GİYİM KUŞAMLA İLGİLİ TESPİTLER: ATATÜRK’ÜN GİYSİ TERCİHLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME DENEMESİ

Yıl 2011, Cilt: 17 Sayı: 65, 173 - 186, 01.04.2011

Kadriye Türkan

Öz

İletişim sadece sözel bir süreç değildir. İletişimde sözel kodlar kadar, giyim gibi görsel
kodlar da önemli rol oynar. Dünyada ne kadar insan varsa, o kadar kişilik özelliği ve tarz
vardır. Her tarz da kendi giyim tarzını yaratır. İnsanların giysi seçimleri ya da ‘giyim tarzı’
dediğimiz şey bazı insanlarda entelektüel düzeyleri ve zevkleriyle paralel olarak daha belirgin
ve kararlı, bazılarında ise daha silik ve de kararsız bir yapıda kendini gösterir. Ayrıca giysiyi
taşıma, giysi yoluyla mesaj iletme boyutunda karizma da göz ardı edilmemesi gereken
bileşenlerden biridir. Kısacası giyim kişiliğin aynası, dışa yansıması, göstergeler yoluyla
mesaj iletmenin en etkili yolu ve söze dayanmayan iletişimin en güçlü biçimidir. Atatürk’ün
giyim tarzı ve giysi tercihlerinin konu edileceği bu yazıda giyim-iletişim bağlantısı, giysinin
göstergesel boyutu, renkler ve onların insanda yarattığı psikolojik etkiler üzerinde durularak;
Atatürk’ün ‘Şapka Kanunu’yla önemini ortaya koyduğu giyim-kuşamla ilgili uygulamalarına
kısaca değinilecek, Ata’nın giyim tarzı konusunda anılar, modacıların görüş ve yorumları,
fotoğraflar olmak üzere mevcut malzemeden yola çıkılarak bir değerlendirmeye gidilecektir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, giysi, iletişim, gösterge, kod, renk

Determinations Related to Clothing: An Assay on the Evalution of Ataturk’s Clothing Preference

Öz

Communication is not only a verbal process. In communication as well as verbal codes,
visual codes such as clothing also play a major role. There are as many personalities and
styles as there are people in the world. Style creates its own clothing style. What we call
people’s clothing preferences or clothing styles are more decisive or discrete paralel to their
intellectual level and tastes, whereas it shows itself in a less decisive and less precise sense in
others. Also, charisma is one of the factors that should not be ignored as it carries a message
by means of clothing. In short, clothing is the mirror of personality and the most effective way
to send a message by means of semantics and the most effective means of communication
without the use of verbal communication. In this article Ataturk’s clothing style and clothing
preferences will be investigated, as well as the relation between clothing and communication,
the semantics of clothing, colors, and the psychological effects it has on mankind. Ataturk
and his application with clothing in relation to the ‘hat revolution’ will be investigated in
brief. There will also be an evolution of Ataturk’s clothing style with the materials in hand by
means of memories, the views and comments of designers and by the help of photographs.

Anahtar Kelimeler

Ataturk, clothing, communication, indicator, code, color

Kaynakça

• Aksu, Şener (1999), “Atatürk Devrimi Sürecinde Kıyafet Devriminin Yeri”, Atatürk’ün Cumhuriyet’in İlanından Sonraki Hedefleri Sempozyumu Bildirileri, İzmit: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 119-128.
• Aktaş, Mefaret (2002), “Politikacılar Nasıl Giyiniyor?”, http://www.hurriyetim.com.tr/astr. (23. 04. 2003).
• Ananias, Oya Ayman (2001), “Atatürk’ün Kunduracısı ‘Tanaş Usta’ Anlatıyor ‘12 Numara Çivi Çakar Gibi Baktı”, Popüler Tarih, S. 12, s. 74-76.
• Atatürk, M. Kemal (1989), Nutuk Söylev Cilt II., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Barthes, Roland (1999), Yazı ve Yorum-Roland Barthes’dan Seçme Yazılar, (Haz. ve Çev. Tahsin Yücel), İstanbul: Metis Yayınları.
• Civaoğlu, Güneri (1998), “Çankaya Penceresinden”, http://www.milliyet.com.tr /1998/10/29/ yazar/civaoğlu.html. (10. 04. 2003).
• Crane, Diana (2003), Moda ve Gündemleri- Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik, (Çev. Özge Çelik), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Davis, Fred (1997), Moda Kültür ve Kimlik, (Çev. Özden Arıkan), Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Enninger, Werner (1998), “Giyim”, ( Çev. Nebi Özdemir), Millî Folklor, S. 39, s. 92-96.
• Eray, Fatma- Şule Çivitçi (2000), “Giyside Kullanılan Renklerin İnsan Üzerindeki Psikolojik Etkileri”, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Dergisi, S. 3, s. 63- 72. http://www.mef.gazi.edu.tr/ (11.03.2003).
• Erden, Attila (1998), Anadolu’da Giysi Kültürü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fiske, John (1996), İletişim Çalışmalarına Giriş, (Çev. Süleyman İrvan), Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Guıraud, Pierre (1994), Göstergebilim, (Çev. Mehmet Yalçın), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• İzgören, Şerif (2004), Dikkat Vücudumuz Konuşuyor/Türkiye’de Beden Dili, İş Yaşamı ve Renkler, Ankara: Elma Yayınevi.
• Kandiyoti, Deniz (1999), “Modernin Cinsiyeti: Türk Modernleşmesi Araştırmaları Eksik Boyutlar”, (Edt: Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 99-117.
• Korkmaz, Alemdar- İrfan Erdoğan (1994), Popüler Kültür ve İletişim, Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Nirun, Ata (2003), “Renkterapi”, http://www.hurriyetim.com.tr/astronet/renkler.asp (25.05.2003)
• Oskay, Ünsal (2001), İletişimin A B C’si, İstanbul: Der Yayınları.
• Özalp, Kazım- Teoman Özalp (1994), Atatürk’ten Anılar, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Türkçe Sözlük (1988), “Giyim Maddesi”, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 553.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü VI. C.(1993), “Giysi Maddesi”, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 2017.
• Yılmez, Mehmet Serhat (2005), “Atatürk’ün Kastamonu Gezisi ve Şapka İnkılâbı”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:13, No:1, s.223-232.