Variations of Hey Onbeşli from Outside of Anatolia

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 77 - 96, 30.06.2020

Necdet Kurt

Öz

The well-known ballad as 'Hey Onbesli' which is absolutely a lament for
some, while some claim it as a sort of fun music called 'Oturak havasi', still
hosts off and on debates about its type and region of origin.
While all these debates continue, three different variations of the ballad
from outside of Anatolia and a radio recording have been found. These variations
are from Kirkuk, Crimea, and Romania; transferred from Crimea
to Romania, all being with different lyric and melodic structures. Although
the main lyrics are changed, added, and removed, the reprise of the original
ballad is kept almost the same as well as the main melody and the melody
pattern. Thus, the ballad is variated with new creations in the regions it had
been carried away. Besides these three different variations, Mestan Hüseyinov
performed the song in Sofia Radio in Bulgaria, in the late '70s or early
'80s. However, this performance of the sanger is not a variation of the region.
Although the sanger learned from the Anatolian way of performing
the ballad and sang with almost the same melody, he changed the comma
in the notes. This version is included in this paper as in its transformation
in the lyrics and notes, not as a variation.
In 2018, other variations of the ballad which has been found within the
borders of the homeland and a version in a record from 1927 including the
proofs of not being a lament have been submitted as a paper by the author,
during International Ethnomusicology Symposium with the theme "Music
and Politics", held by Bursa Ethnomusicology Association; and published
shortly after. However, there is neither a publishment about the variations
of the ballad from outside of Anatolia nor a study about its existence. In
this paper, the record from 1927, the gleaned ballad in 1943 from Tokat,
and widely performed ballad in Anatolia which is gleaned in the 1970s named
'Hey Onbesli' are compared to the variations found outside of Anatolia
in terms of melody and lyrics.
The sociological, musicological, and etymological changes are investigated,
the performers of the ballad from outside of Anatolia have been studied
and briefly introduced.

Anahtar Kelimeler

Hey Onbesli, Variations, Variant Ballad, Crimea Variaition, Kerkuk Variation

Anadolu Coğrafyası Dışındaki Hey Onbeşli Çeşitlemeleri

Öz

Özet
Kimilerinin ağıt olduğunu dayattığı, kimilerinin ise ağıt olmadığı, hatta
oturak havası olduğunu iddia ettiği “Hey Onbeşli” türküsü üzerindeki, yöresi
ve türü ile ilgili tartışma zaman zaman gündeme gelmektedir. Bir taraftan
bu tartışma devam ederken, diğer taraftan da Anadolu dışından türkünün
üç ayrı çeşitlemesi ve bir adet Radyo kaydı tespit edilmiştir. Bu çeşitlemeler
sözel ve ezgisel yapıları birbirinden farklı Kerkük, Kırım, diğeri de
Kırım’dan Romanya’ya taşınmış üç ayrı çeşitlemedir. Türkülerde ana sözler
değişmiş ve eklentiler yapılmış olsa da nakarat sözleri kalıp ezgisi ve ezgi
örgüsü neredeyse hiç değişmeden taşındıkları coğrafyalarda yeni bir yaratımla,
çeşitleme halini almıştır. Türkü, Kırım, Romanya ve Kerkük çeşitlemelerinin
yanında, Bulgaristan’ da Mestan Hüseyinov tarafından 1970’li
yılların sonu veya 80’li yılların başlarında Sofya radyosunda okunmuştur,
ancak sanatçının okuduğu bu icra o bölgeye ait bir varyant veya çeşitleme
değildir. Sanatçı Anadolu’daki icra şeklinden öğrenerek neredeyse aynı
ezgi ile okumuş olsa da, donanımında koma değişikliği yapmıştır. Bu türkü
makaleye çeşitleme olarak değil, sadece sözlerdeki ve donanımdaki değişim
açısından konu edilmiştir.
2018 yılında “Bursa Etnomüzikoloji Derneği” tarafından yapılan, “Müzik
ve Politika” konulu Uluslararası Etnomüzikoloji Sempozyumu’nda türkünün
yurt içinden tespit ettiğimiz diğer varyantları ve 1927 de plağa okunan
hali ile ağıt olmadığına dair belgeler tarafımızdan bildiri olarak sunulmuş
ve kısa süre sonra da yayımlanmıştır. Ancak, Anadolu dışında çeşitlemelerle
ilgili ne bir yazı yayınlanmış, ne de varlığı araştırılmıştır.
Bu makalede ve 1927 yılında plağa kaydedilen türkü, 1943 yılında Tokat’tan
derlenmiş türkü ve 1970’li yıllarda derlenen Anadolu’da yaygın olarak
söylenen “Hey Onbeşli” türküsü olmak üzere üç türkü üzerinden,
Anadolu dışında yeni tespit edilen çeşitlemelerin birçok açıdan ezgisel ve
sözel karşılaştırmaları yapılmıştır. Türküdeki sosyolojik, müzikolojik ve
etimolojik değişimleri incelenmiş, Anadolu dışındaki çeşitlemelerin kayıtlarını
okuyan sanatçıların kim oldukları araştırılmış ve kısa bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hey Onbeşli, Çeşitleme, Varyant, Türkü, Kırım Çeşitlemesi, Kerkük çeşitlemesi

Kaynakça

• Dr. Şemsettin Kuzeci, Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı Yayın no: 8, İz Bırakanlar Dizisi,1.
• Durlanik Muhammet, (Özel arşivinden Mestan Hüseyinov ses kaydı)
• Sarı Emre, “Gönül Dostları” Net Medya Yayıncılık, 2016, Antalya.
• Turhan Salih, Irak Türkmen Havaları, Ankara, 2013. ..........