XX YÜZYILIN İLK ÇEREYİNDE AZERBAYCAN BAYANLARININ İPEKCİLİKDE ROLÜ.

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 4, 35 - 40, 30.12.2019

Samaye Memmedova

Öz

Bu makalede yirminci
yüzyılın ilk çeyreğinde Azerbaycan bayanlarının ipekcilikde rolünden
bahsedilmiştir. Azerbaycan'ın eski tarım alanı olan ipekcilik hakkında bir çok makale
yazılsa da, bayanların bu alandaki hizmetlerinden bahsedilmemiştir.  Odur ki, makale bayanlarımızın ipekcilikdeki, bedelsiz
hizmetlerine ithaf edilmiştir. Bu makalede ipekcilik alanının Azerbaycan'da
kurulması, çeşitli dönemlerde bu alanın gelişmesi, ipekböceklerinin yetiştirilmesi
ve bayanların bu alandaki çabaları ayrı - ayrı arşiv belgelerine, çeşitli
kaynaklara atıf yapılarak incelenmiştir ki, bu da konunun önemini artırıyor. Elde
edilen malzemelerden de  anlaşılıyor ki, ipekcilik Azerbaycan'ın eski alanlarından
sayılıyor. Bu alanda elde edilmiş deneyler ipekciliğin gelişmesine neden
olmuştur. Uzun yıllar Çarlık Rusyası ve Sovyet Rusyası tarafından sömürülen topraklarımız
hammadde kaynağına dönüşmüştür. İpek sanayisini Azerbaycan ipekböcekçiliği hesabına
sağlıyordu. Bu nedenle burada ipekböcekçiliği geliştiriyordu. Özellikle Nuha,
Şuşa, Yelizavetpol sancaklarının iklimi bu çiftlik alanının gelişimi için
elverişliydi. O yüzdendir ki, Nuha, Şamahı ipekcilik merkezleri sayılır. Hatta
Birinci Dünya Savaşı sırasında da   Azerbaycan bölgede ipek elde edilmesi
üzere en önemli bölge idi. İpeğin elde edilmesi sürecinde ilkinden sonadek bayanlar
aktif katkıda bulunuyorlardı. Hatta denilebilir ki, sadece dut yapraklarının
derlenmesinde erkeklerin emeği ön plana çıkıyordu. Bayanlarımız ipekböceklerinin
düzgün beslenmesinde, onların büyümesi için sağlıklı ortamın sağlanmasında, diriltme
sürecinde istisnai hizmetler gösteriyordu. Yerel ipekböcekleri olan Karabağ,
Erivan, Guba, Şirvan, Tatar çeşitleriyle beraber, dış ipekböceklerinden İtalya,
Japonya, Bağdat, Horasan, İstanbul türleri de yetişdirilirdi ki, bu onların daha
dayanıklı olması ile bağlantılıydı. İpekçi bayanlarımızın bu işlemler sırasında
ipekböceklerini bednezerden korumak için bir takım dini ve mövhumi ayinler icra
ediyor, onları severek türküler okuyorlardı. İnanıyorlardı ki, yerine getirilen
ayinler ipekböceklerinin kitle halinde imhasını önler. Makalede bu tip inançlar
da incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan hanımları, ipekcilik, ipekböceği

The role of women in sericulture in the first quarter of the twentieth century.

Öz

In this article, throughout
the first guarter of 20th century, role of Azerbaijani women in sericulture was
discussed. Although a number of articles were written about sericulture which
is one of the oldest farming areas, cares of women in this field was not
mentioned. Therefore, article was devoted to indispensable services of our
women. In this demonstrated paper, creation of sericulture in Azerbaijan,
development of this field during various time periods, cultivation of silkworms
as well as labor of women in this area were explored based on different archive
documents, various literatures which also increase significance of the theme.
It became obvious from the gained materials that sericulture considered one of
the ancient farming areas of Azerbaijan. Practices that gained in this area are
resulted with the development of sericulture. For a long time, lands that were
exploited by Tsarist  Russia and Soviet Russia, were turned over the
sources of raw materials. They provided silk industry at the expense of
Azerbaijan silkworm breeding. That’s why, here silkworm breeding was developed.
Specially climate of Nukha, Shusha and Yelizavetpol regions was suitable for
growth of this field. That’s why, Nukha, Samakhi are considered sericulture
centers. Even during the first world war, Azerbaijan was the most significant
country for the gaining silk in the region. In the quisition process of silk,
women participated actively from beginning till the end. Even it can be said
that only in the gathering of mulberry leafs, role of men came to the fore. Our
women demonstrated exceptional services in the proper nutrition of silkworms,
provision of healthy atmosphere for their growth and resuscitation process.
Towards domestic Karabagh, Iravan, Khuba, Shirvan, Tatar silkworm species,
foreign Italian, Japanese, Baghdad, Xorasan, Istanbul silkworms were also
cultivated which was connected with their being more resistant. During these
processes, silkworm breeder women realized a number of religious rituals in
order to protect silkworms from evil eyes and sang a song for them. They
believed that realized rituals prevent mass destruction of silkworms. In the
article these kinds of beliefs are investigated as well. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaijani womens, sericulture, silkworm

Kaynakça

• Alikseyev M. (1925). İpekçilik üçün mühteser malumat. Bakü: Yeni kend
• Azerbaycan Respublikası Milli Arşiv İdaresi, f. 410, siy. 1, iş 282, s. 29
• Azerbaycan Respublikası Milli Arşiv İdaresi, f. 410, siy. 1, iş 4, s. 59
• Bedelov N. (1977). Azerbaycanda ipekçilik. Bakü: “Azerneşr” yayın evi.
• Behbudova Mahruze, Cebrayıl rayonu, 1936-cı yıl doğumlu
• Bünyadova Ş.T. (2010). Azerbaycan tarihi etnografiyası (XII – XVI esrler).
• Tarih üzere bilimler doktorası bilimsel adını almak için sunulan doktora tezi. Bakü.
• Çırakzade V.A. (1988). Kadim ipekçilik diyarı. Bakü: Azerneşr, yayın evi.
• Memmedova Fatma, Şeki şehiri, 1956-cı yıl doğumlu
• Memmedova Sona, Şeki şehiri, 1948-ci yıl doğumlu
• Muharremova S.S. (2010). XIX – XX esrin evvellerinde Küçük Kafkasya`nın Cenub – Şerg rayonlarının tarixi – etnografik tedgigi (Zengezur, Cebrayıl ve Cavanşir Kazalarının materialleri esasında).: Tarih üzere bilimler doktorası bilimsel adını almak için sunulan doktora tezi. Bakü.
• Mustafazade A.H. (1958). İpekçilere kömek. Bakü: “Azerneşr” yayın evi.
• Nebiyev A. (2002). Azerbaycan Halk edebiyatı. I kısım, Bakü: “Turan” yayın evi.
• Seyidov K. (2012). İpekçiliyin esasları. Bakü: “Müellim”
• Заря Востока, (1923), Тифлис, № (60) 225, с. 3
• Надеждин, Петр Петрович. (1869) Природа и люди на Кавказе и за Кавказом: по рассказам путешественников, поэтическим произведениям А. Пушкина, Лермонтова, Я. Полонского и ученым исследованиям: С – Петербург,
• Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. (1891), Тифлисвып.XI, 2 – ое отд.
• Сельскохозяйственный обзор по Закавказью 1911. (1912) Тифлис.