Öz
Bu makalede bahşiş verme adeti, sembolik bir güç ve ritüel olarak Osmanlı-Türk toplumunda gündelik
hayat pratikleri ve hediye verme gelenekleri içerisindeki rolü çerçevesinde incelenmektedir. Osmanlı
toplumunda ondokuzuncu yüzyıla doğru giderek artan sosyal farklılıklar, sosyal yardımlaşma yerine bahşiş
verme adetini getirmiştir. Bayramlarda çocuklara ve yoksullara, ramazanlarda davulcu ve bekçilere verilen
bahşişler ile düğünlerde damat ve gelin ailelerinin dağıttığı bahşişler, manevi cömertlik gösterisi olarak ele
alınabilecek yardımlaşma geleneklerimize birer örnek oluşturmaktadır. Modern kapitalist toplumda paranın
en önemli değer haline gelmesi ile bahşiş, Türk toplumunda da Batı’daki gibi hizmetinden memnun kalınan
kişilere ücretleri üzerinde verilen bir miktar para halini almıştır. Günümüz Türk toplumunda bahşiş bazı
sektörlerde maaşın/ücretin üstünde gelir kaynağı olabilmektedir. Bu bağlamda bahşiş ile rüşvet sınırları
kayganlaşmakta ve bahşiş kayıt dışı ekonomide yeniden dağıtım aracı olarak işlev görebilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Bahş etmek (bağışlamak) sembolik güç sosyal yardımlaşma halk gelenekleri ritüeller modern toplum
Kaynakça
- KİTAPLAR
- Ansan, K. D. ve G. Ansan (1995). Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. 2. kitap. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Balaman, Ali Rıza (1983). Gelenekler, Töre ve Töreler. İzmir: Betim Yayını.
- Baraz, Nesrin (1998). Halkbilime Genel Bakış. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1055.
- Baraz, Nesrin (2000). Eskişehir’in Halkbilimsel Değerleri. II. Cilt. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1256.
- Berkman, Ümit (1983). Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE.
- Eröz, Mehmet (1996). Millî Kültürümüz ve Meselelerimiz. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Kültür Eserleri.
- Güvenç, Bozkurt (1984). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- İncecik, R, S. F. Göncüoğlu ve F. Sadırlı (2004). “Ramazan Manileri.” Kandiller Yanarken. İstanbul: Sarıyer Belediyesi Eğitim Kültür Müdürlüğü, 269-270.
- Kalafat, Yaşar (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk inançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Mauss, Marcel (2005). Sosyoloji ve Antropoloji. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Meriç, Nevin (2000). Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi: âdâb-ı muâşeret 1894- 1927.
- basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Sezer, S. ve A. Özyalçıner (1995). İstanbul’un Taşı Toprağı Altın: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru. İstanbul: Altın Kitaplar. DERGİLER
- Işın, Ekrem (1987). “Ahmet Mithat Efendi ve Gündelik Hayatın Pratik Bilgisi: Adâb-ı
- Muaşeret.” Tarih ve Toplum. Ağustos, 8.cilt, 44.sayı, s. 33. ANSİKLOPEDİLER.
- Koçu, R. E. ve M. A. Akbay (1960). “Bahşiş.” İstanbul Ansiklopedisi, 4. cilt, İstanbul.
- Özcan, Abdülkadir, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
- İslam Ansiklopedisi (1970), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. INTERNET
- Pala, İskender (2004). “İhsan ile Bağış Arasında.” Zaman online. 15 Mart Pazartesi.
- Santur, Meltem Emine. “Evlenme Adetleri.” <http://www.turkoloji.cu.edu.tr/ HALKBİLİM/27
- www.ankararehberi.com/ankara/gelenek-bayramlar www.byegm.gov.tr www.disbank.com.tr
- www.dosyalar.hurriyet.com.tr www.hurriyetim.com.tr www.itusozluk.com/goster.php www.karacaahmet.net.makaleler www.kulturturizm.gov.tr www.MaximumBilgi.com www.osmanlımedeniyeti.com www.seben.4mg.com/kulturu www.turkforum.net www.tusiad.org./yayın/gorus www.yenimeram.com.tr/modules www.yenimesaj.com
Öz
In this article tip giving is analysed as a sign of symbolic power and as a ritual in Ottoman -Turkish
daily life and within gift giving practices. Tip giving practice took the place of social charity due to
accelerated social differences in Ottoman society throughout the nineteenth century. Giving tip to younger
and weaker persons during holy days, to drummers and watchmen during Ramadan and distributing tip by
bride’s and groom’s families during weddings were some examples of the practice of solidarity as well as a
sign of moral superiority. As money became the most important value in Turkish society, tip giving gained
the similar meaning as it is in Western societies. Nowadays tip functions as the medium for exchange for
the “good service”. In Turkish society tip has become a source of income over and above payments/wages
in some sectors. In this context, tip may come closer to bribe as a practice and may function as a medium
of redistribution in the informal sector.
Anahtar Kelimeler
Tip giving symbolical power social charity folkloric traditions rituals modern society
Kaynakça
- KİTAPLAR
- Ansan, K. D. ve G. Ansan (1995). Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. 2. kitap. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Balaman, Ali Rıza (1983). Gelenekler, Töre ve Töreler. İzmir: Betim Yayını.
- Baraz, Nesrin (1998). Halkbilime Genel Bakış. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1055.
- Baraz, Nesrin (2000). Eskişehir’in Halkbilimsel Değerleri. II. Cilt. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1256.
- Berkman, Ümit (1983). Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE.
- Eröz, Mehmet (1996). Millî Kültürümüz ve Meselelerimiz. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Kültür Eserleri.
- Güvenç, Bozkurt (1984). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- İncecik, R, S. F. Göncüoğlu ve F. Sadırlı (2004). “Ramazan Manileri.” Kandiller Yanarken. İstanbul: Sarıyer Belediyesi Eğitim Kültür Müdürlüğü, 269-270.
- Kalafat, Yaşar (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk inançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Mauss, Marcel (2005). Sosyoloji ve Antropoloji. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Meriç, Nevin (2000). Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi: âdâb-ı muâşeret 1894- 1927.
- basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Sezer, S. ve A. Özyalçıner (1995). İstanbul’un Taşı Toprağı Altın: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru. İstanbul: Altın Kitaplar. DERGİLER
- Işın, Ekrem (1987). “Ahmet Mithat Efendi ve Gündelik Hayatın Pratik Bilgisi: Adâb-ı
- Muaşeret.” Tarih ve Toplum. Ağustos, 8.cilt, 44.sayı, s. 33. ANSİKLOPEDİLER.
- Koçu, R. E. ve M. A. Akbay (1960). “Bahşiş.” İstanbul Ansiklopedisi, 4. cilt, İstanbul.
- Özcan, Abdülkadir, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
- İslam Ansiklopedisi (1970), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. INTERNET
- Pala, İskender (2004). “İhsan ile Bağış Arasında.” Zaman online. 15 Mart Pazartesi.
- Santur, Meltem Emine. “Evlenme Adetleri.” <http://www.turkoloji.cu.edu.tr/ HALKBİLİM/27
- www.ankararehberi.com/ankara/gelenek-bayramlar www.byegm.gov.tr www.disbank.com.tr
- www.dosyalar.hurriyet.com.tr www.hurriyetim.com.tr www.itusozluk.com/goster.php www.karacaahmet.net.makaleler www.kulturturizm.gov.tr www.MaximumBilgi.com www.osmanlımedeniyeti.com www.seben.4mg.com/kulturu www.turkforum.net www.tusiad.org./yayın/gorus www.yenimeram.com.tr/modules www.yenimesaj.com
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA64ZA27TU |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri - Research Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ekim 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Cilt: 16 Sayı: 63 |
Derginin yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir, ayrıca Türkçe de olsa tüm basılan makalelerin başlık, öz ve anahtar sözcükleri İngilizce olarak da makalede bulunur. Hakemlerden onay almış Türkçe makaleler için 750-1000 sözcükten oluşan genişletilmiş özet (extended summary) gereklidir. Elektronik çeviriler kabul edilmez.
Dergi TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ ile diğer pek çok dizin tarafından taranmaktadır. Scimagoe quartile değeri: Q2 'dir:
TR DIZIN 2020 Etik Kriterleri kapsamında, dergimize 2020 yılından itibaren etik kurul izni gerektiren çalışmalar için makalenin yöntem bölümünde ilgili Etik Kurul Onayı ile ilgili bilgilere (kurul-tarih-sayı) yer verilmesi gerekecektir. Bu nedenle dergimize makale gönderecek olan yazarlarımızın ilgili kriteri göz önünde bulundurarak makalelerini düzenlemeleri önemle rica olunur.
Alan Editörleri/ Field Editörs
Halkbilimi/Folklore
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik (JohannWolfgang-Goethe İniversitet-birkalan-gedik@m.uni-frankfurt.de)
Prof.Dr. Ali Yakıcı (Gazi Üniversitesi-yakici@gazi.edu.tr)
Prof.Dr. Aynur Koçak (Yıldız Teknik Üniversitesi-nurkocak@yildiz.edu.tr)
Prof.Dr. Işıl Altun ( (Regensburg Üniversitesi/Kocaeli Üniversitesi-İsil.Altun@zsk.uni-regensburg.de)
Edebiyat/Literature
Prof.Dr. Abdullah Uçman (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi -emekli-29 MayısÜniversitesi-abdullahucman@29mayis.edu.tr
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz (Ardahan Üniversitesi-emekli-Kafkasya Üniversiteler Birliği -KÜNİB-r_korkmaz@hotmail.com)
Prof.Dr. Emel Kefeli (Marmara Üniversitesi-emekli-İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi-ayseemelkefeli @gmail.com)
Antropoloji/Anthropology
Prof.Dr. Hanife Aliefendioğlu (Doğu Akdeniz Üniversitesi-hanife.aliefendioglu@emu.edu.tr)
Prof. Dr. Şebnem Pala Güzel (Başkent Üniversitesi-sebnempa@baskent.edu.tr)
Prof.Dr. Derya Atamtürk Duyar (İstanbul Üniversitesi-datamturk@istanbul.edu.tr)
Prof.Dr. Meryem Bulut (Ankara Üniversitesi-meryem.bulut@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Language-Linguistics
Prof.Dr. Nurettin Demir (Hacettepe Üniversitesi-demir@hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Aysu Erden (Maltepe Üniversitesi-aysuerden777@gmail.com)
Prof.Dr. Sema Aslan Demir (Hacettepe Üniversitesi-semaaslan@hacettepe.edu.tr)