Sosyal Sermaye Teorisi ve Sanal Akrabalık Bağları Kapsamında Sivas’ta Kirvelik Kurumu

Yıl 2021, , 437 - 454, 07.05.2021

Emrah Tunç

https://doi.org/10.22559/folklor.1554

Öz

Sosyal bilimler literatüründe genel olarak insan ilişkilerine gömülü olan
kaynak ve potansiyellere gönderme yapacak şekilde kullanılan ve zamanla
sosyal teori içerisinde kendisine ait müstakil bir fraksiyon oluşturan “sosyal
sermaye” kavramının; normatif bir karaktere sahip olan Marksist toplumsal
teorinin yapısal boşluklarını doldurmaya ve insanî ilişkileri merkeze alarak
toplumsal pratiğin mahiyetini “sosyal ağlar” üzerinden açıklamaya çalıştığı
görülür. Bu açıdan “akrabalığın sembolik rolleri üzerine kurulan” ve bireyler
arasında dostluk ilişkilerini kurumsal bir örüntüye çeviren “kan kardeşliği”
yahut “kirvelik” gibi sanal akrabalık bağlarının, doğrudan sosyal sermaye
teorisiyle ilişkilendiği ve içerdikleri kaynaklar yahut diğer sermayelere
dönüşüm potansiyelleriyle, teori açısından oldukça önemli bir çalışma alanı
olarak belirdikleri anlaşılır. Bu nedenle bu makalede, Türkiye’nin doğu ve
güneydoğu illerinde görülen ve dostluk ilişkilerini kurumsal bir zemine
çekerek insanları sıkı sıkıya birbirlerine bağlayan kirvelik kurumunun Sivas
kent merkezindeki durumu; sosyal sermaye teorisi üzerinden ele alınmış ve
2012 yılında yapılan saha araştırmasından hareketle söz konusu geleneğin
yöre insanı açısından üstlendiği işlevler detaylı bir biçimde tahlil edilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

sosyal sermaye teorisi, akrabalık, sanal akrabalık, kirvelik kurumu, Sivas

Kaynakça

• Ayaz, B. (2014). Türkiye’deki tasavvurî akrabalık ilişkileri konulu çalışmalar üzerine bir değerlendirme. I. Uluslararası Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu (TÜKAS) Bildirileri, Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi, 38-44.
• Balaban, A. R. (2002). Evlilik akrabalık türleri: Sosyal antropolojik yaklaşım. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bloch, M. (1973). The long term and the short term: The economic and political significance of the morality of kinship. The character of kinship. (J. Goody, Ed.) Londra: Cambridge University.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. (J. Richardson, Ed) CT: Greenwood, 241–58.
• Burt, R. S. (2000). The network structure of social capital. Research in organizational behavior, (B. M. Staw ve R. I. Sütten, Ed.) 22, 345-423.
• Duben, A. (2012). Kent, aile, tarih. ( L. Şimşek, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Enneli, Ç. (2016). Takdim: Akrabalığı sosyal antropoloji üzerinden okumak. Antropolojinin akrabalık yaklaşımları. Ankara: Heretik.
• Field, J. (2003). Social capital. London: Routledge (Taylor&Francis Group).
• Fine, B. (2000). Social capital versus social theory: Political economy and social science at the turn of the Millennium. London: Routledge.
• Güç, A. (2018). Geçirgen sınırlar: Mardin’de etnik-dini gruplar arasında sanal akrabalık bağları. Akademik İncelemeler Dergisi, (13)2, 237-264.
• Holy, L. (2016). Antropolojinin akrabalık yaklaşımları. Ankara: Heretik.
• Kırzıoğlu, F. (1953). Kars tarihi. 1, İstanbul: Işıl.
• Kolukırık, S. ve Saraç, İ. H. (2010). Farklı dinî gruplarda kirvelik geleneği: Sanal akrabalığın dönüşümü üzerine bir araştırma, Zeitschrift für die Welt der Türken, 2 (1), 217-232.
• Kudat, A. (2004). Kirvelik: Sanal akrabalığın dünü ve bugünü. Ankara: Ütopya.
• Lancee, B. (2012). Immigrant performance in the labour market: Bonding and bridging social capital. Amsterdam: Amsterdam University.
• Lee, C. (2013). Fictive kinship: Family reunification and the meaning of race and nation in American immigration. New York: Russel Sage.
• Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University.
• Man, F. (2017). Çalışma hayatında ‘fiziksel görüntü ve sosyal sermaye’ ya da ‘dördüncü sermaye’. Çalışma İlişkileri Dergisi, 8, (1), 46-61.
• Murdock, G. P. (1949). Social structure. New York: The Macmillan.
• Nelson, M. K. (2020). Like family: Narratives of fictive kinship. New Brunswick: Rutgers University.
• Özarslan, M. ve H. Karataş (2015). Anadolu Türk kültüründe kadınlar tarafından tesis edilen tasavvurî akrabalıklar. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 255-270.
• Palabıyık, A. (2011). Pierre Bourdieu sosyolojisinde “habitus”, “sermaye” ve “alan” üzerine. Liberal Düşünce, Yıl 16, (61-62), 121-141.
• Poder, T. G. (2011). What is really social capital: A critical review, The American Sociologist, 42, (4), 341-367.
• Radcliffe-Brown, A.R. (1952). Structure and function in primitive society: Essays and adresses. Aberdeen: The University of Aberdeen.
• Sahlins, M. (2015). Akrabalık nedir, ne değildir? (A. Pala, Çev.) Ankara: Dipnot.
• Sargut, A. S. (2006). Sosyal sermaye: Yapının sunduğu bir olanak mı, yoksa bireyin amaçlı eylemi mi? Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (12),1-13.
• Swartz, D. (2013). Kültür ve iktidar: Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi. (E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Şan, M. K. ve Şimşek, R. (2011). Sosyal sermaye kavramının tarihsel-sosyolojik arkaplanı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6, (1), 88-110.
• Tezcan, M. (1982). Tasavvurî akrabalık ve ülkemizdeki uygulama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (15/1), 117-130.
• Tunç, E. (2012). Sivas’ta sünnet merasimleri ve kirvelik kurumu. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tortum, C. E. (1979). Malatya’da kirvelik. Basılmamış Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü.
• Türkdoğan, O. (1966-1969). Türklerde kirvelik ve sünnet geleneği. Türk Kültürü Araştırmaları Yıllığı III-IV-V-VI, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Uysal, Y. (2016). Adıyaman halk kültüründe sünnet merasimi ve kirve kültürünün topluma yansımaları. Turkish Studies, (11/4), 1015-1024.
• Üçer, M. (1978), Anadolu’da ve Sivas’ta sünnet gelenekleri ve kirvelik-5. Sivas Folkloru, (66), 12-14
• Arıç, Hilmi (2012). 1979 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 08.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Çevik, Hatice (2012). 1951 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 08.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Koç, Ekrem (2012). 1959 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 26.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Pehlivanoğlu, Hasan (2012). 1961 Sivas Karalar Köyü doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 18.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Takay, Selahattin (2012). 1948 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 09.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Üredi, Kadir (2012). 1942 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 27.10.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Yekeren, İsmail (2012). 1966 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 08.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Yıldız, Emin (2012). 1949 Sivas Porsuk Köyü doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 09.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Yıldız, Mahmut (2012). 1933 Sivas Olukman Köyü doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 17.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir.
• Yiğit, Necati (2012). 1961 Sivas Merkez doğumlu, Sivas Merkez’de yaşayan kaynak kişiyle 08.11.2012 tarihinde Sivas Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni yazarın arşivindedir