Ruhsatî’nin Şiirlerinde Metinlerarası Bağlamda Halk Hikâyeleri

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 74, 73 - 84, 01.08.2013

Kadriye Türkan

Öz

Dünyada hiçbir metin kendisinden önce yaratılanlardan bağımsız olarak değerlendirilemez. Her
metin doğrudan ya da dolaylı olarak başka metin veya metinlerle bağlantılıdır. Sanatçılar, yazarlar
eserlerini yaratırken; bilinçli ya da bilinçsiz olarak başka yaratmalardan etkilenir, beslenir ve onları
kendi eserlerine farklı şekillerde taşırlar. Bu noktada okuyucuya da birikimi ölçüsünde başka metinlerle
bağ kurma fırsatı ve hazzı yaşatırlar. Kuramsal olarak XX. yüzyılda ortaya çıkan metinlerarasılık başta
edebiyat olmak üzere sanatın her dalı ve popüler kültür ürünleri için de söz konusudur.
Sözlü kültür, sınırsız malzemesi ile daima yazılı kültürün beslendiği kaynaklardan olmuştur. Ayrıca
metinlerarası ilişkilerin en iyi gözlemleneceği sahalardan biri de folklor ürünleridir. Bu çerçevede
halk şiiri de metinlerarası ilişkiler açısından incelenmeye değer malzeme sunmaktadır. XIX. yüzyıl
halk şiirinin en seçkin temsilcilerinden olan, kendi adıyla anılan bir âşık kolu da bulunan Ruhsatî, elde
bulunan dört yüzün üzerindeki şiirinde (aşk, tabiat, gurbet, öğüt, taşlama, şikâyet, dinî-tasavvufi) pek
çok konuya değinmiş ve bu konuları işlerken metinlerarası ilişkiler bağlamında pek çok unsura yer
vermiştir.
Âşık Ruhsatî’nin şiirlerinde en çok işlediği konuların başında aşk gelmektedir. Ruhsatî, aşk konusunu
işlerken ana temanın aşk olduğu ünlü halk hikâyeleri “Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Leyla ile
Mecnun, Arzu ile Kamber ve Yusuf ile Züleyha”dan sık sık bahseder. Bu metinlerarası ilişkiler çerçevesinde
bir metnin içinde başka bir metnin somut olarak varlığının ifadesidir. Terimsel olarak; meşhur
kimselere, hikâyelere, efsanelere, ayet ve hadislere vb., dolaylı olarak işaret etmek anlamına gelen
“telmih” ya da “anıştırma” daha çok şiir alanında incelenen bir kavramdır.
Makalede Âşık Ruhsatî’nin şiirlerinde göndermelerde bulunduğu halk hikâyeleri metinlerarası
ilişkilerden “anıştırma” merkezli olarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ruhsatî, metinlerarası ilişkiler, halk şiiri, halk hikâyeleri, anıştırma

FOLK STORYS FROM THE POINT OF INTERTEXTUALITY IN RUHSATÎ’S POEMS

Öz

No texts can be evaluated without the impact from the previous ones. Every text is relevant to the
others directly or indirectly. Artists, writers and poets are affected by the other works consciously or unconsciously and they work them from the different points of view. In this way, they give the opportunity
of intertextuality and give the opportunity of pleasure to the readers who have a certain knowledge.
Intertextuality that is occured in the 20th century takes place in all the branches of arts, especially in
literature and popular culture.
Oral culture with its infinite materials has always affected the written culture. One of the fields we
observe the intertextuality is the folk literature. Because the folk poems are the part of it, we should
study the folk poems from the point of intertextuality. Rusatî the most distinguished representative of
the 19th century folk poems, has poems over 400. He tells a lot of elements such as “love, nature, homesick,
advice, satire, complaint, mysticism” in these poem. While he is working these components, he
considers these elements from the point of intertextuality.
Love is the main theme in Ruhsatî’s poems. While he is working these themes, he often mentions
the famous folk storys in “love” is the main theme such as “Kerem and Aslı, Ferhat and Şirin, Leyla and
Mecnun, Arzu and Kamber, Yusuf and Züleyha.” This is the indicator of “a text in a text” concretely
from the point of intertextuality. “Allusion” is a term that is seen especially in poems. It makes a reference
indirectly to famous people, folk stories, legends, verses of the Koran and hadiths.
In the text, the poems of Aşık Ruhsatî will be evaluated from the point of intertextuality in which
allusion is the based.

Anahtar Kelimeler

Ruhsatî, intertextuality, folk poems, folk storys, allusion

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay (1999), Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınevi.
• Alptekin, Ali Berat (1997), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Barthes, Roland (2006), Yazı Üzerine Çeşitlemeler Metnin Hazzı (Çev: Şule Demirkol), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Boratav, Pertev Naili (1991), Folklor ve Edebiyat 1, İstanbul: Adam Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (2004), “Âşık Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Elçin, Şükrü (2000), Kerem ile Aslı Hikâyesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Fuzulî (2008), Leylâ vü Mecnûn, (Haz: Hüseyin Ayan), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gökalp Alpaslan, Gonca (2007), Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanının Çağdaş Yorumları, İstanbul: Multilingual.
• ----------------, (2009), “Metinlerarası İlişkiler Işığında Cemal Süreya Şiirinin Bileşenleri, Turkish Stu- dies, S. 4/1-I, s. 435-463.
• Günay, Umay (1999), Türkiyede Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, Abdülkadir (1995), Fuzulî Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Kaya, Doğan (1991), Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsatî, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bi- limler Enstitüsü (Doktora tezi).
• Özay, Yeliz (2007), Metinlerarası İlişkilerde Türk Halk Hikâyeleri, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek lisans tezi).
• Sakaoğlu, Saim vd. (1999), Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri II, Ankara: Atatürk Kültür Mer- kezi Yayınları.
• Türkmen, Fikret (1995), Âşık Garip Hikâyesi İnceleme-Metin, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uysal, R. Selçuk (2010), Belâgat ve Edebî Sanatlar, İstanbul: Doğu Kitabevi.