COMPLEMENTARY AND INTEGRATIVE HEALTH PRACTICES WITH A HOLISTIC PERSPECTIVE IN DIABETES MANAGEMENT

Year 2025, Volume: 34 Issue: 2, 295 - 306, 15.08.2025

Fatma Gönül Burkev , Sultan Taşcı

https://doi.org/10.34108/eujhs.1575745

Abstract

Diabetes is one of the most serious health problems in the world, associated with high rates of morbidity and mortality and a growing prevalence of the disease.In order to prevent acute and chronic complications of diabetes and to reduce mortality, the management of diabetes is of vital importance.Diabetes management in underdeveloped and developing countries is inadequate. Effective diabetes management is achieved through holistic care by a multidisciplinary team using evidence-based guidelines, team communication skills, and promotion of healthy lifestyle behaviors.Organizations that provide holistic health care services also use complementary and integrative treatment practices. At this point, the role of nurses as part of the multidisciplinary team members in practices becomes even more important by contributing to the improvement and sustainability of health. Florence Nightingale and Jean Watson, important theorists of nursing, also emphasized holistic care. In the literature, Reiki is effective in cholesterol and blood sugar control, lavender oil aromatherapy is effective in reducing insulin injection pain, Qigong is effective in reducing fasting blood sugar, yoga is effective in blood sugar control, and reflexology is effective in reducing peripheral neuropathy and blood sugar control. The aim of this review is to provide information on the use of complementary and integrative in diabetes management and to be a contribution to the literature.

Keywords

Holistic care , diabetes management , nursing , complementary and ıntegrative therapy.

Ethical Statement

Since this study is a compilation type, ethical permission was not received.

Supporting Institution

No financial support was received from anywhere for the study.

DİYABET YÖNETİMİNDE BÜTÜNCÜL BİR BAKIŞLA TAMAMLAYICI VE İNTEGRATİF SAĞLIK UYGULAMALARI

Abstract

Diyabet, yüksek morbidite ve mortalite oranları ve hastalığın giderek artan yaygınlığı ile ilişkili, dünyadaki en ciddi sağlık sorunlarından biridir. Diyabetin akut ve kronik komplikasyonlarını önlemek ve mortaliteyi azaltmak için diyabetin yönetimi hayati öneme sahiptir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde diyabet yönetimi yetersizdir. Etkili diyabet yönetimi, kanıta dayalı kılavuzlar, ekip iletişim becerileri ve sağlıklı yaşam tarzı davranışlarının teşviki kullanılarak multidisipliner bir ekip tarafından bütünsel bakım yoluyla sağlanır. Bütünsel sağlık hizmeti sunan kuruluşlar ayrıca tamamlayıcı ve bütünleştirici tedavi uygulamalarından da yararlanır. Bu noktada, multidisipliner ekip üyelerinin bir parçası olarak hemşirelerin uygulamalardaki rolü, sağlığın iyileştirilmesine ve sürdürülebilirliğine katkıda bulunarak daha da önem kazanmaktadır. Hemşireliğin önemli teorisyenleri Florence Nightingale ve Jean Watson da bütünsel bakımı vurgulamışlardır. Literatürde Reiki'nin kolesterol ve kan şekeri kontrolünde, lavanta yağı aromaterapisinin insülin enjeksiyonu ağrısını azaltmada, Qigong'un açlık kan şekerini düşürmede, yoganın kan şekeri kontrolünde ve refleksolojinin periferik nöropati ve kan şekeri kontrolünü azaltmada etkili olduğu belirtilmiştir. Bu derlemenin amacı, diyabet yönetiminde tamamlayıcı ve bütünleyici terapilerin kullanımı hakkında bilgi vermek ve literatüre katkıda bulunmaktır.

Keywords

Bütüncül bakım , diyabet yönetimi , hemşirelik , tamamlayıcı ve integratif tedavi.

Ethical Statement

Bu çalışma derleme türünde olduğu için etik izin alınmamıştır.

Supporting Institution

Çalışma için herhangi bir yerden mali destek alınmamıştır.

References

• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. TEMD diabetes mellitus ve komplikasyonlarının tanı, tedavi ve izlem kılavuzu. 15. Baskı. Ankara. Bayt Matbaacılık Ltd. Şti, ISBN: 978-605-66410-5-3, 2022;177-186.
• Azak O, Kılıç M. Tip 2 diyabetli bireylerin ayak sağlığı durumu ve ayak öz bakım aktivitelerinin değerlendirilmesi. GÜSBD. 2023;12(1):175-186. doi:10.37989/gumussagbil.1181879.
• World Health Organization. (WHO) Noncommunicable diseases.. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases. 16 September 2023. Accessed July 12, 2024.
• International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas. https://diabetesatlas.org/atlas-reports/?report-year=2022. Brüssels, Belgium. /. Published 2022. Accessed July 05, 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistiklerle Türkiye 2022. Ankara. ISBN: 978-625-8368-37-6. 2022. Erişim Linki: https://www.tuik.gov.tr/media/announcementsistatistiklerle_turkiye.pdf. Temmuz 05, 2024.
• Levengood TW, Peng Y, Xiong KZ. et al. Community preventive services task force. team-based care to ımprove diabetes management: A community guide meta-analysis. Am J Prev Med. 2019;57(1):17-26. doi:10.1016/j.amepre.2019.02.005.
• Küçük S, Akçay Didişen N. Diyabetik ketoasidozlu hastanın Watson'ın insan bakım modeline göre hemşirelik bakımı: Olgu Sunumu. SAUHSD. 2023;6(1):206-221. doi:10.54803/sauhsd.1179516
• Watson J, Porter-O'Grady T, Horton-Deutsch S. et.al. Quantum caring leadership: ıntegrating quantum leadership with caring science. Nurs Sci Q. 2018;31(3):253-258. doi:10.1177/0894318418774893.
• Smith MC, Parker ME. Florence Nightingale’s legacy of caring and ıts applications. Nursing theories and nursing practice. Fourth Edition. In: Chapter 4. 2015;38-53.
• Thind H, Lantini R, Balletto BL. et al.. The effects of yoga among adults with type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Prev Med. 2017;105:116-126. doi:10.1016/j.ypmed.2017.08.017.
• World Health Organization. WHO global report on traditional and complementary medicine 2019, Available: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10 665/312342/9789241515436-eng.pdf?ua=1. Accessed July 15, 2024.
• T.C Sağlık Bakanlığı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği. [İnternet].Sağlık Bakanlığı. 2014. Erişim Tarihi:10.09.2024. Erişim Linki: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027.pdf.
• Özdemir Ü, Taşcı S. Kanserde tamamlayıcı ve integratif (bütünleşik) sağlık uygulamaları. Hemşirelik Öğrencilerine Yönelik Onkoloji Hemşireliği. Editörler: Kapucu S, Kutlutürkan S. 1. Baskı. Ankara: Hipokrat Yayıncılık. c2020:173-98.
• Parsekar SS, Gudi N, Walke SC. etal. Complementary and alternative system of medicine for type 2 diabetes mellitus and its complications: A scoping review [version 3; peer review: 1 approved, 1 not approved] F1000Research.2024;11:526. doi:10.12688/f1000research.118147.3.
• Alzahrani AS, Price MJ, Greenfield SM, Paudyal V. Global prevalence and types of complementary and alternative medicines use amongst adults with diabetes: systematic review and meta-analysis. Eur J Clin Pharmacol. 2021;77(9):1259-1274. doi:10.1007/s00228-021-03097-x.
• Alzahrani AS, Greenfield SM, Paudyal V. Factors affecting complementary and alternative medicine (CAM) use by adult diabetic patients: A systematic review using the theoretical domains framework (TDF). Res Social Adm Pharm. 2022;18(8):3312-3322. doi:10.1016/j.sapharm.2022.01.001.
• Polat Ü, Kaynak İ. Diabetes mellituslu hastaların tamamlayıcı ve alternatif tedavileri kullanma durumları ve diyabet tutumları ile ilişkisi. Genel Tıp Dergisi. 2017;27(2):56-64.
• Naja F, Mousa D, Alameddine M, Shoaib H, Itani L, Mourad Y. Prevalence and correlates of complementary and alternative medicine use among diabetic patients in Beirut, Lebanon: a cross-sectional study. BMC Complementary and Alternative Medicine. 2014;14(1):2-11.
• Zhao FY, Xu P, Kennedy GA, et al. Identifying complementary and alternative medicine recommendations for insomnia treatment and care: a systematic review and critical assessment of comprehensive clinical practice guidelines. Front Public Health. 2023;11:1157419. doi:10.3389/fpubh.2023.1157419.
• 2National Center For Complementary and Integrative Health. Complementary, alternative, or integrative health: what’s in a name?. Maryland. 2018. Access Link: https://www.nccih.nih.gov/health/complementary-alternative-or-integrative-health whats-in-a-name. Published October 19, 2024, Accessed July 06, 2024.
• Taşcı S. Kültürlerarası Hemşirelik ve Tamamlayıcı-Alternatif Tedavi.Turkiye Klinikleri J Public Health Nurs-Special Topics. 2015;1(3):34-40.
• Elçioğlu K, Kemerci G. Dietary supplements for hypertension and diabetes. Marmara Pharm J. 2016;21(1):10-18. doi:10.12991/marupj.259876.
• Salas-Salvadó J, Bulló M, Estruch R, et al. Prevention of diabetes with mediterranean diets: a subgroup analysis of a randomized trial. Ann Intern Med. 2018;169(4):271-272. doi:10.7326/L18-0363.
• Ahmad R, AlLehaibi LH, AlSuwaidan HN, et al. Evaluation of clinical trials for natural products used in diabetes: An evidence-based systemic literature review. Medicine (Baltimore). 2021;100(16):e25641. doi:10.1097/MD.0000000000025641.
• Ünal M, Dağdeviren HN. Geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemleri.EJFM. 2019;8(1):1-9.
• Li X, Si H, Chen Y, et al.Fitness qigong ve tai chi'nin effects on middle-aged and elderly patients with type 2 diabetes.PLoS One. 2020;15(12):e0243989.
• Lee MS, Jun JH, Lim HJ, Lim HS. A systematic review and meta-analysis of tai chi for treating type 2 diabetes. Maturitas. 2015;80(1):14-23. doi:10.1016/j.maturitas.2014.09.008.
• Cabo F, Baskwill A, Aguaristi I, Christophe-Tchakaloff S, Guichard JP. Shiatsu and Acupressure: Two Different and Distinct Techniques. IJTMB. 2018;11(2):4-10.
• Zarvasi A, Jaberi AA, Bonabi TN, Tashakori M. Effect of self-acupressure on fasting blood sugar (FBS) and insulin level in type 2 diabetes patients: a randomized clinical trial. Electron Phys.2018;10(8):7155-7163. doi:10.19082/7155.
• Salmani Mood M, Yavari Z, Bahrami Taghanaki H, Mahmoudirad G. The effect of acupressure on fasting blood glucose, glycosylated hemoglobin and stress in patients with type 2 diabetes. Complement Ther Clin Pract. 2021;43:101393. doi:10.1016/j.ctcp.2021.101393.
• Talhaoğlu, D. Geleneksel ve tamamlayıcı tedavi uygulamaları. Bütünleyici ve Anadolu Tıbbı Dergisi. 2021;3(1):16-29. doi:10.53445/batd.945893
• Bock BC, Thind H, Fava JL, et al. Feasibility of yoga as a complementary therapy for patients with type 2 diabetes: The healthy active and in control (HA1C) study. Complement Ther Med. 2019;42:125-131. doi:10.1016/j.ctim.2018.09.019.
• Boz İ. Gevşeme Teknikleri. (Editör: Özer Z, Boz İ, Teskereci G, Turan Kavradım S.) Antalya: TMS Matbaacılık.2016;3:23-38.
• Körükcü, Ö, Kukulu, K. Beden-zihin-ruh bütünlüğünü korumaya yönelik bir program: farkındalık temelli stres azaltma programı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2015;7(1):68-80.
• Demir, M, Can G, Celek E. Effect of reiki on symptom management in oncology. APJCP. 2013;14(8):4931-4933. doi:10.7314 / Apjcp.2013.14.8.4931.
• Burkev FG. Bütüncül perspektifte reiki ve hemşirelik: Bir literatür derlemesi. YBH Dergisi. 2024;231-249. doi:10.29228/llnursing.71497.
• Özcan Yüce U, Taşcı S. Effect of reiki on the stress level of caregivers of patients with cancer: qualitative and single-blind randomized controlled trial. Complement Ther Med. 2021;58:102708. doi:10.1016/J.Ctim.2021.102708.
• Özcan Yüce U, Arpacı A, Kütmeç Yılmaz C, et al. The effect of distant reiki sessions on holistic well-being.Holis. Nurs Pract. 2024;38(1):50-57.
• Ávila-Sansores GM, Del Socorro Gómez-Aguilar PI, Tuz-Poot FR. Efecto del reiki como cuidado de enfermería en el control metabólico de diabéticos tipo 2. Rev Enferm Inst Mex Seguro Soc. 2010;18(2):75.
• Chatchawan U, Eungpinichpong W, Plandee P, Yamauchi J. Effects of thai foot massage on balance performance in diabetic patients with peripheral neuropathy: a randomized parallel-controlled trial. Med Sci Monit Basic Res. 2015;21:68-75. doi:10.12659/msmbr.894163.
• Topçu İ, Dişsiz M. Doğum eyleminde kullanılan manipülatif ve beden temelli tamamlayıcı-alternatif yöntemler. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2018;1(2):33-37.
• Başer M, Taşçı S. Kanıta Dayalı Rehberleriyle Tamamlayıcı ve Destekleyici Uygulamalar.1. Baskı. Ankara. Akademisyen Tıp Kitapevi. c2015:157-166.
• Xie Y, Huan MT, Sang JJ, et. al. Clinical Effect of Abdominal Massage Therapy on Blood Glucose and Intestinal Microbiota in Patients with Type 2 Diabetes. Oxid Med Cell Longev.2022;2022:2286598. doi:10.1155/2022/2286598.
• Gok Metin Z, Arikan Donmez A, Izgu N, Ozdemir L, Arslan IE. Aromatherapy Massage for Neuropathic Pain and Quality of Life in Diabetic Patients. J Nurs Scholarsh. 2017;49(4):379-388. doi:10.1111/jnu.12300.
• Nasiri Lari Z, Hajimonfarednejad M, Riasatian M, et al., Efficacy of inhaled Lavandula angustifolia Mill. Essential oil on sleep quality, quality of life and metabolic control in patients with diabetes mellitus type II and insomnia. J Ethnopharmacol. 2020;251:112560. doi:10.1016/j.jep.2020.112560.
• Anderson KD, Downey M. Foot Reflexology: An ıntervention for pain and nausea among ınpatients with cancer. Clin J Oncol Nurs. 2021;25(5):539-545. doi:10.1188/21.CJON.539-545.
• Çevik K. Hemşirelikte tamamlayıcı ve alternatif tedavi: Refleksoloji. EGEHFD. 2013;29(2):71-82.
• Dai YP, Duan Y, Lu YT, et. al. Nourishing Yin traditional Chinese medicine: potential role in the prevention and treatment of type 2 diabetes. Am J Transl Res. 2024;16(1):234-254. doi:10.62347/CVNI4988.
• Zhang Q, Hu S, Jin Z, Wang S, Zhang B, Zhao L. Mechanism of traditional Chinese medicine in elderly diabetes mellitus and a systematic review of its clinical application. Front Pharmacol. 2024;(6):15:1339148. doi:10.3389/fphar.2024.1339148.