SAĞLIK YÖNETİMİ: HBS’YE DAYALI TIBBİ DOKÜMANTASYON VE SEKRETERLİK İŞLETİM SİSTEMLERİNİN AÇIK VERİ DESTEKLİ AÇIK ERİŞİME AĞSAL EKLENEBİLMESİ VE YÖNETİLEBİLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 9, 306 - 325, 16.12.2021

Orhan Alav

Öz

ÖZET
Modern dünyada bilgi değerli bir emtia haline dönüşmüştür. Bilgi demek; zaman, para, insan (zihin) gücü, yatırım, ekonomik güç, üretim ve kazanç demektir. Bu bağlamda organizasyonların yönetişim yapıları rasyonel bir yapıda ve üst düzeyde verimlilik ölçeğinde yapılandırılmalı ve yönetilmelidir. Bu yönetim sürecinde bilgi ve insan faktörü belirleyici parametrelerdir. Günümüz küresel dünyasında bilgi dijital formda kayıt altında olup, ağ ve bilgisayar ortamında yer almakta ve hızlı anlık zaman diliminde hareket etmektedir. Günümüzde sağlık sektöründeki organizasyonların daha iyi ve kaliteli hizmet verebilmesi ve akabinde kazanç elde edebilmelerinde Hastane Bilgi Sistemleri (HBS) destekli bilgi merkezli otomasyon sistemleri ve yazılımları kullanmaktadırlar. Kullanılan bu yazılımlar ile sağlık sektöründeki organizasyonlar hasta takip ve tedavi sürecinde, sağlık personeli yönetiminde ve mali bilançoların yönetilmesinde nerede ise sıfır hata ile maksimum verim elde etmektedirler. Bu yüzden sağlık organizasyonlarında kullanılan HBS destekli “tıbbı dokümantasyon ve sekreterlik işletim sistemleri” bilgiyi eş zamanlı anlık zaman diliminde yerel ağ (LAN) destekli bağlı bulunduğu sağlık organizasyonunda ilgili birimlere iletebilmektedirler. Türkiye’de kullanılan HBS yazılım otomasyon sistemi şuan için yeterli olabilmektedir. Ancak, kısmi verilerin sağlık bakanlığınca tanımlanan ulusal (e-Nabız) sağlık veri bankası dışında kullanımı henüz gerçekleşebilmiş değildir. Bu bağlamda sağlık organizasyonlarının veri bankaları olan hasta ve kurum verilerinin kamu yararı gözetilerek diğer sağlık kurumları ve kamuya açık açık erişim organizasyonlarında paylaşımları henüz sağlanabilmiş değildir. Bu bağlamda Türkiye ve dünyadaki sağlık organizasyonlarının araştırma verilerinin teşhis, bulgu ve sonuçları ulusal ve uluslararası düzeyde açık erişime açıldığında bu durumun sağlayacağı fayda ve dezavantajların neler olabileceği bu çalışmada araştırılmış ve tartışılmıştır. Sağlık organizasyonları, hastane HBS sistemlerindeki araştırma verilerini kamu yararı gözeterek açık erişime açtığı taktirde veri arşivlerinin ulusal ve uluslararası düzeyde kullanımları gerçekleşecektir. Ancak, bu durum beraberinde henüz çözüme kavuşmamış hukuki ve diğer sorunları da ortaya çıkaracaktır. Bu durumun olumlu hali, sağlık organizasyonlarının yasal olarak kişisel ve kurumsal veri güvenliği sorununu çözüme kavuşturması sonucunda verimli hale gelecek ve bu organizasyonlarda verimlilik ve paylaşım gücü en üst seviyede gerçekleşeceği ve yüksek fayda sağlayacağı düşüncesindeyiz. Bilgi paylaşıldıkça çarpan etkisi katlanarak büyür. Hastane organizasyonlarında HBS veri tabanlarında ver alan araştırma verilerinin paylaşımı beraberinde; zamanın verimli kullanılması, insan kaynakları, fiziki mekan, laboratuvar, hekim sayısı ve kalitesi, hasta iyileşme oranlarının yükselmesi, finans girdinin yükselmesi ve finans çıktılarının azalması, kalitenin artması, bilimsel ortak projelerin artması, yeni tedavi yöntemlerinin gelişmesine hız vermesi, yeni ilaç gelişimlerine katkı yapması vb. gibi çok büyük kazançlar sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Sağlık Yönetimi, Hastane Bilgi Sistemleri-HBS, Tıbbi Sekreterlik ve Dokümantasyon, Açık Bilim, Açık Erişim.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Yönetimi, Hastane Bilgi Sistemleri-HBS, Tıbbi Sekreterlik ve Dokümantasyon, Açık Bilim, Açık Erişim.

Teşekkür

Araştırmaya destek veren Isparta'daki Kamu ve Özel hastaneleri HBS yöneticilerine teşekkür ederim

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ağırbaş, İsmail (2019), Hastane Yönetimi ve Organizasyon (2.Baskı), Siyasal Kitabevi, Ankara, URL: https://www.siyasalkitap.com/u/siyasalkitap/docs/h/a/hastane-yonetimi-ve-organizasyonu-site-pdf-1566640372.pdf ,(07.07.2021).
• Alav, Orhan (2018), Açık Bilim: Açık Erişim Türkiye (Türkiye’deki Kurumsal Açık Erişim Arşiv organizasyonlarının Yönetişim Uygulamalarının Değerlendirilmesi), Hiperyayın, İstanbul.
• Battelle Memorial Enstitüsü (2021), URL: https://ohiohistorycentral.org/w/Battelle_Memorial_Institute ,(02.11.2021).
• Budapest Open Access Initive -2002 (Budapeşte Açık Erişim Girişimi), URL:https://www.budapestopenaccessinitiative.org/read/turkish-translation/ ,(12.06.2021).
• Ceylan, Fikret (2015), Hastane Yönetim Sistemleri, Uludağ Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Bursa.
• Çavmak, Şeyda., Doğancan Çavmak (2017), Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı, Sağlık Yönetimi Dergisi, Yıl.2017, Cilt. 1, Sayı. 1, ss. 48 – 57. URL: https://dergipark.org.tr/en/pub/saglik/issue/30164/337586 ,(12.07.2021).
• Çimen, Mesut (2010), Sağlık Yönetimi ve Sağlık Yönetim Eğitimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. Cilt.1, Sayı.3., İstanbul, S.137. ss.136-139, URL: http://journal.acibadem.edu.tr/en/download/article-file/1701227 , (07.04.2020).
• Dana Abdulla Alrahbi, Mehmood Khan, Shivam Gupta, Sachin Modgil and Charbel Jose Chiappetta Jabbour (2021), Health-care information technologies for dispersed knowledge management, Journal of Knowledge Management, 16 June 2021, pp.1-26, Emerald Publishing Limited, ISSN 1367-3270.,DOI 10.1108/JKM-10-2020-0786.
• Drucker, Peter F., Josepha A. Macıariello (2009), Gün Gün Drucker, Çev. Murat Çetinbakış, Optimist Yayınları, İstanbul.
• Erdem, A. T. (2020). Mesleki Özdeşleşmenin Tükenmişliğe Etkisinde İş Yükü Algısının Aracılık Rolü: Hemşirelere Yönelik Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(Ek), 89-103.
• FAIR, Data FAIRport, URL: https://www.datafairport.org/ ,(17.08.2021).
• Genç, Nurullah (2012), Yönetim organizasyonlar: Çağdaş Sistem ve Yaklaşımlar, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Girgin, Esra, (2021), Nitel Araştırma, URL: https://www.iienstitu.com/blog/nitel-arastirma-nedir, (02.05.2021).
• Göktaş Bayram.,Ömer Rıfkı Önder, Merve Duran ve diğerleri (2017), Türkiye’de Sağlık Bilgi Sistemleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, Sayı. (1-2-3), ss.125-138, URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/509521 ,(21.07.2021).
• Guinchat, Claire., Michel Menou (1990), Bilgi ve Dokümantasyon Çalışma Tekniklerine Genel Giriş, Çev. Sönmez Taner, Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Işık, Oğuz., Mahmut Akbolat (2010), Hastanelerde Bilgi Sistemi ve Bilgi Teknolojileri Kullanımı: Tıbbi Sekreterler Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2010, ss.11-23. URL: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ashd/issue/40352/482231 ,(08.10.2121).
• Işık, Oğuz., Mahmut Akbolat (2010), Bilgi Teknolojileri ve Hastane Bilgi Sistemleri Kullanımı: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Bilgi Dünyası Dergisi, 2010, 11 (2) ss.365-389,URL:https://pdfs.semanticscholar.org/f3c8/990834ccf60151a3752e4fcec74f1a7486b2.pdf ,(08.10.2121).
• KVGK: Kişisel Veri Güvenliği Kanunu (2016), URL: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6698.pdf ,(11.10.2121).
• KVGYM : Kişisel Veri Güvenliği Yasası Mevzuatı(2010), Kişisel Veri Koruma Kurumu,URL:https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/4185/6698-Sayili-Kisisel-Verilerin-Korunmasi-Kanununun-Amaci-ve-Kapsami ,(14.10.2121).
• Köksal, Aysel., A. Ezel Esatoğlu (2005), Ankara İlindeki Üniversite ve Özel Hastanelerde Kullanılan Elektronik Hastane Bilgi Sisteminin Analizi, Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 7(1), ss.53-65), URL: https://dergipark.org.tr/en/pub/ashd/issue/60432/885460 ,(04.08.2121).
• Özçelik, İclal Büyükdevrim - Editör (2017), Yeni Yönetici (İçinde: Yüksek Yoğunluklu Bir İş Yerinin Yönetimi, Erin Reid ve Lakshmi Ramarajan), Harvard Business, Çev. Optimist Yayınevi, İstanbul.
• SBBGPY: Sağlık Bakanlığı Bilgi Güvenliği Politikaları ve Yönergesi (2018), Ankara: Sağlık Bakanlığı, s.1-7,URL: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/15584,bilgi-guvenligi-politikalari-yonergesi20180502pdf.pdf?0 ,(08.11.2121). Tonta, Yaşar (2018), Açık Bilim, Yüksek Öğretim Dergisi, No. 10, s. 23-28, Ekim-Aralık 2018, s.2, URL: https://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/Yayinlar/tonta-acik-bilim-2018-v2.pdf ,(04.08.2121).
• Tonta, Yaşar (2015), Açık bilim ve açık erişim. Prof. Dr. İrfan Çakın`a Armağan içinde (s. 235-250). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 2015 (ISBN: 978-975-491-411-5). URL:https://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tontaacik_bilim_ve_acik_erisim.pdf ,(12.09.2121).
• TÜBİTAK Açık Bilim Politikası (2019), Ankara: TÜBİTAK, S.1-4. URL:https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/tubitak_acik_bilim_politikasi_190316.pdf , (02.07.2021).
• Ulusal Sağlık Sistemi (2021), USS (Ulusal Sağlık Sistemi) Veri Toplama Süreci Nedir & Nasıl Gerçekleşir? URL: https://dentalbulut.com/blog/2018/10/27/uss-ulusal-saglik-sistemi-veri-toplama-sureci-nasil-gerceklesir/ ,(02.11.2021).
• Wadman, Meredith (2013), Economic Return From Human Genome Project Grows, (DOI https://doi.org/10.1038/nature.2013.13187), Nature, 12, June 2013. p.1-2, URL: https://www.nature.com/articles/nature.2013.13187 , (14.08.2021). WHO:World Health Organizastion (2021), WHO Policy on Open Access, URL: https://www.who.int/about/policies/publishing/open-access , (17.10.2021).