NAMIK KEMAL’İN KURMACA DÜNYASINDA ÖLÜMÜN DESTANLAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 124 - 134, 25.06.2020

Mehmet Ali Gündoğdu

Öz

19. yüzyıl sanat ve edebiyat hareketleri, dünyada Victor Hugo’nun başını çektiği Romantizm akımının etkisi altındadır. Aynı dönemde Batı etkisinde yeni bir Türk edebiyatı ekolü kurmaya çalışan Tanzimat yazarları da büyük ölçüde bu akımdan etkilenirler. Bu yazarların başında, edebiyatı siyasi ve sosyal maksatlarına ulaşmak için bir araç olarak kullanan ve halkı bu vesile ile eğitmeye çalışan Namık Kemal gelir. Yeni şiir, yeni tiyatro ve roman gibi türlerde dönemin en yetkin eserlerini veren Namık Kemal, anlatının mesajının okurlar üzerindeki etkisini artırmak için hem kurmaca yapısı hem de içerik olarak çarpıcı ve etkili metotlar kullanır. Bu metotların en çarpıcı olanlarından biri de, topluma model olarak sunulan misyon sahibi kahramanların destansı bir hava içinde ölüme doğru yürümeleridir. Kemal bu yöntemle halka vatan, millet, din, hamiyet, ittihat, şehitlik gibi kutsal sayılan değerleri aşılamak amacındadır. Kahramanın alnındaki kanda Osmanlı bayrağının yansımasından tutun vasiyetinin kanla yazılmasına kadar uzanan farklı kurgular içerisinde Namık Kemal, eser boyunca sürekli yücelttiği davayı destansı bir son ile bitirir. Bu makalede Namık Kemal’in eserlerinde sonu ölümle biten bu destansı yapı tahlil edilmiştir. Bu yapıyı ortaya çıkartan kurmaca dünyasının çözümlenmesinde Vladimir Propp’un kurmaca öğelerin işlevlerini saptayan ve Viktor Shklovsky’nin kurmaca öğelerin birbiriyle ilişkisini inceleyen biçimbilim kuramlarından yararlanılmıştır. Makalede bu biçimbilimci kuramların yardımıyla aynı zamanda Romantizm akımının, dönemin Türk edebiyatı eserlerinde nasıl bir etki oluşturduğu da gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk Edebiyatı, Romantizm akımı, Tanzimat yazarları, ölüm teması, destan

Kaynakça

• Argunşah, H. (1997). Cezmi Romanı ve Adil Sultan Destanı. Bilig Bilim ve Kültür Dergisi(4 Kış), 79-100.
• Bars, M. (2014). Şor Kahramanlık Destanlarında Geçiş Dönemleri: Doğum-Evlenme-Ölüm. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic(9/5 Spring), 353-370.
• Gazâlî, İ. (2002). İhyâ u Ulûmi’d-Dîn (Cilt 1). (A. Serdaroğlu, Çev.) İstanbul: Bedir Yayınları.
• Gündoğdu, M. (2016). İttihâd-ı İslam İdeolojisinin Türk Edebiyatına Yansıması (1839-1908) (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Kaplan, M. (1948). Namık Kemal Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Namık Kemal. (1888). Tercüme-i Hâl-i Emir Nevruz. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya.
• Namık Kemal. (2005). Celaleddin Harzemşah. (O. Öcal, Dü.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Namık Kemal. (2007). Cezmi. (Y. Çelik, Dü.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Namık Kemal. (2012). Gülnihal/Akif Bey. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Namık Kemal. (2016a). İntibah. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Namık Kemal. (2016b). Vatan Yahut Silistre/Zavallı Çocuk/Karabela. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Özköse, K. (2017, Haziran). Ahmed Yesevi’nin Hikmetlerinde Dört Kapı. Akademiar Dergisi(2), 99-133.
• Propp, V. (1985). Masalın Biçimbilimi. (M. Rifat, & S. Rifat, Çev.) İstanbul: B/F/S Yayınları.
• Recâizâde Mahmud Ekrem. (2013). Araba Sevdası. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Rifat, M. (2004). Eleştirel Bakış Açıları. İstanbul: Dünya Kitapları.
• Tanpınar, A. (2003). 19'uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tarhan, A. (2002a). Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 5: Tarık yahut Endülüs’ün Fethi, İbn Musa Yahut Zâtü’l-Cemal, Tezer Yahut Melik Abdurrahmanü’s-Sâlis, Nazife, Abdullahü’s-Sagîr. (İ. Enginün, Dü.) İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tarhan, A. (2002b). Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 6: Kanbur (İlhan, Turhan, Tayflar Geçidi, Ruhlar, Arzîler). (İ. Enginün, Dü.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uğurcan, S. (2012). Edebiyat Tarih İlişkisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.