Tsengel Tuvalarının Milli Kimlik Oluşumunda Key’at Naadım’ın Rolü

Yıl 2020, , 633 - 646, 01.08.2020

İbrahim Ahmet Aydemir

https://doi.org/10.22559/folklor.1336

Öz

Bu makale, Tsengel Tuvalarının (Altay Tuvaları) milli kimlik oluşturma sürecinde Hey’at Naadım’ın (Key’at Naadım) rolünü ele almaktadır. Naadım, Moğolların geleneksel festivali olup Moğolistan’da her yıl Temmuz ayında milli bayram olarak kutlanmaktadır. Batı Moğolistan’da halen ağırlıklı olarak göçebe hayat süren Tsengel Tuvaları, Şamanist ve Budist bir topluluk olarak bölgedeki Müslüman Kazaklardan farklı bir etnik ve kültürel kimliğe sahiptir. Daha önceleri etnik ve kültürel kimlikleri kabul edilmeyen bu topluluk, 1990’lardan sonra bölgede kendi kimlikleriyle var olmaya başladılar. Dolayısıyla 1990’ların başından itibaren, Batı Moğolistan’da „Tuva kimliği“ resmen olmasa da kabul edildi ve bölgede göçebe yaşayan Tsengel Tuvaları Men Tıva men ‚Ben Tuvalıyım’ cümlesini rahatça söyleyebilir oldular. Bu durum, Sovyetler Birliği’nde 1980’lerin ortalarında başlayan yeniden yapılanma (perestroyka) hareketinin Batı Moğolistan’a olan bir yansımasıydı. Bunun neticesinde Tsengel Tuvaları, milli kimlik oluşturma sürecinde, geleneksel Moğol festivali Naadım’ı kendilerine model olarak almışlar ve bunu da „ortak geçmiş“ten hareketle ve „mitin yeniden canlandırılması“ yoluyla gerçekleştirmişlerdir. Ancak bu yeni süreç, iç içe yaşadıkları Kazaklarla aralarındaki „kalıcı sınırları“ daha da belirgin hale getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tsengel Tuvaları, Naadım, milli kimlik, folklor ve mit

Kaynakça

• Akıncı, E. (2017). Tsengel Tuvalarının dünya görüşünde gelenek, uyum ve süreklilik. Tuva araştırmaları – Tuvaca varyantların belgelenmesi ve tanımlanması kitabı içinde. İ. A. Aydemir & M. Erdem (Ed.). Ankara: Grafiker. 5-18.
• Aydemir, İ. A. (2009). Altay Tuvaları – Altaylar’da unutulmuş bir Türk halkı. bilig,48. 1-12.
• Aydemir, İ. A. (2017). Tsengel Tuvaları arasında bir alan araştırması: MOTUV-DER projesi ve ilk dilbilimsel sonuçları. Tuva araştırmaları – Tuvaca varyantların belgelenmesi ve tanımlanması kitabı içinde. İ. A. Aydemir & M. Erdem (Ed.). Ankara: Grafiker. 19-32.
• Aydemir, İ. A. & Erdem, M. (Ed.) (2017). Tuva araştırmaları – Tuvaca varyantların belgelenmesi ve tanımlanması. Ankara: Grafiker.
• Aydemir, İ. A. (2018). Batı Moğolistan'da Rus Türkoloji geleneği: Tuvaca ders kitapları temelinde yapılan bir değerlendirme. 100. yılında Sovyet ihtilali ve Türk dünyası kitabı içinde. Y. Koç & M. Cengiz (Ed.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. 651-662.
• Barkmann, U. B. (2016). Dokumente zur Aussen- und Sicherheitspolitik der Mongolei 1990-2015. Böhlau Verlag: Köln, Weimar, Wien.
• Barth, F. (Ed.) (2001). Etnik gruplar ve sınırları: Kültürel farklılığın toplumsal organizasyonu (Çev. Ayhan Kaya, Seda Gürkan). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Cohen, A. P. (1985). The symbolic construction of community. London: Routledge.
• Diemberger, H. (2007). Leaders, names and festivals: the management of tradition in the Mongolian-Tibetan borderlands. The Mongolia-Tibet interface kitabı içinde. U. Bulag & H. Diemberger (Ed.). Brill: Leiden. 109-134.
• Finke, P. (1996). Nomaden im transformationsprozess. Kasachen in der post-sozialistischen Mongolei. LIT Verlag: Münster.
• Krist, S. (2014). Wrestling magic: National wrestling in Buryatia, Mongolia and Tuva in the past and today. The International Journal of the History of Sport, Vol. 31 (No: 4). 423-444.
• Oğuz, Ö. (2014). Çağdaş kentte bir yeniden canlandırma örneği: Çiğdem Günü. Millî Folklor, Yıl 26 (Sayı 101). 25-39.
• Rhode, D. (2009). Mongolia’s Naadam festival: past and present in the construction of national identity. (PhD Thesis, University of Canterbury Christchurch New Zealand).
• Roy, C. (2005). Traditional festivals. A multicultural encyclopedia, Vol 1, ABC-Clio: Santa Barara & Oxford.
• Taube, E. (1978). Tuwinische volksmärchen. Berlin: Akademie Verlag.
• Taube, E. (1981). Die Tuwiner im Altai (MVR). Kleine Beiträge des Museums für Völkerkunde Dresden 4. 34-40.
• Taube, E. (1996). Zur gegenwärtigen situation der Tuwiner im westmongolischen Altai. Symbolae Turcologicae. Studies in Honour of Lars Johanson on his Sixtieth Birthday 8 March 1996, Stockholm 1996 kitabı içinde. Á. Berta & B. Brendemoen & C. Schönig (Ed.). [= Swedish Research Institute in Istanbul, Transactions, Vol. 6]. 213-225.