MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 76 - 99, 21.07.2018

Ayhan Cankut

Öz

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra
Türk-Sovyet ilişkilerinde yeni bir dönem başlamıştır. Türkiye ve Rusya, ortak
düşmanları olan emperyalist devletlere karşı yürüttükleri mücadele nedeniyle dostça
bir ilişki içerisine girmişlerdir. Fakat görünürde olan bu dostluğun arkasında
karşılıklı çıkarlar söz konusuydu. Türkiye için bu durum, dış politikada
yardımlaşma, iç politikada Sovyetlerin her türlü ideolojik girişimlerini
engelleme esasına dayanmaktadır. İngiltere
ve Fransa’nın o dönemde yürüttükleri politika her iki devletin de ilişkilerini
devam ettirmesini zorunlu kılmıştır. Ancak Türkiye ve Rusya arasında hiçbir
zaman tam bir güven ortamı oluşturulamamıştır. Rusya’nın Anadolu’ya Bolşevik
rejimini yayma çabaları ve Ermenilere verdiği destek Ankara Hükümetini rahatsız
etmişti. Türkiye
ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması
neticesinde doğu sınırlarının güvenliğini sağlayan Türkiye, bütün gayretlerini
Batı Cephesi’ne yönlendirme imkânına kavuşarak ordusunun durumunu
kuvvetlendirmiş ve Yunanistan’ı yenilgiye uğratmayı başarmıştır. Lozan’ da
görüşmelerin tamamına katılmayı başaramayan Sovyet Rusya Boğazlar konusu
görüşülürken Türkiye ile fikir ayrılığı yaşasa da İtilaf Devletlerine karşı
Türkiye’ yi destekleyici bir tavır sergilemiştir. Türkiye ise
mecburen İngiltere’nin Boğazlar konusundaki tekliflerini kabul etmek durumunda
kalmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Bolşevikler, Türk-Rus

NATIONAL STRUGGLE PERIOD TURKEY-RUSSIA RELATIONS

Öz

A new era in Turkish-Soviet relations began after The First World War. Turkey and Russia entered into a friendly relationship because of the struggle against to the imperialist states with their common enemy, but mutual interests were hidden behind this apparent friendship. In this case for Turkey, cooperation in foreign policy, in the domestic policy is based on blocking any kind of ideological initiative of the Soviet Union. The policy that England and France carried out in that time obliged both states to maintain their relations. However, a securete environment never could be created between Turkey and Russia. Russia's efforts to spread the Bolshevik regime to Anatolia and its support for Armenians have disturbed the Ankara government. The sequel of The Moscow Treaty which was signed between Turkey and Soviet Russia in 16 March 1921, Turkey provided the security of the eastern boundary strenghtened the situation of the army by gaining the opportunity to direct all efforts to the west front, and she achieved to defeat The Greece. Soviet Russia, which failed to participate in all of the talks in Lausanne, supported to Turkey against to Entente States, despite the separation of ideas with Turkey, while discussing The Straits subject. Turkey was obliged to accept U.K.’s bids about The Straits.

Anahtar Kelimeler

The Bolsheviks, Turkish-Russian, Communist Party Of Turkey

Kaynakça

• Akman, E. (2014). Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın Sovyet Rusya basınında yansımaları (Pravda ve İzvestiya Gazeteleri üzerinden basın analizi). Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, (3), ss. 19-45.
• Aliyef, H. (1981). Kemal Atatürk’ün Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında dostluğun kurulması ve sağlamlaştırılmasındaki rolü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cit 36, (1), ss. 69-85. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Moskova’daki Türkiye Heyet-i Murahhasası Reisi Bekir Sami Bey’e Verilen 21.10.1920 Tarihli Talimat, Dosya Ek : 431-4, Fon Kodu: 30-18-1-1, Yer No: 1-15-9.
• Benhür, Ç. (2008). “1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma”, Selçuk Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), ss. 277-313.
• Bilge, A. S. (1992). Güç komşuluk (Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkileri, 1920-1964). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cebesoy, A. F. (2000). Millî Mücadele hatıraları. İstanbul: Temel Yayınları.
• Çalışkan, Ü. (2006). Türk Kurtuluş Savaşı’nda Sovyet Rusya’nın mali ve askeri yardımları. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (9), ss. 35-54.
• Çolak, Ö. (2010). Lenin döneminde Türk-Rus ilişkileri (1917-1923). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Doğanay, R. ve Açıkses, E. (2006). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ve Atatürk İlkeleri. Elazığ: Manas Yayıncılık,
• Doğanay, R. (2009). Milli Mücadele döneminde Türkiye, Sovyet Rusya ve İtilaf Devletlerinin Kafkas politikaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 19, (2), ss.279-298.
• Ergil, D. (1978). Boğazlar üzerinde bitmeyen kavga (1923-1976). Lozan’ın 50. Yılına Armağan, (ss. 104-133). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Münasebetler Enstitüsü.
• Gürün, K. (2010). Türk Sovyet ilişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karabekir, K. (1990). İstiklâl Harbimizde Enver Paşa ve ittihat Terakki Erkânı. Ankara: Tekin Yayınevi.
• Karabekir, K. (1995). İstiklâl Harbimiz 4. Cilt. İstanbul: Emre Yayınları.
• Kılıç, S. (2016, Haziran). İstiklal Harbi’nde Sovyetler Birliği’nden gelen yardımlar. DTCF Dergisi, 56.1, ss. 124-143.
• Kolesnikov, A. (2010). Türk-Sovyet ilişkilerinin kuruluşunun 90. yılı, Atatürk dönemi Türk-Rus ilişkileri. İlyas Kamalov (Çev.). Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya, XVIII. Yüzyıl sonundan Kurtuluş Savaşı’na kadar Türk-Rus ilişkileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Meray, S. L. (1970). Lozan Barış Konferansı, tuatnaklar belgeler, C. 1, Kitap 2. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No. 300.
• Meyer, M. S., (Kış 2009). Arşiv belgeleri ışığında Lozan Konferansı sırasında Türk-Rus ilişkileri. F. Yapıcı (Çev.). Akademik Bakış Dergisi, Cilt 3, (5), ss. 251-264.
• Müderrisoğlu, A. (1994). Kurtuluş Savaşı’nın mali kaynakları. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 4, (13), ss. 27-53.
• Onaran, N. (2013). Cumhuriyet’te Ermeni ve Rum mallarının Türkleştirilmesi (1914-1919), emvâl-i metrukenin tasfiyesi-II. İstanbul: Evrensel Basım Yayım.
• Sarınay, Y. (1986). Milli Mücadelede Türk–Sovyet Münasebetleri. Erişim Tarihi: 02 Şubat 2018, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/188174.
• Sonyel, S. R. (2014). Türk Kurtuluş savaşı ve Dış Politika I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tayhani, İ. (2007). Tarihte Türk-Rus ilişkileri (1878-1923). Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), ss. 144-151.
• Tevetoğlu, F. (1988). Milli Mücadele yıllarındaki kuruluşlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turan, M. (2015, Ekim). Rusya’nın Kafkasya politikası ve Türk Milli Mücadelesi. VIII. Uluslar Arası Atatürk Kongresi (Atatürk ve Türk Kültür Coğrafyasında Kafkasya ve Çevresi), Cit 1, ss. 19-38, Gence.
• T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 1, s. 158-173.
• T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 1, s. 176-187.
• T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 3, s. 861, 868, 869.
• T.B.M. M. Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 3, s. 1299.