Bir Karşı-Hegemonya Kültürü Olarak Çingene Müziği: ‘Mahcup Red’ Notaları.

Yıl 2019, Sayı: 1, 26 - 49, 30.03.2019

A. Baran Dural Bahriye Eseler

Öz

Haklarında dillendirilen tüm olumsuz yakıştırmalara rağmen, Çingene toplumunun kesif bir çaresizliğe gömüldüğünden söz edilemez. Tam ter- sine Çingenelerin kendilerine en güvendikleri liman olan, müzik sahasını kullanarak naif bir mücadele yürüttükleri gözden kaçmıyor. Müzik-Çin- gene bağlantısı deşildiğinde müziğin, bu topluluğu ilgilendiren iki yönü açığa çıkıyor. Bunlardan ilki müziğin Çingeneler için yoksulluk/yoksun- luklarından kurtulup, toplumun ‘kabul gören’ kısmına giriş için ‘kişisel da- vetiye’ işlevi görmesidir. Topluluğun içinde eğitim yoluyla dikey hareket- liliği yükseltmek bir hayli zor, hatta imkânsız olarak algılandığından, Çin- gene gençler, zaten doğuştan sahip olduklarına inandıkları, ‘ritim’ silahına tutunarak, çalgıcılık yeteneklerini keskinleştirmeye çalışırlar. Müzik, bu anlamda Çingene bilişişinde, “öğrenilmiş çaresizliği” yenmenin etkin çö- zümlerinden birisi olarak belirmektedir. Çingenelerin müzik dolayımıyla öne sürdükleri ikinci tepkisellik dalgasında naif savunma edasıyla kültürel- politik saldırıları karşılama girişimi, tarihe karışmıştır artık. Üst-kültürce onanan tüm davranış kalıplarıyla hoyratça dalga geçilen; toplumsal ahlak değerleri, değer gamlık ilkesine cephe alınan, uyuşturucu, alkol, yasadışılı- ğın yine elden geldiğince naif bir tonlamayla yüceltildiği toplumsal Çin- gene sanatı, tümele (üst-kültürel dizge/sağgörü) karşı saldırgan olmasa da yıkıcı-etkin bir karşı-saldırı dillendirir.

Anahtar Kelimeler

Çingene, HEGEMONYA, ETNOMÜZİKOLOJİ

Gyspsy Music as a Counter-Hegemonic Subcultural Attack: ‘Bashful’ Refusal Tones

Öz

Despite all the negative value judgment ‘committed’ against the Gypsy community, no one can tell the Gypsies are being crushed under the ‘black mythology’ about themselves. Music not just a skill given to Gypsies but also serving as a global defense mechanism in the hands of Gypsy musi- cians, play the major element to handle the life for the whole Gypsy com- munities. It seems Gypsy music has two basic functions in the struggle for the community to be represented as equals against the other ethnic groups where ever they are being settled. On one hand the outstanding Gypsy mu- sicians use their skills as an invitation given for them to accomplish to reach the so called “decent population” of the public. On the other hand another type of Gypsy music can turn the most popular, well-accepted morals-po- litical beliefs of the public into ridiculous obsessions by propagandizing the complete denial to common values. In the second type of music Gypsy population make fun of, nearly all of the upper-culture’s behavior system by compromising alcohol, tobacco usage or even drugs to ruin the altruism fundamental of the public. Then the fight in between the upper culture and the sub cultural attack of the Gypsies begins in a very naive but eager tone. Although this still cannot be called as a death blow it still has a destructive effort against the community as a whole. In this article Turkish gypsy mu- sic will be discussed in its relation with political and cultural hegemony under the scope of resistance and consent dialectic.

Anahtar Kelimeler

Gypsy, hegemony, ethnomusicology

Kaynakça

• Akgül, B. (2013). “Türkiye Çingenelerinin Politikleşmesi ve Örgütlenme Dene- yimleri”, Öneri 9 (24).
• Aksoy, İ. ve Can, Ç. (2016). “Hegemonya ve Kaşı-Hegemonik Sızıntılar: Yeni Bir Kavramsallaştırma Denemesi”, sosyalarastirmalar.org/index.php /isrj/ar- ticle/view/86, ET: 01.01.2019.
• Alp, H. (2016), “Çingenelere Yönelik Nefret Söyleminin Ekşi Sözükte Yeniden Üretilmesi”, ilef.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/id_3_2_7.pdf, ET: 02.01.2019.
• Aydın, Ş. (2015). "Roman Açılımında ‘Çingene’ Ayrılığı", http://www.milli- yet.com.tr/Guncel/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetayArsiv&KategoriID=24&ArticleID=1172477(01.05.2015).
• Biber, A. ve Turancı, E.. (2014). “Toplumsal Şeytan Üçgeni: İktidar, Hegemonya ve Propaganda”, Akdeniz İletişim Dergisi, 21.
• Carnoy, M. (2014). Devlet ve Siyaset Teorisi. Dipnot: Ankara.
• Çalışkan, M. A.. (2017). “Avrupa’nın En Sevilmeyen Halkı’ Çingeneler”, https://www.stratejikortak.com/2017/10/avrupa-sevilmeyen-halk-cingeneler.html, ET: 01.01.2019.
• Çelik, A. ve Şahin, E. (2012. “Ötekilerin Hiyerarşisinde Kültürel ve Sınıfsal Karşılaşmalar: Kürt Toplumunda Çingene Algısı ve Sosyal Dışlanma Pratikleri”, https://www.academia.edu/2558741/%C3%96tekilerin_Hiyerar%C5%9Fi- sinde_K%C3%BClt%C3%BCrel_ve_S%C4%B1n%C4%B1fsal_Kar%C5 %9F%C4%B1la%C5%9Fmalar_K%C3%BCrt_Toplumunda_%C3%87in gene_Alg%C4%B1s%C4%B1_ve_Sosyal_D%C4%B1%C5%9Flanma_Pr atikleri_2012, ET: 10.12.2018.
• Çoban, S. (2012). “Gramsci Hegemonya ve Kapitalizm”, https:// www.acade- mia.edu/1250610/Gramsci_Hegemonya_ve_Kapitalizm, ET: 02.12.2018.
• Dural, A. B. ve Eseler, B. (2017). “Dezavantajlı Bir Grup Olarak Çingenelerin Yerel Yönetim Mekanizmalarında Algılanırlık Durumu: Tekirdağ ve Ban- dırma Örneği”, 100. Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14.
• Dural, A. B. (2014). “Çingene Roman Kökenli Gençlerin Alt-Kültürleri Üzerin- den Toplumla Bütünleşme Çabası: Sevginin Ritmi Projesi”, TÜBAP 2012– 2014, Edirne.
• Dural, A. B. (2013a.) Siyaset Biliminde Kuram-Yöntem-Güncel Yaklaşımlar. Edirne: Paradigma Akademi.Dural, A. B. (2013b). Çağdaş Siyasal İdeolojilerde Kuram-Yöntem-Güncel Yak- laşımlar. Edirne: Paradigma Akademi.
• Dural, A. B. (2013c). “Social Project Against Othering”, IV. International Con- ference on European Studies: Social, Econımic and Political Transition of the Balkans Proceedings Book. Tiran: Epoka University.
• Gramsci, A. (2007). Hapishane Defterleri. İstanbul: Belge Yayınları.
• Kolukırık, S. (2009). Dünden Bugüne Çingeneler: Kültür-Kimlik-Dil-Tarih. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Kyucuhhov, H. (2007). “Bulgar ve Türk Müslüman Romanların’ Tarihi, Kültürü ve Dili”. Yeryüzünün Yabancıları: Çingeneler. İstanbul: Simurg Yayınları. Lipsitz, G. (1988). “The Struggle For Hegemony”, The Journal of American History, 75.
• Marsh, A. (2008). “Etnisite ve Kimlik: Çingenelerin Kökeni”. Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Özkan, A. R. (2000). Türkiye Çingeneleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Mezarcıoğlu, A. (2013). “Bilinmeyen Çingene Gerçeği”, https://m.bianet.org/bi- amag/diger/151506-bilinmeyen-cingene-gercegi, ET: 04.01.2019.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlıca Türkçe Sözlük. Ankara: Yargı Yayınları.
• Ringold, D. (2000). Roma and the Transation in Central and Eastren Europe: Trends and Challange. Washington D.C.: The World Bank.
• Solmaz, A. ve Okumuş, M. (2015). “Yeni Bir Uyuşturucu Madde Olan Bonzai Haberlerinin İnternetten Sunumu: www.milliyet.com.tr Örneği”.
• Thomas, P. (2013). “Gramsci’de Diyalektik Hegemonya”, Felsefelogos, 48. Uğurlu, Ö. ve Duru, B. (2011). “Kriz ve Kentsel Yerinden Edilme Sürecinde Çin- geneler”, Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, 90.
• Yetiş, M. (2012). ‘Hegemonya’, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler. İstanbul: Yordam Kitap.
• Yetiş, M. (1994). “Antonio Gramsci ve İtalya’da Fabrika Konseyleri Dönemi:1919-1920”, İki Dünya Savaşı Arasında Avrupa ve Balkanlar. İstanbul: Ay- bay Yayınları.
• Yıldırım, T. (2014). “Bonzainin Şarkısı da Varmış”, http://www.milliyet.com.tr/bonzainin-sarkisi-da-varmis-gundem-1921278/, ET: 06.12.2018. Yılgür, E. (2016). Roman Tütün İşçileri: Türkiye Sol Tarihinin Kayıp Sayfasına Sosyolojik Bir Bakış. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yılgür, E. (2014). “Türkiye Solunun Unutulmuş Özneleri: Roman Türün İşçileri”, https://www.researchgate.net/.../Egemen...Turkiye_Sol.../Roman- Tuetuen-Iscileri-Tuer., ET: 04.01.2019.
• Zizek, S. (2013). İdeolojiyi Haritalamak. Ankara: Dipnot Yayıncılık. ‘Tepecikli’. (2016). https://www.google.com/search?client=firefox-b&ei=1wJG XK_IDpLasAe8gKoCA&q=kibariye+tepecikli+s%C3%B6zleri&oq=Tepe- cikli&gs_l=psy-ab.1.0.0i71l6.0.0..9966...0.0..0.0.0.......0......gws- wiz.QFWWjYWobw4, ET: 02.01.2019. ‘Keyif Verici Maddeler Argosu’. (2005). http://faktory.blogcu.com/keyif-verici- maddeler-argosu/45488, ET: 11.14.2019.