Kültür Turizminin Geleneksel Kıbrıs Türk El Sanatlarının Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, , 1047 - 1062, 02.11.2023

Burak Gökbulut , Mustafa Yeniasır

https://doi.org/10.22559/folklor.2448

Öz

Kültür turizminde önemli olan kültürel miras-turizm-sürdürülebilirlik üçgenini
doğru bir denkleme oturtmaktır. Aksi takdirde geçen süre içerisinde yoğun turist
akışı özellikle küçük toplumların ve turizmin bir parçası olan kültürel unsurların
yapısını değiştirip bozabilmektedir. Bu araştırmada amaç, Lefkara işi, Lapta işi,
koza işi, sele-sepet işi, oya, yemeni, dağarcık, sandık ve hasır sandalye yapımı vb.
Kıbrıs Türk el sanatları içerisinde yer alan ürünlerin, güncel durumunu belirlemek
ve bunların kültür turizmi faaliyetleriyle desteklenmesi için yapılması gerekenleri
ortaya koymaktır. Günümüzde teknolojik olarak çok ileride bulunan toplumların
dahi turizm gelirleri içerisinde önemli bir yeri bulunan geleneksel el sanatları
ürünlerine sahip çıktıkları ve söz konusu kültürel unsurlardan turizm alanında etkin
bir şekilde faydalandıkları bilinmektedir. Bununla birlikte el sanatlarının, sadece
ekonomik anlamda değil aynı zamanda toplumun millî kimliğini de etkilediği ve
bu bağlamda sürdürülebilirliğinin çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Belirlenen
amaç doğrultusunda araştırmada katılımcılarla yüz yüze görüşülerek kendilerine
hem yapılandırılmış hem de yapılandırılmamış iki görüşme formu sunulmuştur.
KKTC’de bulunan ve söz konusu el sanatlarının üretimi veya pazarlamasıyla uğraşan
30 katılımcının örneklemi oluşturduğu çalışmada, nitel araştırma desenlerinden
olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseni, bildiğimiz ancak
ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmakta ve söz konusu olgular;
deneyimler, algılar, yönelimler, kavramlar ve durumlar gibi farklı biçimlerde
karşımıza çıkmaktadır. Araştırmanın sonucuna göre KKTC’de el sanatları kültür
turizmi içerisinde yeterince kullanılmamaktadır. Kıbrıs Türk kültürel kimliğin en
önemli belgelerinden olan el sanatlarının, sağlıklı şekilde sürdürülebilmesi için
gelecek kuşakların bilgilendirilmesi oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

SOKÜM, kültürel miras, sürdürülebilirlik, kültür turizmi, el sanatları, KKTC

A Study on the Sustainability of Traditional Cypriot Turkish Handicrafts of Cultural Tourism

Öz

The essence of cultural tourism is to place the triangle of cultural heritage –
tourism – sustainability in a proper equation. Otherwise, the intense flow of
tourists can change and degenerate the structure of cultural elements over time,
which are a part of small societies and their tourism in particular. The objective of
this study is to determine the current status of Cypriot Turkish handicraft products
such as Lefkara work, Lapta work, cocoon work, saddle-basket work, needlework,
yemeni (headscarf), leather bag, chest, and wicker chair making, and to display the
necessary actions to support them through cultural tourism activities. It is known
that today even societies that are technologically advanced, hold onto traditional
handicraft works which play an important role in terms of tourism revenues, and
make active use of these cultural elements in the field of tourism. However, it
should be remembered that handicrafts affect not only economic status, but also
the national identity of the society, and that sustainability is critical in this respect.
In accordance with the chosen objective, face-to-face interviews were held with
the participants who were given two interview forms, one structured and one
unstructured. The sample of the study consisted of 30 participants dealing with the
production and/or marketing of the said handicrafts in TRNC, and phenomenology,
a pattern of qualitative research, was used in the study. Phenomenology focuses
on phenomena which we know but do not have detailed understanding about,
and these phenomena appear in different forms such as experiences, perceptions,
orientations, concepts and situations. According to the results of the study,
handicrafts are not adequately used in cultural tourism in TRNC. It is essential
that the future generations develop awareness so that handicrafts, which are among
the most important documents of the Cypriot Turkish cultural identity, can be
sustained vigorously.

Anahtar Kelimeler

ICH, cultural heritage, sustainability, cultural tourism, handicrafts, TRNC

Kaynakça

• Akpulat, N.A. ve Polat Üzümcü, T. (2020). Geleneksel Türk el sanatlarının yaratıcı turizm kapsamında değerlendirilmesi: Ödemiş yerel halkının bakış açısı. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7 (51), 584-597. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.1794
• Altınay, M. ve Dinçer, F.İ. (2017). Geleneksel el sanatlarının yaratıcı turizm kapsamında değerlendirilmesi. Journal of Recreation and Tourism Research, 4(Special Issue 1), 343-352. Retrieved from https://www.jrtr.org/index.php/jrtr/article/view/252
• Altıntaş, K.M. (2016). Kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel Türk el sanatkârlarının karşı karşıya bulunduğu ticari sorunların analizi. Bilig, (77), 157-182. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/bilig/issue/48704/619703
• Altunel, M.C. ve Kahraman, N. (2012). Kültür turisti tipolojilerinin belirlenmesi: İstanbul örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 23 (1), 7-18. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/atad/issue/16803/174527
• Arıoğlu, İ.E. ve Atasoy, Ö.A. (2015). Somut olmayan kültürel miras kapsamında geleneksel el sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı. Electronic Turkish Studies, 10 (16), 109-126. http://dx.doi. org/10.7827/TurkishStudies.9058
• Arlı, M. (1990). Köy el sanatları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.
• Bilgimöz, S. ve Gülcan, B. (2021). Yaşayan insan hazineleri deneyimsel turizmde nasıl bir rol üstlenebilir?. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (12), 1141-1160. https://doi.org/10.26677/ TR1010.2021.898
• Birnaz, E. ve Hünerel, Z.S. (2012). Bir iletişim aracı olarak el sanatları. Batman Üniversitesi Yaşam.
• Bilimleri Dergisi, 1(1), 169-177. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/buyasambid/issue/29824/320866
• Bozkurt, H., Kayabaşı, N. ve Özkoca, B. (2016). Çorum el sanatlarında kullanılan motifler ve anlamları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (1), 39-61. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/hititsosbil/issue/45202/566069
• Celep, M., Kavlak, H.T., Gökçe, A. ve Altunöz, Ö. (2020). Kültür turisti tipolojilerinin belirlenmesi: Anadolu Medeniyetleri Müzesi örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2020, 8 (2),958-970. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.589
• Coşkun, N.Ç. (2018). Kültür turizminde uygulamalı halkbilim müzeciliğinin rolü ve Erdemli’de Açık Hava Müzesinin kurulmasıyla ilgili öneriler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (24), 1-12. Retrieved from https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=727620
• Demir, S. (2012). Kültürel bellek, gelenek ve halk bilimi müzeleri. Millî Folklor, 24 (95), 184-193. Retrieved from https://www.millifolklor.com/Yayin/95
• Dursun, M.T. ve Karahan, S. (2019). UNESCO yaşayan insan hazinesine öneri: Örücü ve ağaç oymacı üzerine bir değerlendirme. Journal of Travel and Tourism Research, (14), 56-71. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ttr/issue/59443/643304
• Ekici, M. (2018). UNESCO SOKÜM temsili listesinde Türkiye’nin çok uluslu dosyaları. Millî Folklor, 30(120), 81-89. https://www.millifolklor.com/Yayin/120
• Ela, T. (2021). Sakarya’da tespit edilen geleneksel el sanatları ve ustaları. Sanat Tarihi Dergisi, 30 (2), 1245-1279. https://doi.org/10.29135/std.948208
• Ersöz, D. (2021). Turizm kenti Safranbolu’nun Osmanlı’dan günümüze gelen kültürel miras değerlerinden el sanatlarının araştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi]. Karabük Üniversitesi, Karabük. Retrieved from http://acikerisim.karabuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/1294
• Karadaşlı, H. (2019). Motivasyon temelli kültür turisti tipolojileri: Diyarbakır’a gelen yerli turistler üzerine bir araştırma [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Batman Üniversitesi, Batman. Retrieved from http://earsiv.batman.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12402/2300
• Koçak, E. (2020). Kültürel mirasın ülke turizmine ve ekonomisine katkısı “Yalvaç Keçeciliği”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8 (2), 317-327. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/karefad/issue/57785/821226
• Kolaç, E. (2009). Somut olmayan kültürel mirası koruma, bilinç ve duyarlılık oluşturmada Türkçe eğitiminin önemi. Millî Folklor, 21(82), 19-31. Retrieved from https://www.millifolklor.com/Yayin/82
• Oğuz, M.Ö. (2002). Ulusal kalıtın küreselleştirilmesi ve Türk el sanatları. Millî Folklor, 14 (54), 5-10. Retrieved from https://www.millifolklor.com/Yayin/54
• Öter, Z. (2010). Türk el sanatlarının kültür turizmi bağlamında değerlendirilmesi. Millî Folklor, 22 (86), 174-185. Retrieved from https://www.millifolklor.com/Yayin/86
• Özbek, Ö. ve Çevik, S. (2018). Somut olmayan kültürel mirasın taşıyıcısı olarak geleneksel el sanatları: Gönen. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 588-603. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.325
• Saçlı, Ç. ve Avcıkurt, C. (2018). Destinasyon tercihinde somut olmayan kültürel miras değerlerinin önemi: Uluslararası kültür turistleri üzerine bir uygulama. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 1-13. https://doi.org/10.26677/tutad.2018.37
• Serap, A. (2019). Sürdürülebilir turizm gelişimi ve yaratıcı turizm. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(Ek sayı), 132-139. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/gumus/issue/49769/613056
• Türker, A. ve Türker, G.Ö. (2016). Deneyimsel pazarlamanın halk bilimi ürünlerinde kullanımı: Yaşayan müze örneği. Akademik Bakış Dergisi, 58(Kasım-Aralık), 702-716. Retrieved from https://www.akademikbakis.org/akademikbakis/akademik-bakis-sayi-58-kasim-aralik-2016/
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin.