YOKSULLUĞU ÜRETEN ZİHNÎ KODLARIN EĞİTİM YOLUYLA ÇÖZÜLMESİ

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 73, 163 - 176, 01.04.2013

Mustafa Gündüz

Öz

‘Toplumsal yoksulluğu’ ya da ‘yoksulluk kültürünü’ üreten ve devamlı kılan farklı unsurlar
vardır. Yoksullukla mücadele ederken öncelikle bu unsurlar bilinmelidir. Yoksulluğu
üreten saiklerden biri, menfi geleneksel ve dinî söylemlerin bilinçaltında oluşturduğu zihnî
kodlardır. Bu zihnî kodlar aile, çevre, eğitim ve kültür yoluyla nesilden nesle aktarılmaktadır.
Sabri Ülgener’in “içtimai inhitat tarihi” araştırmalarının temel malzemelerinden birini
oluşturan bu kodlardan birçoğu geleneksel toplumun ve ortaçağ iktisat ahlâkının değerleridir.
“Akmasa da damlar,” “çok mal haramsız olmaz,” “bir lokma bir hırka,” “aza kanaat etmeyen
çoğu bulamaz,” “acele işe şeytan karışır,” vb. ekonomik hayatın belirleyici söylemleri; sürat,
üretkenlik, seri üretim, rekabet, birikim, serbest piyasa, birey gibi değerlerin tavan yaptığı
zamanımızda paradoksal bir şekilde zihinlerdeki varlığını ve etkinliğini korumaktadır.
Böylesi söylemler toplumun yeni üyelerine aile, kültür ve eğitim yoluyla aktarılmaktadır.
Bu da atılımcı, üretken ve girişimci bireylerin yetişmesini engellemekte, şahsî iradeyi
törpülemekte, teslimiyetçi bir neslin yetişmesine sebep olmaktadır. Yoksulluğu üreten bu
zihnî söylemlerden kurtulabilmek için ‘bilinçli eğitim’ faaliyetleri yapılmalıdır. Eğitim programlarında
değişim, ders kitaplarının yeniden hazırlaması, çeşitli örgün ve yaygın eğitim faaliyetleriyle yoksullukla bilinçli, etkili ve verimli bir mücadele verilebilir.
Bu makalede yoksulluğu üreten zihnî kodların toplumsal hafızadan silinmesi, yerine
çağdaş değerlerin ikamesi için eğitim vasıtasıyla verilecek mücadele ve bu mücadelenin yöntemleriyle
alınabilecek diğer önlemler tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim ve yoksulluk, yoksulluk kültürü, yoksulluğu üreten geleneksel ve dinî söylemler

Resolution of Mental Code that Produce Poverty through Education

Öz

There have been different element that produced and being continuously ‘poverty culture’
or ‘social poverty’. While struggling with poverty, these elements must have be known.
One of the reason of produced poverty is mental codes in human conscious that being proverbes
and idioms from religion and negative tradition. These codes have been transferred from
generation to generation by family, education and culture. S. Ülgener researched about these
codes in his books. Many codes of them were value of traditional society of medievial. Some
of the proverbs and idioms like “If it is not flow, it is drips”, “many prooerty isn’t be illicit”,
“the man who dosn’t confine oneself to little, he can’t find much”, “more haste more waste”
ect. Don’t coherend the modern life and economic values. But these mental codes paradoxcialy
have live in our life.
These mental codes transferred to new member of society by culture, education and
family. This has blocked to bring up entrepreneur personal in society. To able to rescue from
this mental codes that produce powerty must be make conscious education. For this, education
program must be change, lesson book must be prepared anew, every educator must be
effectly and abundantyl strugle for the poerty by different education actions. In this paper, to
wipe mental codes that produce poverty from socially mind and to set contemporary values
on traditional codes place and struggle for poverty by education and its methods will ve
discussed.

Anahtar Kelimeler

Education and poverty, poverty culture, traditionally and religionaly proverbs and idioms that produce poverty

Kaynakça

• Abdullah Cevdet (1327); “Cihân-ı İslâm’a Dâir”, İçtihad, 1 Temmuz, No: 26.
• Abdullah Cevdet (1330); “Abdullah Cevdet Bey’in [Süleyman Nazif’e] Cevabı” İçtihad, No: 96, 6 Mart.
• Abdullah Cevdet (1329); “Softalığa Dâir”, İçtihad, 4 Nisan No: 60.
• Çiğdem, Ahmet (2002) “Yoksulluk ve Dinsellik”, Yoksulluk Halleri Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, Editör: Nemci Erdoğan, De-Ki, İstanbul.
• Doğan, İsmail (2004); Sosyoloji, Kavramlar ve Sorunlar, Pegem Yay, Ankara.
• Kozlu, Cem (2003); Öfkeden Çözüme, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Kutlu, Mustafa (2003); Yoksulluk Kitabı, Dergâh Yay., İstanbul.
• Türkdoğan, Orhan (1977); Yoksulluk Kültürü, Gecekonduların Toplumsal Yapısı, Dede Korkut Yay.,İstanbul:
• Ülgener, F. Sabri (1951); Tarihte Darlık Buhranları ve İktisadî Muvazenesizlik Meselesi, İstanbul Üni- versitesi Yayınları, İstanbul.
• Ülgener, F. Sabri (1951a); İktisadî İnhitat Tarihimizin Ahlâk ve Zihniyet Meseleleri, İsmail Akün Mat- baası, İstanbul.
• Yenal, Oktay (1999); Ulusların Zenginliği ve Uygarlığı, -Eğitim Boyutu-, İş Bankası Yayınları, İstan- bul: