Osmanlı Milli Emlak Teşkilatı: İktisat Tarihi Perspektifinden Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 12 - 23, 31.12.2021

Cumali Bozpınar

Öz

Osmanlı Devleti’nde özel mülkiyet hakkının en geniş içeriğiyle XIX. yüzyılın ikinci yarısından sonra kabul edildiği söylenebilir. Bununla birlikte devlet arazilerini rasyonel bir şekilde yönetecek bir teşkilatın kurulması için II. Meşrutiyet’in İlanı’nı beklemek gerekmiştir. Bu teşkilat Millî Emlak olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada söz konusu teşkilatın kuruluşu iktisat tarihi perspektifinden incelenmiştir. Konu, Osmanlı zihniyetinde mülkiyet kavramının yeri bağlamında önemlidir. Elde edilen temel sonuç Osmanlı Millî Emlak Teşkilatı’nın rasyonel bir işlev gördüğüdür. Şöyle ki teşkilatın yönetimine bırakılan devlet gelirleri büyük oranda artmıştır. Özellikle Millî Emlak gelirlerinin bütçe gelirleri içindeki payının iki katına yakın bir oranda yükselmesi, Osmanlı iktisadi düşüncesinde mülkiyet kurumunun devlet emlaki bağlamında modern bir içerik kazandığını da göstermiştir. Bununla birlikte bu basit çıkarımların geniş kapsamlı araştırmalarla desteklenmesi gerekmektedir. Çalışmada, kaynak taraması sonucunda elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi şeklinde bir yöntem izlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Milli Emlak, Osmanlı, Teşkilat

Kaynakça

• Ağar, S. (2016). Defterdarlık kurumu perspektifinden Osmanlı Devleti mülki idare sistemi ve yapılan ıslahat çalışmaları. İçinde Göncüoğlu, S. F. (Ed.), Osmanlı devlet teşkilatının kadim bir kurumu: Defterdarlık. İstanbul Defterdarlığı, Erişim istanbul.defterdarligi.gov.tr/e-kitap.
• Akkuş, Y. (2011). Osmanlı Taşra Maliyesinde Reform: Merkez-Taşra Arasındaki İdari-Mali İlişkiler ve Vilayet Bütçeleri-1864-1913 (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Bozpinar, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde iktisadi zihniyet ve sanayileşme sorunsalı: Bursa ipek sektörü örneği (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Cin, H. (1966). Osmanlı toprak hukukunda miri arazinin hukukî rejimi ve bu arazinin TMK. karşısındaki durumu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(1), 745-98.
• Esmer, G. (1984). Mevzuatımızda Gayrimenkul Hükümleri ve Tapu Sicili. Ankara: Olgaç Yayın Basım Dağıtım.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğunda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Işık, S., Kadıoğlu, S. ve Yıldırır, M. (Ed.) (2012). Kuyûd-ı Kadîme Arşiv Kataloğu. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Kardeş, S. (2008). Millî Emlâk Sözlüğü. Ankara: Devlet Malları Uzmanları Derneği Yayınları.
• Lewis, B. (2011). Modern Türkiye’nin Doğuşu (5. baskı). (Çev. B. B. Turna). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Maliye Bakanlığı (2000a). İhsaiyat-ı Maliye: Maliye İstatistikleri (1885-1909). Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınları.
• Maliye Bakanlığı (2000b). Sözlük. İçinde Sayın, A. V., Tarih-i Mâli. Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınları.
• Öner, E. (2001). Mali olaylar ve düzenlemeler ışığında Osmanlı imparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde mali idare. Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınları.
• Özen, A. ve Özpençe, Ö. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Borçlanma Politikaları ve Sonuçları, Mevzuat Dergisi, 9 (100).
• Öztel, M. (2007). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Varcan, N. (Ed.) (2000). Osmanlı Maliyesi Hakkında İngiliz Raporları (1861-1892). Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınları.