Savaş Haberlerinin Bir Propaganda Aracı Olarak Kullanımına İlişkin Eleştirel Bir Çalışma: 2003 Irak Savaşı Örneği

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 37 - 68, 26.04.2024

Ceren Balel

Öz

Savaş kriz ve çatışma ortamları propagandanın daha yoğun biçimde kullanılmasına zemin sunmaktadır. Gerçeğin aktarımı olarak sunulan haber, özünde bir gerçeklik anlatısı olduğundan, hedeflenen amaca yönelik algının oluşturulması için ideal ortamı sağlamaktadır. ABD’nin, olası bir tehlikeye karşı önleyici müdahale amaçlı ilk savaşı olan Irak Savaşı, uygulanan iliştirilmiş gazeteciliğin ve yurttaş gazeteciliğinin küresel medyada geniş kitlelere ulaştığı ile savaştır. BM’in 1441 sayılı kararına dayandırılarak ABD öncülüğündeki Koalisyon Gücü tarafından gerçekleştirilen 2003 Irak Savaşı’nın meşruluğu uluslararası hukuk bakımından halen tartışılmaktadır. Yapılan literatür taramasında ABD’nin yaptığı savaşlarda uyguladığı propagandanın yapısı haber üretim ve yayım süreci üzerinden genel hatları ile çeşitli çalışmalarda ortaya konulmuş; ancak ABD’nin savaş programı kapsamında bu sürecin işleyişi inşacılık (konstrüktif paradigma) çerçevesinde konu ele alınmamıştır. Bu çalışmada Irak Savaşı haberleri propaganda amacıyla nasıl kullanıldığı Chomsky ile Herman‘ın propaganda modeli üzerinden sorgulanmıştır. “Haberin içerdiği enformasyon ve sunulmasındaki sıklık (frekans) propagandaya yöneliktir.” hipotezinden yola çıkılarak, haber metinlerinin, Irak Savaşı sırasında; gündem belirleme amaçlı kullanımı ve haber sıklığı (frekans) üzerinden, alt amaç sorularına cevap aranmıştır. Betimsel alan araştırması yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışma kapsamında örnek olay incelemesi ve ilişkisel araştırma modeli üzerinden, içerik analizi tekniği ile uygulanmıştır. SSCB’nin çökmesinden sonra modelin beşinci filtresinin, antikomünizm yerine ideolojik gündem olarak işlerliği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gazetecilik, Propaganda Modeli, Haber, Gündem Belirleme, Kamuoyu, Yumuşak Güç

A Critical Study on the Use of War News as a Means of Propaganda: the 2003 Iraq War Case

Öz

Conflict conditions like war or crises provide the ease of use of propaganda. Although widely known as consisting of facts, the news is a narrative of reality. Therefore, news texts are the ideal for managing perception for the intended purpose. The Iraq War the first US war to involve pre-emptive war against a potential threat, was also witnessed in the global media via both embedded journalism and citizen journalism. The legitimacy of the 2003 Iraq War, waged by the US-led Coalition Force on the basis of United Nations Resolution 1441, is still a matter of debate in international law. In the literature review, it was observed that the structure of the propaganda applied by the US in the war examined within the framing theory in most studies terms of the news production and broadcasting process; however, it was seen that the US war program's process was not assessed within the constructionist framework. This article examines the use of propaganda in the Iraq war news content. The aim of this article is to examine the use of propaganda in Iraq War news’ content in the context of the propaganda model. Within the scope of this study, which was conducted using descriptive field research methodology, the case study and relational research models were applied through the content analysis technique. After the collapse of the USSR, the fifth filter of the model was found to be functioning as ideological agenda instead of anticommunism, as it had been for the original model.

Anahtar Kelimeler

Journalism, Propaganda Model, News, Agenda Setting, Public Opinion, Soft Power

Kaynakça

• [1] Aslan, K. (2003). Haberim var. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• [2] Bachrach, P., ve Baratz, M. S. (1962). Two Faces of Power. American Political Science Review, 56(4), 947–952
• [3] BBC. (2004, 10 7). Irak'ın 13 yıldır kitle imha silahı yok. 12 22, 2023 tarihinde BBC Turkish: https://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2004/10/041007_isg_report.shtml adresinden alındı.
• [4] Bektaş, A. (2002). Siyasal propaganda. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• [5] Bourdieu, P. (1998). On television. (P. P. Ferguson, Çev.) New York: The New York Press.
• [6] Chomsky, N., ve Herman, E. (2012). Rızanın imalatı (2.Basım). (E. Abadoğlu, Çev.) İstanbul: BGST Yayınları.
• [7] Christie, T. B. (2006). Framing Rationale for the Iraq War: The Interaction of Public Support with Mass Media and Public Policy Agenda, International Communication Gazette, 68 (5-6), 519-532.
• [8] Fahmy ve Johnson, T. J. (2012). Invasion vs Occupation: A Hierarchy of Influences Analysis of How Embeds Assess Influences and Performance in Covering the Iraq War. The International Communication Gazette, 74 (1), 23-42.
• [9] Gilboa, E. (2005). The CNN Effect: The Search for a Communication Theory of International Relation, Political Communication, 22 (1), 27-44.
• [10] Herman, E. (2000). The Propaganda Model: A Retrospective. Journalism Studies, 1 (1), 101–112.
• [11] Hiebert, R. E. (2003). Public Relations and Propaganda in Framing The Iraq War: A Preliminary Review. Public Relations Review, 29 (3), 243–255.
• [12] Kim, H. (2012). War Journalists and Forces of Gatekeeping During the Escalation and the De-escalation. International Communication Gazette, 74(4), 323-341.
• [13] Klaehn, J. (2002). A Critical Review and Assessment of Herman and Chomsky‘s Propaganda Model. European Journal of Communication, 17 (2), 147-182.
• [14] Klaehn, J., Carañana, J. P., Alford, M., & Godler, Y. (2018). The Propaganda Model Today. Interview with Edward S. Herman: Ideological Hegemony in Contemporary Societies (s. 20-24). içinde London: University of Westminster Press.
• [15] Maigret, E. (2011). Medya ve iletişim sosyolojisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• [16] McCombs, M., ve Shaw, D. (1972). The Agenda Setting of the Mass Media. The Public Opinion Quarterly, 36 (2), 176-187.
• [17] Milburn, M. (1998). Sosyal psikolojik açıdan kamuoyu ve siyaset. (V. Duyan ve A. Dönmez, Çev.) Ankara: İmge Yayınları.
• [18] Monegal, A. (2002). Aporias of the War Story. Journal of Spanish Cultural Studies, 3 (1), 29-41.
• [19] Neumann, E. N. (1996). Kamuoyu. (M. Özkök, Çev.) Ankara: Dost Yayınları.
• [20] Nye, J. (2023). Soft Power and Great-Power Competition. Gateway East: Springer. [Adobe Acrobat Reader sürümü]. Erişim adresi: https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-99-0714-4
• [21] Nye, J., (2014). The Information Revolution and Soft Power. Current History, 113 (759), 19-22.
• [22] Nye, J., ve Welch, D. A. (2010). Küresel çatışmayı ve işbirliğini anlamak (R. Akman, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• [23] Nye, J. (2004). Soft power the means to success in world politic. New York: Public Affair
• [24] Nye, J., (2010). Cyber power.Cambridge: Harward Kennedy School.
• [25] Özerkan, Ş., ve İnceoğlu, Y. (1997). İletişimde etkileme süreci. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• [26] Pick, D. (1993). War Machine: Rationalization of Slaughetr in the Modern Age. New Haven: Yale University Pres
• [27] Qualter, T. H. (1980). Propaganda Teorisi ve Propagandanın Gelişimi (Ü. Oskay, Çev). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 25 (1-4), 255-307.
• [28] Sartori, G. (2004). Görmenin iktidarı. (G. Batuş, ve B. U. Şentürk, Çev.) İstanbul: Karakutu Yayınları.
• [29] Schlapp, H. (2000). Gazeteciliğe giriş. (I. Aygün, Çev.) Ankara: Konrad Adeneur Vakfı Yayınları.
• [30] Sparks, C. (2007). Extending and Refining the Propaganda Model. Communication and Media Research Institute University of Westminster, 4 (2), 68-84.
• [31] Stahl, R. (2010). Savaş oyunları a.ş. (Yavuz Alogan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yyaınları.
• [32] Stocchetti, M. (2003). Wagging the Dog or Serving the Cause? Assessing ITCs and Intelligibility in Transnational War Coverage Broadcasting. Millenium – Journal, 32 (3), 643-671.
• [33] Tokgöz, O. (2008). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• [34] Türkoğlu, N. (2010). Toplumsal dönüşümler ve medyada izleyici katılımı. Ankara: Tübitak.
• [35] Vergin, N. (2008). Siyasetin sosyolojisi. İstanbul: Doğan Kitap.
• [36] Yavuz Görkem, Ş. (2019). Teknolojik belirleyicilik, minimal etki ve bilişsel çelişki kuramları bağlamında gerçek ötesi kavramı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (1), 95-107. https://doi.org/10.18037/ausbd.550251
• [37] Yüksel, E. (1997). Kamuoyu Oluşturma ve Gündem Belirleme Kavramları. Nerede Kesişmekte, Nerede Ayrılmaktadır?. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 571-586.
• [38] Yüksel, E. (2001). Medyanın gündem belirleme gücü. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.