Karşılaştırmalı Deli Dumrul Destanı Çözümlemesi

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 71, 9 - 46, 01.10.2012

Çiğdem Kara

Öz

Bu çalışmanın konusu Dede Korkut destanlarından biri olan Deli Dumrul’dur. Çalışmayla
destanın tüm katmanları ve derin anlamıyla okunması amaçlanmaktadır. Bu amaçla klasik destan
metni ile Murathan Mungan’ın “Dumrul ile Azrail” hikâyesi birlikte, karşılaştırılarak ele alınmış-
tır. Bir edebi hikâye ile sözlü kültüre ait bir destanı eşit nitelikte metinlermiş gibi kullanılmasının
nedeni, anlatıcılarının aynı anlatı kültürü çizgisinde yer aldıklarının kabul edilmesidir. Çalışma üç
bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde metinlerin tip, motif, tema gibi genel nitelikleri belirlenmektedir.
İkinci bölümde metinlerin yapısı farklı kuramların yardımıyla ortaya çıkarılmaktadır. Son
kısımda, karakterler odağa alınarak iki metin yeniden okunmaktadır. Bu şekilde destanın konusu,
karşıtlıkları ve teması yeniden tartışılmakta ve destanın klasikleşen öğeleri keşfedilmektedir. Yorumlamalarda,
diğer iki bölümde yapılan çözümlemelerden elde edilmiş verilerden de yararlanılmaktadır.
Çalışmanın bulgularından bazıları aşağıdaki gibidir: İki metnin teması, ana karakterleri
ve olay aynıdır. Ama kurgu ve anlatım tarzı farklılaşmaktadır. Mungan’ın metninin anlatımı, çağ-
daş yazarların geleneksel anlatıları yorumlama yollarıyla örtüşmektedir. Klasik metin iki klasik
temanın birleşiminden oluşmaktadır. Mungan’ın yorumuna iki geleneksel tema daha eklenmektedir.
Klasik metin, karşıtlıklar üstüne kurulu olup yapısı da karşıt yansımalıdır. Mungan’ın metni
ise yansımalı bir yapıya sahiptir. Her iki metinde de başkarakter kendilerine ilişkin bir keşif yapar
ve amaçlarına kısmen ulaşırlar: Klasik metinde Dumrul kendi ölümünü kabullenerek, ölümsüz
olamasa da uzun bir ömre erer. Mungan’da ise Azrail, Dumrul yerine ölmeyi kabul edince, aşkının
anlatısıyla ölmsüz olur.

Anahtar Kelimeler

Deli Dumrul, Murathan Mungan, sözlü destan, anlatıcı, yapısalcılık

Comparative Analysis of Deli Dumrul Epic

Öz

The subject of this study is Deli Dumrul one epics of Dede Korkut. The study is aimed to read
the epic with all layers and the deeper meaning. For this purpose, the classic epic text and the
story “Dumrul ile Azrail” by Murathan Mungan are discussed by comparing with. The reason for
using as equal features of the texts of the literary text and the epic of oral culture is the acceptance
of the narrators of the texts on the same narrative tradition line. The study consists of three parts:
The first chapter, the general features of the texts such as type, motif, theme, are determined. The
second chapter, structures of the texts is detected with help of different theories. The last chapter,
two texts re-read the focus of the characters. In this way, subject, opposition and theme of the epic
are re-discussed and are discovered components of the epic to become a classic. The data obtained
by analyze at the other two chapters have also been used to interpret. Some findings of the study
are as the following: Themes, main characters, and events of the both texts are same. But their
fiction and narrative style are different. Narrative text of Mungan correspondences with interprets
styles of traditional narration by contemporary writers. Classic text consists of a combination of
two classic themes. Two classic themes are added to them in Mungan’s. Classic text is based on
dichotomies and its structure is opposite to reflective. Main characters of both texts make a discovery
about themselves and partly reach their will: In classic text, Dumrul hasn’t got immortal
but a long life by accepting his own death. In Mungan’s text, when accepted to die for Dumrul,
Azrail become immortal by narrative told his love.

Anahtar Kelimeler

Deli Dumrul, Murathan Mungan, oral epic, narrator, structuralism

Kaynakça

• Anar, İhsan Oktay (1998). Efrasiyab’ın Hikâyeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başgöz, İlhan (1978). “Epithet in a ProseEpic: The Book of My Grandfather Korkut”, Studies in Turkish Folklore – In Honor of Pertev Naili Boratav. Bloomington: Indiana University Press, s. 25-45.
• ___________(1998) “Türk Halk Hikâyelerinin Yapısı”, Serpil Cengiz (çev.), Folklor/Edebiyat, C.III, S. 14, s. 85-98.
• Boratav, Pertev Naili (1984). Köroğlu Destanı. İstanbul: Adam Yayınları.
• ______________ (1988). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ______________ (1991). “Dede Korkut Hikâyeleri Hakkında”, Folklor ve Edebiyat C. 2. İstan- bul: Adam Yayınları, s. 88-108.
• ______________ (2000a). Halk Edebiyatı Dersleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• ______________ (2000b). İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• ______________ (2002). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bottéro, Jean (2005). Gılgamış Destanı – Ölmek İstemeyen Büyük İnsan. Orhan Suda (çev.), İs- tanbul: YKY.
• Burke, Peter (2011). Kültürel Melezlik. Mustafa Topal (çev.), İstanbul: Asur Yayınları.
• Calvino, Italo (2000). Amerika Dersleri. Kemal Atakay (çev.), İstanbul: Can Yay..
• Çelik-Öztürk, Sakine (2004). “Murathan Mungan’ın ‘Dumrul ile Azrail’ öyküsünü Postmodernist Açıdan Okuma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, No: 11, s. 1-8.
• Dégh, Linda (1989). Folktales and Society- Story-Telling in a Hungarian Peasant Community. Emily M. Schessberger (çev.). Blomington: İndianaUni. Pr..
• Dilmen, Güngör (1982). Deli Dumrul – Akad’ın Yayı. İstanbul: Adam.
• Dundes, Alan (2003). Fables of the Ancients? Lanham: Rowman & Littelefield Pub..
• Eberhard, Wolfram ve Pertev Naili Boratav (1953). Typen Türkischer Volksmärchen. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Elçin, Şükrü (1964). “Deli Dumrul Hikâyesinin Bir Varyantı”, Türk Folklor Araştırmaları, S. 179, C. 8, Y. 15, s. 3431.
• Günay, Umay (1993).Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ.
• ___________ (1998). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”, Milli Folklor, S. Ba- har-37, s. 3-12.
• Holbek, Bengt (1998). Interpretation of FairyTales. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.
• Jones, Steven Swann (1990). The New Comparative Method: Structural and Symbolic Analysis of the Allomotifs of “Snow White”. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.
• Kaçalin, Mustafa S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-namesi. İstanbul: Kitabevi.
• Kara, Çiğdem (2008). “Halk Masallarını Yeniden Anlatmak”, Folklor / Edebiyat, C. 14, S. 55, s. 203-213.
• Karabaş, Seyfi (1996). Dede Korkut’ta Renkler. İstanbul: YKY.
• Karkala, John B. Alphonso (2002). “The Nature of Heroic Action in ‘Traditional’ Epics”, The Ka- levala and the World’s Traditional Epics, Lauri Honko (ed.), Helsinki: Finnish Literature Society, s. 44-53.
• Kononenko-Moyle, Natalie (1990).The Minstrel Tale Tradition. New York: Garland Publishing.
• Lévi-Strauss, Claude (1997). “The Culinary Triangle”, Food and Culture: A Reader. (ed.) Carole Counihan ve Penny Van Esterik. New York: Routledge, s. 28-35.
• Lord, Albert Bates (1995). The Singer Resumes The Tales. M. L. Lord (ed.), Ithaca: Cornell Uni- versity Press.
• Mungan, Murathan (2000). “Dumrul İle Azrail”, Adam Öykü, S. Temmuz-Ağustos 29, s. 117-140.
• Nibelung’lar Destanı. (2001). Bilge Umar (çev.), İstanbul: YKY.
• Olrik, Axel (1999). “Epic Laws of Folk Narrative”, International Folkloristics. Alan Dundes (ed.), Lanham: Rowman & Littelefield Pub..
• Ong, Walter J. (1993). Sözlü ve Yazlı Kültür. S. Postacıoğlu Banon (çev.), İstanbul: Metis Yayın- ları.
• Propp, Vladimir (2008). Masalın Biçimbilimi. Mehmet Rifat ve Sema Rifat (çev.), İstanbul: İŞ Bankası Kültür Yayınları.
• Reichl, Karl (2002). “Genealogy and Heroic Conduct – Turkic Oral Epics and The Meaning of Heroic Poetry”, The Kalevala and the World’s Traditional Epics, Lauri Honko (ed.), Hel- sinki: Finnish Literature Society, s. 245-266.
• Roland Destanı. (2005). Bilge Umar (çev.), İstanbul: YKY.
• Roux, Jean-Paul (2001). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Aykut Kazancıgil (çev.), İstanbul: Kabalcı Yay..
• Saydam, Bilgin (1997). Deli Dumrul’un Bilinci. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sina, Ayşe (2004. “Alkestis ve Deli Dumrul”, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi,Cilt:23 Sayı: 36, DOI:10.1501/0002421, http://acikarsiv.ankara.edu.tr/brow- se/2256/
• Tezcan, Semih ve Hendrik Boeschoten (2006). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY.
• Uther, Hans-Jörg (2004). The Types of International Folktales – Part I. Helsinki: Academia Sci- entiarum Fennica.