ÖDEMİŞ YILDIZ KENT ARŞİV MÜZESİ’NDE (ÖYKAM) VE TİRE KENT MÜZESİ’NDE BULUNAN BEZEMELİ TÜFEKLERİN VE PİŞTOVLARIN/TABANCALARIN SANAT TARİHİ YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 104 - 125, 13.10.2017

H. Kamil Biçici

Öz

Tire Kent Müzesi’nde 1 piştov, 5 tüfek, Ödemiş Belediyesine ait ÖYKAM’da
bulunan 6 tane piştov, tabanca ve 4 tüfek üzerinde yer alan bezemeler
çalışmamızı oluşturmaktadır. Bu müzelerde bulunan ateşli silah örnekleri birkaç
defa müzelere gidilip yerinde incelenmiş, müze yetkililerinden silahlarla
ilgili bilgiler alınmış ve motif, kompozisyon, teknik özellikler bakımından
konu değerlendirilerek çalışmamız ortaya çıkarılmıştır. Bu konuyu çalışmamızda
ki amaç, Belediyelere ait iki müzede bulunan çeşitli ateşli silah örneklerinin
tanıtılması ve Türk El Sanatları açısından öneminin gösterilerek hedeflenmesi olmuştur.

Osmanlılar döneminde çoğunlukla tek veya çok namlulu da olabilen,  tabancaya piştov denilmektedir. Çoğu Osmanlı
dönemine ait olan tabanca örneklerimiz mekanik ve tetikleme sistemli olarak
çalışmaktadır. Tabancalardan bir tanesi iki namlulu, ikincisi dört namlulu,
üçüncüsü ise çok kısa namlulu tüfek görünümlü formda ele alınmıştır. İncelediğimiz
piştov ve tabanca örneklerinden iki tanesi ahşap üzerine sedef kakma olarak
işlenmiştir. Genellikle bitkisel ağırlıklı süsleme olarak kıvrık dallar, çeşitli
kır çiçekleri, baklava dilimlerini içeren geometrik şekiller silahlarda göze
çarpan bezemelerdir. Piştovların çoğu yoğun olarak süslemeye sahiptir.
Tüfeklerin ahşap kısımları yoğun olmak üzere metal kısımlarında da bitkisel ve
geometrik ağırlıklı bezemeler görülür. Piştovların ve tüfeklerin ana yapım
malzemesi olarak ahşap, çelik, demir, pirinç karşımıza çıkmaktadır. Yapım ve
süsleme tekniği olarak oyma, dökme, döküm, kakma, kazıma, oyma gibi teknikler
göze çarpmaktadır.

Türkiye’deki bir çok müzede bulunan tabanca ve tüfek türü ateşli
silahlar Türk kültürü ve günlük yaşam içerisinde büyük bir önem arz ettiği
gibi, geçmişlerimizden gelen bir hatıra ve sanat eseri olarak ön plana
çıkmaktadır. Bu çalışmayla incelediğimiz eserlerin toplum içerisinde hak ettiği
yeri bulacağı inancını taşımaktayız. Ödemiş ve Tire’nin yerel yönetimlerine ait
iki müzedeki piştovlar, tabancalar ve tüfekler gerek bezeme, gerek teknik,
gerek malzeme özellikleri, gerek kitabe bilgileri ile önem kazanmaktadır.
Geçmişin ahşap, maden işçiliğinin estetik beğenisi yanında, bizleri, duygu,
düşünceleri ve varlıklarıyla aydınlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ateşli silahlar, müze, piştov-tabanca, tüfek

Kaynakça

• AGOSTON, Gabor (2006) (çev.Tanju Akad), Barut, Top ve Tüfek, Osmanlı İmparatorluğunun Gücü ve Silah Sanayisi, İstanbul.
• ARKA, Semra (2001), “Osmanlı Minyatürlerinde Silahlar”, Sanat Tarihi Dergisi, Sayı: XI, İzmir, s.13-20.
• ARSLAN, Hacer (2007), Van Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Silahları (XVIII-XIX. Yüzyıllar), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi),Yüzüncüyıl Ünv.Sos.Bil.Ens. San. Tar. Anabilim Dalı, Van.
• AYDIN, Cemile (2009), Kırıkkale MKEK Silah Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Silahları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Ünv.Sos.Bil.Ens.San.Tar.Anabilim Dalı, Ankara.
• AYDIN, Hilmi, (1997), “Tabancalarımız”, Tarih ve Medeniyet, S.36, İstanbul, s.59-61.
• AYDIN, Hilmi, (2012), Sultanların Silahları: Topkapı Sarayı Silah Koleksiyonu, Kül.Tur. Bak.Yay.İstanbul.
• BİKKUL, Ahad Ural (1957), “Topkapı Sarayı Silah Müzesindeki Eserler”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı 2’den ayrı basım, Ankara, s.35-52.
• BLACK, Jeremy (Çev.Yavuz Aloğan) (2003), Top Tüfek ve Süngü, Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815, İstanbul
• ÇETİN, Ö.Hakan (2011),” 17. yüzyıla Ait Bazı Osmanlı Tasvirlerinin Günümüze Ulaşmış Taşınabilir Kültür Varlıkları İle Bağlantıları”, EKEV Akademi Dergisi, S.48, Ankara, s.421-441.
• ÇETİN, Ö.Hakan (2016), “Onyedinci Yüzyıla Ait Kıyafet Albümlerinde Osmanlı Erkek Giyim-Kuşamı”,JASSS, S.53, s.259-264.
• ÇORUHLU, Tülin (1987), “Süslemeleri Açısından Fitilli ve Çakmaklı Osmanlı Tüfekleri Türkiyemiz, S.52, İstanbul, s.22-25.
• ÇORUHLU, Tülin (1988), “Askeri Müzede Bulunan 16. Yüzyıla Ait Osmanlı Tüfekleri”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.24, İstanbul, s.40-44.
• ÇORUHLU, Tülin (1988), “Osmanlı Tüfekleri Üzerinde Görülen Kontrol Damgaları”, Türk Dünyamız Tarih Dergisi, S.18, İstanbul, s.9-14.
• ÇORUHLU, Tülin (1990), “Askeri Müzedeki Ejderli Osmanlı Tüfekleri”, Sanat Tarihi Araştırma Dergisi, S.19, İstanbul, s.59-61. ÇORUHLU, Tülin (1992), “Osmanlı Ateşli Silah Teçhizatlarından Bir Grup”, İlgi, S.64, İstanbul, s.32-35.
• ÇORUHLU, Tülin (1993a), Osmanlı Tüfek, Tabanca ve Teçhizatları (Askeri Müzeden Örnekler İle), Ankara.
• ÇORUHLU, Tülin (1993b), “Osmanlı Tabancaları”, Antik Dekor, S.19, İstanbul, s.148-150.
• ÇORUHLU, Tülin (1995), Osmanlı Koruyucu Silahlarında Süslemeler ve Teknikler (Askeri Müzeden Örnekler İle), (yayınlanmamış doktora tezi), İst.Ünv. Sos.Bil.Ens.San.Tar. Anabilim Dalı, İstanbul.
• ÇÖTELİOĞLU, Aysel (1999), Askeri Müze, Osmanlı Dönemi Ateşli Silahlar Katalogu, İstanbul.
• DORLING Kindersley Limited (2006), Weapon, A Visual History of Arms And Armor Newyork.
• ERALP, T.Nejat (1993), Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silah Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silahlar, Türk Tarih Kurumu Bas., Ankara.
• EVSİLE , Mehmet (2000), “Osmanlı Harp Sanayi”, Yeni Türkiye, 6. Cilt, S.31, Ankara s.642-646.
• HUDYAKOV, Yuliy S. (2002), “Eski Türklerde Silah”, Türkler, III.C., Ankara, s.468-477.
• İLGÜREL, Mücteba (2000), “Osmanlı Devletinde Ateşli Silahlar”, Yeni Türkiye, 6.C.,s.31, Ankara, s.613-629.
• TEZCAN, Turgay (1983), Silahlar, İstanbul.
• http://www.tabancatufek.com/forum2/showthread.php?tid=1439 (E.T.25.09.2017)
• http://birgunbiryerde.blogspot.com.tr/2013/08/tabancann-atas-pistov.html (E.T.25.09.2017)