Çokkültürlü Bir Toplumda Antropolojinin Önemi

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 70, 47 - 66, 01.08.2012

Mustafa Çarpar

Öz

Çokkültürlülük 1970’lerden bu yana başta Amerika ve Avrupa olmak üzere geniş bir alanda
hem tartışılmakta hem de bir politika olarak uygulanmaya çalışılmaktadır. Bu tartışmalarda
çokkültürlülüğün olumlu yanı olduğu kadar olumsuz yanına da vurgu yapılıyor. Özellikle
son yıllarda çokkültürlülük politikalarının “micromilliyetçilikleri” beslediği, bunun da kanlı
bir biçimde bölünmelere ve parçalanmalara neden olduğu iddia edilmektedir. Fakat hem
olumlu hem de olumsuz yönleriyle eleştiriye tabi tutulan çokkültürlülük politikalarından
bağımsız olarak bir de antropolojik anlamda bir çokkültürlülük (kültürel çoğulluk/
çeşitlilik) gerçeği vardır. Antropolojik araştırmaların gösterdiği gibi içinde ulusdevletlerin de
bulunduğu birçok ülke, tarihi, coğrafi, etnik, dinsel ve genel anlamda kültürel nedenlerle
“kendiliğinden” çokkültürlüdür.
Bir ülkede farklı etnik, dinsel ve dilsel grupların varlığının kabul edilmemesi durumunda
ülkedeki farklı kültürel topluluklar arasında ya da varlığı kabul edilmeyen kültürel gruplarla
devlet arasında çatışmaları da içeren büyük sorunlar yaşanabilmektedir. Devletlerin
kendi içindeki çokkültürlülüğü veya antropolojik anlamda kültürel çeşitliliği kabul etmesi
ve bunu eğitim yoluyla topluma aktarması, sorunun çözümü yolunda önemli bir adım
olarak değerlendirilebilir. Batılı anlamda çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitim politikaları
tartışmalarından bağımsız olarak bir ülkede farklı kültürlerin varlığını tanımak ve farklılıklara
saygı göstermek açısından çokkültürlü bir eğitim benimsenebilir ve bu anlamda hiçbir
kültürün bir başkasından “üstün” ya da “alçak” olmadığını vurgulayan çağdaş antropolojik
yaklaşımdan yararlanılabilir.
Bir ülkedeki farklı kültürleri tanımanın ve tanıtmanın bir yolu da ortaöğretimden
yükseköğretime kadar okullara antropoloji dersi koymaktır. Bu dersi alan bireyler farklı
kültürleri tanıma fırsatı bulabilecekleri gibi kültürel farklılıkların doğal olduğunu kabul
edebilir ve bütün farklı kültürlere saygı gösterebilir. Bu anlamda çokkültürlü bir yapıya sahip
olan Türkiye’de antropolojinin okullarda ders olarak okutulması, bireylerin hem Türkiye hem
de dünya kültürlerini tanımalarına ve ayrıca uzun vadede toplumsal barışın tesis edilmesine
önemli katkı sağlayabilir

Anahtar Kelimeler

Çokkültürlülük, çokkültürlü eğitim, antropoloji dersi, eğitim, kültür

The Significance of Anthropology in a Multicultural Society

Öz

Multiculturalism has been both widely debated and implemented as a policy since
1970s especially in America and Europe. In these debates, negative aspect as well as
positive aspect of multiculturalism is underlined. Especially in recent years, it is argued that
multicultural policies foster “micronationalisms” and it leads to bloody separations and
disintegrations. However, apart from multicultural policies which is subjected to positive and
negative criticisms, there is also a reality of multiculturalism (multicultural diversity) in the
anthropological sense. As anthropological studies indicate, many countries some of which
are nation-states are “inherently” multicultural because of historical, geographical, ethnic,
religious and generally cultural reasons.
In case that existence of different ethnic, religious and linguistic groups is not recognized
in a country, there would be great problems including conflicts among different cultural groups
in the country or conflicts between cultural groups the existence of which is not recognized
and the state. States’ approving of multiculturalism in themselves or multicultural diversity
in the anthropological sense and transmitting it to society via education can be considered as
a crucial step in the way leading to solution. Apart from debates of western multiculturalism
and multicultural education policies, a multicultural education can be adopted in a country
in terms of recognizing different cultures and respecting differences, and in this sense modern
anthropological approach, which emphasizes that no culture is “superior” or “inferior” to
another, can be used.
Another way of recognizing and presenting different cultures is to teach anthropology at
schools from secondary school to higher education. Individuals taking this class would have
the chance to know different cultures and they would consider cultural differences as natural
and respect all different cultures. In this sense, teaching anthropology as a class in schools in
Turkey, which has a multicultural structure, would help individuals to know cultures in both
Turkey and the world and moreover would contribute to the establishment of social peace in
the long run.

Anahtar Kelimeler

multiculturalism, multicultural education, anthropology course, education, culture

Kaynakça

• IV. Demokratik Eğitim Kurultayı I Cilt (2005) Küçüker, Erdal (Ed), Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Abdurrahman Şeref (1980). Tarih Söyleşileri (Musahabe-i Tarihiye), (Sadeleştiren: Mübeccel Nami Duru), İstanbul: Sucuoğlu Matbaası.
• Altaş, Nurullah (2003). Çokkültürlülük ve Din Eğitimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ameny-Dixon, Gloria M. (2011). “Why Multicultural Education Is More Important in Higher Education Now than Ever: A Global Perspective”, http://www.nationalforum.com/ Electronic%20Journal%20Volumes/Ameny-Dixon,%20Gloria%20M.%20Why%20 Multicultural%20Education%20is%20More%20Important%20in%20Higher%20 Education%20Now%20than%20Ever.pdf, (tarih: 28.7.2011).
• American Psychological Association (APA) (2002). “Guidelines on Multicultural Education, Training, Research, Practice, and Organizational Change for Psychologists” http:// www.apa.org/pi/oema/resources/policy/multicultural-guidelines.aspx# (5.8.2011).
• Andrews, Peter Alford (1992). Türkiye’de Etnik Gruplar, (Çev. Mustafa Küpüşoğlu), İstanbul: Ant Yayınları.
• Asad, Talal (Ed.) (2008). Antropoloji ve Sömürgecilik, (Çev. Ayşe Karınca), Ankara: Ütopya Yayınları.
• Banks, James A. (2006). Race, Culture, and Education, London and New York: Routledge.
• Copeaux, Etienne (1998). Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine (Çev.; Ali Berktay), İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çapar, Mustafa (2006). Türkiye’de Eğitim ve “Öteki Türkler”, Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
• Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları (2003). B. Çotuksöken, A. Erzan ve O. Silier (Eds.) İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
• Eriksen, Thomas Hylland (2002). Etnisite ve Milliyetçilik: Antropolojik Bir Bakış, (Çev. Ekin Uşaklı), İstanbul: Avesta Yayınları.
• Gutmann, Amy (1996). “Giriş” (Ed. Emy Gutmann), Çokkültürcülük (Çev. Komisyon), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 24-41.
• Habermas, Jürgen, “Öteki” Olmak, “Öteki”yle Yaşamak: Siyaset Karamı Yazıları, (Çev. İlknur Aka), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Leistyna, Pepi (2002), Defining and Designing Multiculturalism: One School System’s Efforts New York: State University of New York.
• Maksudyan, Nazan (2005). Türklüğü Ölçmek: Bilimkurgusal Antropoloji ve Türk Milliyetçiliğinin Irkçı Çehresi: 1925-1939, İstanbul: Metis Yayınları.
• Motani, Yoko (2001). The Role of Education in a Multicultural Society: The Theoritical of Foundations of Mainstream Multicultularism and Their Implications for Educational Policies, Unpublised dissertation, Deparmant of Theory and Policy Studies in Education Ontario Institute for Studies in Education of the Universty of Toronto.
• Önder, Ali Tayyar (2007). Türkiye’nin Etnik Yapısı: Halkımızın Kökenleri ve Gerçekler, Ankara: Fark Yayınları.
• Özbudun, Sibel ve Demirer, Temel (2006). Avrupa Birliği ve Çokkültürcülük Yalanı, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Parekh, Bhikhu (2002). Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek: Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori, (Çev. Bilge Tanrıseven), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Petrozza, Julia (2002). “Critical Multicultural Education and Media”, D’youville College, http://www.teachingliterature.org/teachingliterature/pdf/multi/mulitcultural_ education_media_petrozza.pdf, (tarih: 7.10.2011).
• Rockfeller, Steven C. (1996). “Yorum”, (Ed. Emy Gutmann) Çokkültürcülük, (Çev. Komisyon), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 95-105.
• Schnapper, Dominique (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki, (Çev. Ayşegül Sönmezay), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Timur, Feridun (2011). “Çokkültürcülük: Modern Ulus-Devlet Projesine Bir Alternatif mi?” http://www.gridergi.com/sosyoloji/cokkultur.htm (tarih: 5.10.2011).
• Turner, Terence (1993) “Anthropology and Multiculturalism: What is Anthropology That Multiculturalists Should Be Mindful of It?” Cultural Anthropology, Vol. 8, No. 4: 411- 429.
• Tekinalp, Şermin (2005). “Küreselleşen Dünyanın Bunalımı: Çokkültürlülük”, Journal of İstanbul Kültür University, 2005/1: 75-87. http://www.iku.edu.tr/TR/iku_gunce/ C3S1Sosyal/75.pdf (tarih: 19.7.2011).
• Torres, Carlos Alberto (1998). Democracy, Education and Multiculturalism: Dilemmas of Citizenship in a Global World, http://www.international.ucla.edu/lac/cat/ciepre. pdf, (tarih: 03.10.2011).
• Tylor, Charles (1996). “Tanınma Politikası” (Ed. Emy Gutmann), Çokkültürcülük, (Çev. Komisyon), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 42-84.
• Vatandaş, Celalettin (2002). Çok Kültürlülük, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Yazıcı, Sedat, Başol, Gülşah ve Toprak, Güleç (2009). “Öğretmenlerin Çokkültürlü Eğitim Tutumları: Bir Güvenirlik Ve Geçerlik Çalışması” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 37: 229-242. ], http://www.efdergi. hacettepe.edu.tr/200937SEDAT%20YAZICI.pdf (tarih: 26.9.2009).
• Yavuz, Güler ve Anıl, Duygu (2010). “Öğretmen Adayları İçin Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”, International Conference on New Trends in Education and Their Implications 11-13 November, 2010 Antalya-Turkey http://www.iconte.org/FileUpload/ks59689/File/227.pdf (tarih: 228.2011). http://en.wikipedia.org/wiki/Multiculturalism (tarih: 03.10.2011). http://en.wikipedia.org/wiki/Multicultural_education (tarih: 03.10.2011).