A MAYOR IN THE MODERNISATION PROCESS OF MARAS CITY: HASAN SÜKÛTİ TÜKEL (1933-1939)

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 123 - 155, 30.06.2025

Erhan Alpaslan , Tugay Yılmaz

https://doi.org/10.5281/zenodo.15598240

Abstract

This study focuses on the administrative activities of Hasan Sükûti Tükel (1933-1939), one of the mayors who played an important role in the modernization process of the city of Maraş during the early Republican period. Tükel's projects in the fields of health, infrastructure, urbanism and social development are discussed as examples that embody the Republic's vision of modernization at the local level. Within the scope of the study, the municipal practices of the period are evaluated through historical documents, official reports, local newspaper reports and Tükel's own writings. Reforms in areas such as water supply, sewerage, electricity infrastructure, road and cemetery arrangements were decisive in liberating Maraş from its medieval appearance and giving it a modern urban identity. Investments in education, culture and health also supported this transformation process. Tükel's understanding of municipalism was characterized by his adoption of a participatory and community-oriented form of government by establishing direct relations with the public. While this study provides important information on the history of local government in Maraş, it has been tried to reveal this information by taking into account the conditions of the period.

Keywords

Maraş , Municipality , Hasan Sükûti Tükel , 1933-1939 Period.

MARAŞ ŞEHRİNİN MODERNLEŞME SÜRECİNDE BİR BELEDİYE BAŞKANI: HASAN SÜKÛTİ TÜKEL (1933-1939)

Abstract

Bu çalışma, erken Cumhuriyet döneminde Maraş kentinin modernleşme sürecinde önemli rol oynayan belediye başkanlarından Hasan Sükûti Tükel’in (1933–1939) idari faaliyetlerini konu edinmektedir. Tükel’in sağlık, altyapı, şehircilik ve toplumsal kalkınma alanlarında yürüttüğü projeler, Cumhuriyet’in yerel düzeydeki modernleşme vizyonunu somutlaştıran örnekler olarak ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, dönemin belediye uygulamaları tarihsel belgeler, resmi raporlar, yerel gazete haberleri ve Tükel’in kendi kaleme aldığı yazılar üzerinden değerlendirilmiştir. Şehirde su temini, kanalizasyon, elektrik altyapısı, yol ve mezarlık düzenlemeleri gibi alanlarda gerçekleştirilen reformlar, Maraş’ın Orta Çağ’a özgü görünümünden kurtarılıp çağdaş bir kent kimliği kazanmasında belirleyici olmuştur. Ayrıca eğitim, kültür ve sağlık alanlarında yapılan yatırımlar da bu dönüşüm sürecini desteklemiştir. Tükel’in belediyecilik anlayışı, halkla doğrudan ilişkiler kurarak katılımcı ve toplum odaklı bir yönetim biçimini benimsemesiyle öne çıkmıştır. Bu çalışma ile Maraş’ta yerel yönetim tarihine dair önemli bilgiler verilirken, bu bilgiler dönemin şartları göz önüne alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Maraş , Belediye , Hasan Sükûti Tükel , 1933-1939 Dönemi.

References

• Akşam Gazetesi, (1936). Maraş Şehrinin Su Projesi Tamamlandı.
• Akşam Gazetesi, (1937). Maraş Yakında Temiz Suya Kavuşuyor.
• Akşam Gazetesi, (1938). Maraş Kısa Bir Zamanda Çok İmar Edildi.
• Akşam Gazetesi. (1941). Yeni Erzincan Çok Güzel Bir Şehir Olacak.
• Anadolu Gazetesi, (1938). Maraş Modern Bir Şehir Oluyor.
• Atalay, B. (1973). Maraş Tarihi ve Coğrafyası. Ankara: Maarif Vekâleti Yayınları.
• Aydın, T. (2020). Tek Parti Döneminde CHP'nin Maraş İl Teşkilatı (1936-1946). Maraş Araştırmaları. C.I. Konya: Palet Yayınları, 165-192.
• Belediye Başkanları, https://kahramanmaras.bel.tr/belediye-baskanlari-0, (15.02.2025).
• BOA, 02/Z/1318 (Hicri) Dosya No: 53 Gömlek No: 66 Fon Kodu: Y..PRK.UM.
• BOA, 12/L/1298 (Hicri) Dosya No: 1337 Gömlek No: 62 Fon Kodu: DH.MKT.
• BOA, 16/Z/1307 (Hicri) Dosya No: 1747 Gömlek No: 62 Fon Kodu: DH.MKT.
• BOA, 20/Ş/1333 (Hicri) Dosya No: 90 Gömlek No: 12 Fon Kodu: DH. UMVM.
• BOA, 24/Ra/1320 (Hicri) Dosya No: 532 Gömlek No: 39 Fon Kodu: DH.MKT.
• BOA, 29/Z/1292 (Hicri) Dosya No:117 Gömlek No: 71 Fon Kodu: DH.SAİDd.
• BOA, Tarih: 17/C/1316 (Hicri) Dosya No: 2127 Gömlek No: 24 Fon Kodu: DH.MKT.
• CCA (Fon Kodu: 30-18-1-2. Yer Kodu: 36.39.12. Tarih: 24.05.1933)
• CCA, 30.11. 1.0.59. 34.14. Tarih: 12.11.1930.
• CCA, 490.0.1.496.1997.3. Tarih: 30.01.1937.
• Çetin, S. (2018). Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgelerine Göre Maraş (1923-1950). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Dedeoğlu, M. (1996a). Dünden Bugüne Kahramanmaraş. Ankara: Lazer Ofset Mat. Tesisleri.
• Dedeoğlu, M. (1996b). Kahramanmaraş Ekonomisi. Ankara: Lazer Ofset Matbaa Tesisleri.
• Deliorman, T. (1939). Yol Notlarımdan: Maraş. Anadolu Gazetesi.
• Elma, M. (2020). Hasan Sükûti Tükel. Kahramanmaraş Ansiklopedisi. İbrahim Solak (Edt). C.4.Yayın No: 149. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, 89-90.
• Gökhan, İ. (2011). Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi. Kahramanmara: Ukde Yayınları. Gönen, C. (2005). Ulusal Kurtuluş Savaşının İlk Kahramanı Maraş. Ankar: Lazer Yayınları.
• Gümüşalan, N. (2012). XX. Yüzyılın İlkyarısında Maraş (1908-1938). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Hâkimiyet-i Milliye, (1934). Maraş Un ve Elektrik Fabrikası.
• Kanadıkırık, E. (1972). Maraş'ta Konut Tipleri. AÜDTCF Coğrafya Araştırmaları Dergisi, (5-6): 253-283.
• Karabekiroğlu, Ş. (1999). 234 Numaralı Maraş Şer’iye Sicili, H. 1322–1325/ M. 1904–1907, (Değerlendirme ve Transkripsiyon). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Karaoğlan, H. (2017). Ali Sezai Efendi (Seyit Ali Sezai Kurtaran). Kahramanmaraş Ansiklopedisi, C.1, Yayın No: 145. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, 255-260.
• Koç, K. (2010). Kahramanmaraş’ta Sosyal Hayatın Fiziki Yapıya Etkisi, Sosyal, Kültürel, Ekonomik Yapı ve Şehirleşme Tarihi. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.
• Kurun Gazetesi, (1937). Güzel Maraş Gün Geçtikçe Daha da Güzelleşiyor.
• Maraş İl Yıllığı, (1967). Ankara: Dönmez Ofset.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S. 153/14. 1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S. 81. 09.04.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.104. 19.09.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.125. 13.02.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.130. 26.03.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.137. 14.05.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.138. 21.05.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.142-3. 18.06.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.144-5. 02.07.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.147-8. 23.07.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.148-9. 30.07.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.152-13. 27.08.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.153-14. 03.09.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.155-16. 17.09.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.155-17. 24.09.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.156-17. 24.09.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.160-21. 22.10.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.161-22. 29.10.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.162-23. 05.11.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.164-25. 19.11.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.168-29. 24.12.1936.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.170-33. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.173-34. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.174-35. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.178-38. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.185-46. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.187-48. 13.05.1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.189-50. 27.05.1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.190/51. 03.06.1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.190-51. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.194-55. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.196-57. 15.07.1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.208-69. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.209-70. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.212-73. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.213-74. 11.11.1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.218-79. 1937.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.222-83. Yıl:4. 13.01.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.223-84. Yıl:4. 20.01.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.224-85. Yıl:4. 27.01.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.225-86. Yıl:4. 03.02.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.227-88. Yıl:4. 17.02.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.229-90. Yıl:4. 03.03.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.235/96. 14.04.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.241-102. Yıl:4. 26.05.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.244-105. Yıl:4. 16.06.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.250. Yıl:4. 28.07.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.251. 04.08.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.254. Yıl:4. 25.08.01.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.254. Yıl:4. 25.08.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.254. Yıl:4. 25.08.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.257. Yıl:4. 15.09.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.258. Yıl:4. 22.09.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.259. Yıl:4. 29.10.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.263. 27.10.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.263. Yıl:5. 27.10.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.268. 01.12.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.271. Yıl:5. 22.01.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.272. 29.12.1938.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.274. 12.01.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.277. Yıl:6. 09.02.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.278. Yıl:6. 16.02.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.280. 02.03.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.323. Yıl:7. 21.09.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.324. Yıl:7. 28.12.1939.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.4. 19.09.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.43. 03.07.1934.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.54. 18.09.1934.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.56. 02.10. 1934.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.59. 23.10.1934.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.61. 06.11.1934.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.69. 01.01.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.75. 19.02.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.78. 12.03.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.85. 14.05.1935.
• Maraş Vilayet Gazetesi, S.91. 20.06.1935.
• Osmanlı Salnamelerinde Maraş Sancağı (OSMS) I, (2006). Haz: Sait Öztürk. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları.
• Paköz, A. E. (2013). Maraş Sivil Mimari Yapılarının İncelenmesi ve Gözlüklü Ali Evi Restorasyon Önerisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Son Posta Gazetesi, (1937a). Maraşlıların Kadirşinaslığı.
• Son Posta Gazetesi, (1937b). Maraş’ta Su Tesisatı ve Elektrik Yapılıyor.
• Son Posta Gazetesi, (1938a). Maraş’ta Az Zamanda Büyük Yenilikler Başarıldı.
• Son Posta Gazetesi, (1938b). Maraş’ın Kurtuluş Bayramı.
• Şavkılı, C. ve Doğan, H. (2021). “Maraş Halk Evi”, Kahramanmaraş Ansiklopedisi, Edt: İbrahim Solak. C.4, Yayın No: 150. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, 346-351.
• Şavkılı, C. ve Gümüşalan, N. (2014). “Cumhuriyet Döneminde Kahramanmaraş”, Akdeniz’in Altın Kenti Kahramanmaraş, T.C. Kahramanmaraş Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kahramanmaraş, 79-91.
• Şavkılı, C. ve Tokur, D. (2022). Maraş Belediye Başkanları ve Faaliyetleri. Maraş Araştırmaları (3)133. Konya: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 193-226.
• T. C. Devlet Yıllığı (1928-1929), (1929). İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• T. C. Devlet Yıllığı (1928-1929), (1930). İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası
• T.C. Devlet Salnamesi (1925-1926), (1926). İstanbul: İstanbul Matbaa-i Amire.
• T.C. Resmî Gazete, (1973). S.14446.
• T.C. Resmî Gazete, (2012). 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı, On Üç ilde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.
• Toksoy, A. E. (1936). Maraş’ta Belediye Çok İyi Eserler Veriyor. Anadolu Gazetesi.
• Tombul, Y. (2019). Cumhuriyet Dönemi Maraş Basını ve Bölgenin Sosyo Ekonomik ve Kültürel Gelişiminin Basındaki Yansımaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Tükel, H. S. (1934). Siyah Örtü. İstanbul: Hilmi Kütüphanesi.
• Tükel, H. S. (1952-1953). Tatlı ve Acı Hatıralar. İzmir: Piyasa Matbaası.
• Ulus, 12 Şubat 1937.
• Usta, E. (2012). Ali Sezai Kurtaran’ın Hayatı ve Fikirleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Vakit Gazetesi, (1939). Maraş Belediyesinin Muvaffakiyetleri.
• Yakar, S. (2017a). Belediye. Kahramanmaraş Ansiklopedisi, Edt: İbrahim Solak. (2)146. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, 152-155.
• Yakar, S. (2017b). Batıpark Aile Parkı. Kahramanmaraş Ansiklopedisi, Edt: İbrahim Solak. (2)146. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları: 62-63.
• Yurt Ansiklopedisi, (1982-1983). K. Maraş”, C.8. İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Zorlu, Y. ve Temel, F. (2016). Tek Parti İktidarı Döneminde Bir Vilayet Gazetesi: Yeni Erzincan, Erzincan Üniversitesi Uluslararası Erzincan Sempozyumu, 28 Eylül - 1 Ekim 2016 Erzincan Bildiriler, 1, Edt: Hüsrev Akın. Erzincan