Toplumsal Cinsiyet ve Müziğe Dair

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 68 - 80, 31.03.2018

Şeyma Ersoy Çak

Öz

Feminist kuramlar kendi içinde farklılaşan yaklaşımlara sahipken, toplum- sal cinsiyet (gender) kavramı; feminist kuramları kapsaması ve ‘cinsiyet’ so- runsalını odak noktasına almasının yanı sıra ortak eleştirisini sosyal yaşam içerisinde “cinsiyet” sebebiyle ötekileştirilen kimlikler üzerinden kurar. Toplumsal cinsiyet kuramları biyolojik, politik, ekonomik, sosyal ve kül- türel bağlamda biçimlenmiştir. Toplumsal cinsiyet ve müzik bağlamında, çalgılar, icra ve performans çalışmaları başta olmak üzere çeşitli araştırma- lar yapmak mümkündür. Bu makaleye yön veren temel soru şöyledir: Top- lumsal cinsiyet kuramı ne ifade eder ve bu kuramın Türkiye’de müzikoloji ve etnomüzikoloji disiplinleri ekseninde yapılan araştırmalardaki izleri ne- lerdir? Araştırmada, müziksel bağlamda toplumsal cinsiyete dair literatür taraması yapılarak, yukarıdaki soruya ilişkin fikirler tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, müzik, müzikoloji, etnomüziko- loji

About Gender and Music

Öz

While feminist theories have differentiated approaches within themselves the concept of social gender in terms of covering the feminist theories, as well as establishing common criticism through identities differentiated by "sex" in social life and the focus on the issue of 'gender'. In the context of gender and music, it is possible to carry out various researches with diffe- rent perspectives, especially musical instruments, performance and perfor- mance studies. The fundamental question that guide this article are: What does gender theory mean in terms and what are the traces of this theory in the studies carried out on the basis of disciplines of musicology and ethno- musicology in Turkey? In the research, the ideas related to the above ques- tions were discussed with the data analysis method by reviewing the litera- ture on social gender in the musical context.

Anahtar Kelimeler

Gender, music, musicology, ethnomusicology, Turkey

Kaynakça

• Berktay, F. (2010). Felsefenin kadına bakışı. H. Durudoğan, F. Gökşen, B. E. Oder ve D. Yükseker (Ed.), Türkiye’de toplumsal cinsiyet çalışmaları eşitsiz- likler, mücadeleler, kazanımlar içinde (s. 23-33). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Beşiroğlu, Ş.Ş. (2017). Türk müzik geleneğinde kadınlardan kadınca müzik. Ş. Ersoy Çak ve Ş. Beşiroğlu (Ed.), Kadın ve müzik içinde (s. 139-176). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Beşiroğlu, Ş.Ş. (2006). Müzik çalışmalarında ‘kimlik’, ‘cinsiyet’, Osmanlı’da çen- giler, köçekler. Folklor/Edebiyat, 12(45), 111-129).
• Beşiroğlu, Ş.Ş. (2004). Osmanlı-Türk mûsîkisi’nde kadın’ın müzikal kimliği: Ti- mur-Mughal-Osmanlı görsel malzemelerinin müzikal açıdan değerlendiril- mesi. A. Güçhan (Ed.), Kadın Çalışmalarında Disiplinlerarası Buluşma Sem- pozyum Bildiri Metinleri (Cilt 2) içinde (s. 245-254). İstanbul: Türkiye. Yedi- tepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Beşiroğlu, Ş.Ş. (2003). Türk müziğinin popülerleşme sürecinde yeni bir tür: kan- tolar. Folklor/Edebiyat: Üç Aylık Kültür Dergisi (Popüler Müzik Özel Bö- lümü), 9(36), 69-79.
• Beşiroğlu, Ş.Ş. (2002). Osmanlı musikisi ve kadın. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca (Ed), Türkler (Cilt 12) içinde (s. 454-463). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Citron, M.J. (1993). Gender and the musical canon. Cambridge: Cambridge Uni- versity.
• Cook, N. (1999). Müziğin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Çak Ersoy, Ş. ve Beşiroğlu, Ş.Ş. (2017). Bir muhabbet kuşu: postmodern göstergeler ışığında Zeki Müren. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çak Ersoy, Ş. (2017). Toplumsal cinsiyet perspektifinden 2000-2014 yılları ara- sında Türkiye müzik kanallrında yer alan popüler müzik videolarına bir ba- kış. Ş. Ersoy Çak ve Ş. Beşiroğlu (Ed.), Kadın ve müzik içinde (s. 177-192).İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Çak Ersoy, Ş. ve Beşiroğlu, Ş.Ş. (2017). Avrupa’da müzikoloji alanında yapılmış çalışmalarda kadının varlığı. Ş. Ersoy Çak ve Ş. Beşiroğlu (Ed.), Kadın ve müzik içinde (s. 47-62). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Dede, M.E. (2012). Anadolu erkek toplantılarının halkbilimsel incelenmesi (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dede, M.E. (2012). Anadolu erkek toplantılarının halkbilimsel incelenmesi (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Erdal, T. (2011). Erkek ağızlı türkülerde kadın imajı. Folklor/Edebiyat: Üç Aylık Kültür Dergisi, 17(65), 37-52.
• Ersoy, Ş. (2007). Osmanlı’da toplumsal cinsiyet bağlamında köçekler, çengiler (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Farganis, S. (1989). Feminism and the reconstruction of social science. in A.M.80 Etnomüzikoloji Dergisi / Ethnomusicology Journal (Turkey) Yıl/ Year: 1 Sayı/ Issue: 1 (2018)
• Jagger and S. R. Bordo (Eds.), Gender/body/knowledge: Feminist Reconstruc- tions of Being and Knowing (1st ed., pp. 207-223). New Brunswick, NJ: Rut- gers University Press.
• Ferris, W. (1997). Halk şarkıları ve kültür: Charles Seeger ve Alan Lomax (F. G. Mirzaoğlu, Çev.). Milli Folklor, (34), 87-93.
• Foucault, M. (2010). Cinselliğin tarihi. H. Uğur Tanrıöver (Çev.). İstanbul: Ay- rıntı Yayınları.
• Hekman, S.J. (2016). Toplumsal cinsiyet ve bilgi postmodern bir feminizmin öğe- leri. İstanbul: Say Yayınları.
• Koskoff, E. (2000). Music and gender. Chicago-Illinois: University of Illinois Press.
• Koskoff, E. (Ed.) (1989). Women and music in cross-cultural perspective. Chi- cago-Illinois: University of Illinois Press.
• Kurt, B. (2007). Dans erkeği ‘bozar’ mı? Sinop’ta köçeklik geleneğine kısa bir bakış. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar Dergisi, (3), 77-93.
• McClary, S. (1991). Feminine endings: music, gender, & sexuality (1st ed.). Min- neapolis-Minnesota: The Regent of the University of Minnesota Press.
• Nar, M. Ş. (2014). Yapısalcılık kavramına antropolojik bir yaklaşım: Levi-Strauss ve yapısalcılık. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antro- poloji Dergisi, (27), 29-46. DOI: 10.1501/antro_0000000225.
• Nettl, B. (2005). The study of ethnomusicology: Thirty-one issues and concepts. Chicago-Illinois: The University of Illinois Press.
• Özkazanç, A. (2015). Feminizm ve Queer kuram. İstanbul: Dipnot.
• Özkişi, Z.G. (2017). Müzikte cinsiyet rollerine ilişkin yargılar: Kanon, getto- laşma ve toplumsal cinsiyet bağlamında kadın besteci sorunu. Ş. Ersoy Çak ve Ş. Beşiroğlu (Ed.), Kadın ve müzik içinde (s. 63-96). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Rosaldo, M. Z., Lamphere L., & Bamberger, J. (Eds.). (1974). Woman, culture and society. Standford, England: Standford University.
• Saygılıgil, F. (Haz.). (2016). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Tuğ, B. (2016). Tarih ve toplumsal cinsiyet. F. Saygılıgil (Haz.), Toplumsal cinsiyet tartışmaları içinde (s. 33-50). İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Shidfar, F. (2006). A psychological approach to gay musicians in Istanbul (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Solie, R.A. (Ed.). (1993). Musicology and difference: gender and sexuality in music scholarship. Berkeley: University of California Press.
• Taşan, T. (2000). Kadın besteciler. İstanbul: Pan Yayınılık.
• Varlı Doğuş, Ö. (2017). Geleneksel ve modern yaşam biçimleri içinde müzik içerikli performanslarda “kadınsı” rollerin yazımı. Ş. Ersoy Çak ve Ş. Beşiroğlu (Ed.), Kadın ve müzik içinde (s. 97-118). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Vural, F.G. ve İstanbullu, S. (2016). Cinsel çağrışımlı türkü sözlerinin bölgelere göre dağılımı. Turkish Studies, 11(18), 79-94.
• Wollstonecraft, M. (2007). Kadın haklarının gerekçelendirilmesi. D. Hakyemez (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.