ÇOK YÖNLÜ BIR FİKİR ADAMININ GEÇMİŞE BAKIŞI: SABAHATTİN EYUBOĞLU VE TARİH

Yıl 2011, , 187 - 206, 01.12.2011

Ümüt Akagündüz Seval Yinilmez Akagündüz

Öz

Fikirleri evrensellik, milliyetçilik ve yerellik etrafında toplanan Sabahattin
Eyuboğlu(1908–1973), düşünce dünyamızın zengin karakterlerinden birisidir. Sanat ve
edebiyatın çeşitli alanlarında faaliyet gösteren düşünür, Hümanizma, Batılılaşma, Mavi
Anadoluculuk, Köy Enstitüleri ve Halk kavramlarını kullanıp siyasal ve toplumsal yaşamda
akılcılık ve bilimselliği ölçüt alır. Ağaç, Akşam, İmece, İnsan, Kültür Haftası, Tan, Tıpta
Yenilikler, Ufuklar, Ulus, Ülkü, Varlık, Yaprak, Yeditepe ve Yeni Ufuklar gibi süreli
yayınlarda Eyuboğlu, pek çok makale, deneme ve eleştiri yayımlamış, daha çok sanat,
edebiyat ve zihniyet ağırlıklı metinler yazmasına rağmen tarihi metinlere de yer vermiştir.
Ona göre, tarihte kuru bilgi değil, geçmişin doğrusu ve yanlışıyla zihinlerde yaşamasını
sağlayan bilinçlendirici bilgi önemlidir. Bunun içinse geçmiş, hiçbir zaman şimdiye hâkim
olmamalıdır. Anadolu kültürünün bütünleştiriciliği ise tarih tasarımının çıkış noktasıdır.
Batı’nın kültürel değerlerinin Anadolu’da olduğunu savunan Eyuboğlu, halk ve insan
kavramlarını metinlerinde belirginleştirir. Anakronizmden uzak durulması gerektiğini
belirten düşünür, ezberciliği eleştirerek kalıplaşmamış bir tarih özlemine işaret eder.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Hümanizm, Mavi Anadoluculuk, Dergiler

THE RETROSPECT OF A VERSATILE THINKER: SABAHATTIN EYUBOGLU AND HISTORY

Öz

Sabahattin Eyuboğlu (1908–1973) is a remarkable character of the intellectual world in
terms of his opinions on universality, nationalism and locality. He is interested in various
areas such as art, literature and translation, and benefits from Humanism, Village Institutes,
Westernization and Blue Anatolia. Eyuboğlu takes reason and science as the basis for
his works believing that people should be the criteria for the political and social life. His
articles, essays and criticisms were published in Ağaç, İmece, İnsan, Kültür Haftası, Tan,
Tıpta Yenilikler, Ufuklar, Ulus, Ülkü, Varlık, Yaprak, Yeditepe ve Yeni Ufuklar. According
to him, chronological transfer isn’t useful in history. The history should raise the awareness
of public. Therefore, the past should live in mind; but it should never prevail at present.
Eyuboğlu wrote not only a lot of literary texts but also on history. He thinks that historians
should avoid from anachronisms and memorizing. As for Anatolian’s cultures, holistic view
are cruces his history idea. Eyuboğlu claims that western world’s cultures heritage exist in
Anatolia defends people and humans concept.

Anahtar Kelimeler

History, humanism, Blue Anatolianism, magazines

Kaynakça

• Abbagnano, N. (1976). Humanizm. (N. Kale, Çev.) USA: The Free Press.
• Ahmad, F. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi(1945-1971). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Akagündüz, Ü. (2010, Ekim). Sabahattin Eyuboğlu ve Köy Enstitüleri. Yeniden imece (28), s. 68-70.
• Akagündüz, Ü. (2010). Yeni Ufuklar Dergisinde Batılılaşma ve Aydın. Folklor Edebiyat , XVI (64), s. 65-87.
• Aktan, H. (2006, Aralık). Mavi Anadolu’nun Bilinmeyen Yüzü. Nokta (7), s. 20-25.
• Akyıldız, K. (2006). Mavi Anadoluculuk. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık (s. 465-481). içinde İstanbul: İletişim Yay.
• Anday, M. C. (1973, Mart). Bir Düşünür. Yeni Ufuklar , XX (242), s. 89-90.
• Aristoteles. (1997). Nikomakhos’a Etik. (S. Babür, Çev.) Ankara: Ayraç Yay.
• Aristoteles. (2006). Politika. (M. Tunçay, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atabay, M. (2007). Anadoluculuk. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (s. 515- 532). içinde İstanbul: İletişim Yay.
• Belge, M. (2009a). Halikarnas Balıkçısı ve Mavi Anadoluculuk. Edebiyat üstüne Yazılar (s. 274-279). içinde İstanbul: İletişim Yay.
• Belge, M. (2009b). Mavi Anadolu Hümanizmi. Edebiyat üstüne Yazılar (s. 280-287). içinde İstanbul: İletişim Yay.
• Burke, P. (2002). Fransız Tarih Devrimi: Annales Okulu. (M. Küçük, Çev.) Ankara: Dağu- Batı Yay.
• Burke, P. (2005). Tarih ve Toplumsal Kuram. (M. Tunçay, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Carr, E. H. (2009). Tarih Nedir. (M. G. Gürtürk, Çev.) İstanbul: İletişim Yay.
• Cevizci, A. (2003). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay.
• Collingwood, R. G. (1996). Tarih Tasarımı. (K. Dinçer, Çev.) Ankara: Gündoğan Yay.
• Eyiboğlu, S. (1935, Mayıs). Don Kişot, Romaların Romanı. Edebiyat .
• Eyiboğlu, S. (1935, Mayıs 30). Tenkid Üzerine-1. Tan (38).
• Eyiboğlu, S. (1938a, Kasım 01). Yaşayan Mazi. insan , I (5),s.380-385.
• Eyuboğlu, S. (1938b, Nisan 15). Yeni Türk Sanatçısı Ya da Frenkten Türk’e Dönüş. insan , 1 (1),s.31-38
• Eyuboğlu, S. (1943, Mayıs 30). Sanatta Eski ve Yeni Sorunu. Ulus .
• Eyuboğlu, S. (1947-1948 Ağustos). Paris Mektupları. Varlık .
• Eyuboğlu, S. (1949a, Mart 01). İki Düşünce. Yaprak (5), s. 1.
• Günyol, V. (1973, 03). Yüreğimdeki Eyuboğlu. Yeni Ufuklar , XX (234), s. 47-51.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Felsefe Ansiklopedisi (Cilt III). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hobsbawm, E. (1999). Tarih üzerine. (O. Akınhay, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• Honderich, T. (1995). The Oxford Copanion to Philosophy. New York: Oxford Universit Press.
• İggers, G. G. (2007). Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı:Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme. (G. Ç. Güven, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• İpşiroğlu, M. Ş., & Eyuboğlu, S. (1955, Eylül). Fatih Albümü. Yeni Ufuklar , IV, s. 137-142.
• İmzasız. (1955, Haziran). Soruyoruz(Tarih Soruşturması). Yeni Ufuklar , IV (37), s. 4-11.
• Karacasu, B. (2006). Mavi Kemalizm: Türk Hümanizmi ve Anadoluculuk. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm (s. 334-343). içinde İstanbul: İletişim Yay.
• Kayalı, K. (2005a). 1940’lı ve 1960’lı Yılların Sınırlı Sayılabilecek Yerlilik Eksenli Düşüncesinin 1990’lı Yıllarda Yitip Gitmesinin Nedenleri ya da Türk Düşünce Dünyasının Yerlilik Nokta-i Nazarında Sathi Bir Okunuşu. Düşüncenin Coğrafyası-I (s. 141-164). içinde Ankara: Deniz Kitabevi.
• Kayalı, K. (2005b). Bu Doğu Başka Doğu. Tarihte Doğu-Batı Çatışması (s. 18-25). içinde İstanbul: Kızılelma Yay.
• Kayalı, K. (2005c). Doğu-Batı Mücadelesi Ekseninde Bir Direnç Kalesi Olarak Sosyal Bilim Geleneğimiz ve Son Seksen Yıllık Tarihimiz. Felsefe Dünyası (41), s. 50-65.
• Necatigil, B. (1980). Edebiyatımızda isimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yay.
• Özdemir, H. (2002). Siyasal Tarih (1960-1980). Türkiye Tarihi: Çağdaş Türkiye 1908-1980 (s. 191-254). İçinde İstanbul: Cem Yay.
• Özkırımlı, A. (1995). Tarih içinde Türk Edebiyatı. Ankara: Ümit Yay.
• Özlem, D. (2010a). Tarih Felsefesi. İstanbul: Say Yay.
• Özlem, D. (2010b). Etik. İstanbul: Say Yay.
• Pole, R. (1993). Ahlak ve Modernlik. (M. Küçük, Çev.) İstanbul : Ayrıntı Yay.
• Rifat, S. (1999). Mavi ve Kara-Sabahattin Eyuboğlu/Buralı Bir Aydın İçin Portre Denemesi. Cogito (21), s. 219-226.
• Tanilli, S. (2006). Uygarlık Tarihi. İstanbul: Alkım Yay.
• Tosh, J. (2005). Tarihin Peşinde. (Ö. Arıkan, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Yavuz, H. (1973, 03). Sabahattin Eyuboğlu’na Saygı. Yeni Ufuklar , XX (234), s. 121-122.
• Zürcher, E. J. (1995). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (Y. S. Göner, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.