KAMU EĞİTMENLERİNİN ORGAN VE DOKU NAKLİ KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMLARI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 4, 73 - 83, 29.12.2020

Oya Dirican

Öz

İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde görev yapan yönetici, çalışan ve öğretmenlerin hem organ ve doku bağışı konusundaki tercihlerini öğrenmek ve hem de farkındalık düzeyini artırmak amacı ile bu çalışma planlanmış ve yürütülmüştür. Bu çalışma, Aralık 2019-Şubat 2020 arasında Antalya Korkuteli ilçe milli eğitim müdürlüğü çalışanlarıyla yapılmak üzere kesitsel bir çalışma olarak planlanmış, kişilere anket uygulanmıştır. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’nca verilen onay sonrasında (onay tarihi: 12.03.2020, karar no: 05/14); ilçe milli eğitim müdürlüğünde görevli 774 çalışandan 630 (%80,0) tanesi çalışmaya katılmayı kabul ederek anketi doldurmuştur. Veri toplama sürecinde, tutumu belirleyici durumlar olarak; aile içinden kişilere kendilerinin bağışçı olması durumu, ailesinden birinin beyin ölümü olduğunda bağışçılığını onaylama durumu ve ailesinden birine gerektiğinde organ alımını kabul etme durumu irdelenmiştir. İstatistiksel analiz olarak ki-kare önemlilik testi kullanılmıştır. Çalışmamızda ilçe milli eğitim müdürlüğü yöneticileri, çalışanları ve öğretmenleri arasında organ ve doku bağışına olumlu yaklaşma oranı %64,8 olarak bulunmuş olup; ailesine organ naklini onaylama oranı %75,7; birinci derece yakınında beyin ölümü gerçekleştiğinde, organlarını bağışlayacakların oranı %65,3, başkasının organını kabul edeceklerin oranı ise %92,9 olarak bulunmuştur. Çalışmamızda, beyin ölümünden geri dönüşün olmayacağını bilenler ile organ bağışı konusunda korkusu olmadığını söyleyenlerin; aile bireyleri için verici olmayı daha fazla oranda kabul ettikleri (p<0.0001), yakınları vefat ettiğinde onların organlarını daha fazla oranda bağışlayacaklarını belirttikleri (p<0.0001) ve başkasının organlarını kabul etme oranının da daha yüksek olduğu bulunmuştur (p<0.0001). Dini yönden organ-doku naklinin sakıncalı olup olmadığı konusunda net bir görüşü olmayanların, yakınları vefat ettiğinde onların organlarını büyük oranda (%79,3) bağışlayacaklarını belirttikleri görülmektedir. Organ ve doku bağışına katılımı artırmak için küçük yaşlarda bilgi düzeyi ve içeriğini güçlü oluşturarak, kişilerde tutum ve dolayısıyla davranış değişimleri sağlanmalıdır. Eğitim kurumları, hem bilgi kaynaklarıyla hem de rol model olma özellikleri ile yarının yetişkinleri olacak şimdinin çocuklarında olumlu ve sağlıklı bilgi tutum davranış oluşturacak kurumlardır.

Anahtar Kelimeler

organ nakli, bağışçı olma yaklaşımı, bağışçı olma yaklaşımı, eğiticilerde organ nakli

Destekleyen Kurum

YOKTUR

Proje Numarası

YOKTUR

Teşekkür

Çalışmada veri toplama aşamasındaki yardımları için Ebe Özlem Şentürk'e teşekkür ederim.

Kaynakça

• Referans1 Akçöltekin, A. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin Organ Bağışı Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Karadeniz (Black Sea-Черное Море), Yıl 6 Sayı 24 Sayfa 52-63.
• Referans2 Akış, M., Katırcı, E., Uludağ, H.Y., Küçükkılıç, B., Gürbüz, T., Türker, Y., Kayacan, H., Öngel, K. ve Gül, H. (2008). Süleyman Demirel Üniversitesi personelinin organ doku bağışı ve nakli hakkındaki bilgi ve tutumları. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp fakültesi Dergisi, 15 (4):28-33.
• Referans3 Bruzzone, P. (2008). Religious aspects of organ transplantation. Paper presented at the Transplantation proceedings
• Referans4 Cillimoğlu, A.Ö., Yılmaz, S. ve Oğurlu, M. (2016). Adnan Menderes Üniversitesi Hastanesi Personelinin Organ-Doku Bağışı ve Nakli Hakkındaki Bilgi ve Düşünceleri. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, (3): 254-262
• Referans5 Çetin, Y. (2013). Diyarbakır Kent Merkezinde Bulunan Ortaöğretim Öğrencilerinin Organ Bağışı İle İlgili Bilgi Düzeyi Ve Tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Referans6 Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu 396 Sayılı Kararı, 1980. http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/Kurulkararlari.aspx?KonuId=1 (20.07.2020)
• Referans7 Edirne, T. (2004). Türkiye'de organ ve doku nakli uygulamaları: Sonuçları ve Strateji önerileri. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 24: 261-6
• Referans8 Efil, S., Şişe, Ş., Üzel, H. ve Eser O. (2013). Afyon İlinde Halkın ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Sağlık Çalışanlarının Organ Bağışı Konusuna İlgilerinin Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3): 361-384
• Referans9 Harman, G. ve Çökelez, A. (2017). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Sosyo-Bilimsel Bir Konu Olan Organ Bağışına Yönelik Metaforik Algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1: 55-70
• Referans10 Frutos, M.A., Blanca, J.M., Mansilla, J.J., Rando, B., Ruiz, P. and Guerrero, F. et al. (2005). Organ donation: a comparison of donating and non-donating families. Transplant Proc, 37: 1557-9
• Referans11 Ghorbani, F., Khoddami-Vishteh, H., Ghobadi, O., Shafaghi, S., Louyeh, A. R. and Najafizadeh, K. (2011). Causes of family refusal for organ donation. Paper presented at the Transplantation proceedings, 43(2):405-6. doi: 10.1016/j.transproceed.2011.01.031
• Referans12 Gökçe, N., Özer, H., Kilci, Z. (2016). Organ Donation According to the Students and their Families in Example of the Social Studies Course. 6(1): https://doi.org/10.18039/ajesi.81147
• Referans13 Kılıç, S., Koçak, N., Türker, T., Gürpınar, H. ve Gülerik, D. (2010). Kız Üniversite Öğrencilerinin Organ Bağışı Konusundaki Tutumları ve Bu Tutumlara Etki Eden Faktörler. Gülhane Tıp Dergisi, 52 (1): 36-40.
• Referans14 Khalid, F., Khalid, A.B., Muneeb, D., Shabir, A, Fayyaz, D. and Khan, M. (2019). Level of knowledge and attitude regarding organ donation: a community‑based study from Karachi, Pakistan. BMC Res Notes, 12:309 doi.org/10.1186/s13104-019-4345-6
• Referans15 Koçak, A., Aktaş, E. Ö., Şenol, E., Kaya, A. Ve Bilgin, U. E. (2010). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin organ nakli ve bağışı hakkındaki bilgi düzeyi. Ege Tıp Dergisi, 49(3):153-60
• Referans16 Kurt B., Öztaş D., İlter H., Akbaba M., Ozan T. ve Güneş E. (2018). Konya İlindeki Birinci Basamak Sağlık Çalışanlarının Organ Bağışı Hakkındaki Bilgi Tutum ve Davranışları. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3):497-504
• Referans17 O'Carroll, R.E., Haddow, L., Foley, L. and Quigley, J. (2017). If You Needed an Organ Transplant Would You Have One? The Effect of Reciprocity Priming and Mode of Delivery on Organ Donor Registration Intentions and Behaviour. Br J Health Psychol, 22(3):577-588. doi: 10.1111/bjhp.12248
• Referans18 Özdağ, N. (2001). Organ Nakli Ve Bağışına Toplumun Bakışı. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 5: 46-54
• Referans19 Randhawa, G. (1998). An exploratory study examining the influence of religion on attitudes towards organ donation among the Asian population in Luton, UK. Nephrol Dial Transplant, 13(8):1949-54.
• Referans20 Rumsey, S., Hurford, D. P., and Cole, A. K. (2003). Influence of knowledge and religiousness on attitudes toward organ donation. Transplantation Proceedings, 35(8): 2845-2850.
• Referans21 Savaşer, S., Mutlu, B., Çağlar, S., Doğan, Z. ve Canbulat, N. (2012). Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Organ Bağışına Bakışları. İ.Ü.F.N. Hem. Derg, 20(1):1-9
• Referans22 Şıpkın, S., Şen, B., Akan, S. ve Tuna Malak, A. (2010). Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi, İlahiyat Fakültesi ve Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Elemanlarının Organ Bağışına Bakış Açılarının İncelenmesi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 11(1): 19-25
• Referans23 Tackmann, E. and Dettmer, S. (2019). Acceptance of and factors influencing attitudes towards post-mortem organ donation in Germany: Analysis of representative cross-sectional studies between 2010 and 2016. Med Klin Intensivmed Notfmed, 21. doi: 10.1007/s00063-019-00631-9 (21.07.2020)
• Referans24 Tay, M. (2016). Türkiye’de doku ve organ naklinin önemi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 3(3): 106-110.
• Referans25 Vicdan, A.K., Peker, S. ve Üçer, B. (2011). Akşehir Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Organ Bağışı ile İlgili Tutumlarının Belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10 (2): 175-80.
• Referans26 Yazar, M.A. ve Açıkgöz, M.B. (2016). Nevşehir İl Merkezinde Yaşayan Halkın Organ Bağışı ve Nakli Konusundaki Bilgi ve Tutumları. Turk J Anaesthesiol Reanim, 44: 250-7 DOI: 10.5152/TJAR.2016.87094
• Referans27 Yılmaz, T. U. (2011). Importance of education in organ donation. Exp Clin Transplant, 9(6), 370-375.