SAKINCALAR, ÇEKİNCELER, 10) Tedavinin palyatif,
semptom giderici veya tedaviye yönelik olmadığı konusunda bilgilendirme (Yaşam Kalitesi Kavramı), 11)
İLAÇLARIN ÖZELLİKLERİ, 12) Tedaviyi ret edebileceği, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya
çıkabilecek muhtemel sonuçları 13) TEDAVİ SONLANMASI, TEDAVİ SONRASI YENİDEN TIBBI
YARDIMA ULAŞACAĞI YER, Kontrolleri, Aydınlatma/Bilgilendirme Formları kapsamalıdır.
Sonuç: Genetik Danışmanlık yaklaşımında belirgin ilkeler; a) Zararın dokunmaması, b) Yararlılık ve insancıl
olma, c) Gizlilik, özerkliğe saygı, d) hak edişe göre davranma, adalet, yaşam hakkına tam uyumdur. Etik
İlkeler; 1) güven yaratılması, 2) sadakat; bilime, insanlığa ve yaşam hakkına bağlılık, 3) bireyin sırları olarak
irdeleyerek bunları saklama, muhafaza etme temel ilkelerdendir.
Yorum: Tabip ve diş tabibinin başta gelen vazifesi, insan sağlığına, hayatına ve şahsiyetine ihtimam ve hürmet
göstermektir. Tabip ve diş tabibi; hastanın cinsiyeti, ırkı, milliyeti, dini ve mezhebi, ahlâki düşünceleri, karakter ve
şahsiyeti, içtimai seviyesi, mevkii ve siyasi kanaatı ne olursa olsun, muayene ve tedavi hususunda âzami dikkat ve
ihtimamı göstermekle mükelleftir. “Hastamın sağlığı benim ilk önceliğimdir" cümlesiyle hekimi bağlar. Uluslararası
Tıp Etiği Kodu; "Tıbbi hizmetleri verirken, hekimin yalnızca hastanın yararına göre davranması gerektiğini bildirir.

Keywords

Genetik Danışmanlık Uygulaması, Hasta Hakları Etik ve Hukuk Boyutu

References

• Eskişehir Acıbadem Hast. Pediatrik Genetik Birimi çalışmasıdır .