Karacaoğlan’ın Şiirinde Sapmalar

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 74, 119 - 129, 01.08.2013

Yıldız Yenen Avcı

Öz

Karacaoğlan, halk edebiyatının önde gelen simalarındandır. Anadolu coğrafyasında 16. yüzyıldan
itibaren yükselen sesi, kimi zaman kulağa hoş gelen bir ezgi; kimi zaman da duygu yüklü bir dize olarak
gönüllere işlenmiştir.
Bu makalede Karacaoğlan’ın, -Müjgân Cunbur tarafından bir araya getirilen- şiirleri dilsel
sapmalar bakımından incelenmiştir. Betimleme tekniği ile oluşturulan bu çalışma neticesinde; şairin
ahenk unsurlarını (uyak, ölçü uyumu) sağlamak için birtakım arayışlara yöneldiği ve kural dışı söz
unsurlarına yer verdiği görülür.
İncelenen şiirlerde biçimbilimsel, sözcüksel, anlambilimsel, sözdizimsel ve yöresel ağız
kullanımına örnek teşkil edecek sapmalar tespit edilmiştir. Biçimsel sapmalar konusunda şairin kimi
zaman ekleri (ismin durum ekleri, iyelik eki, zaman ve kip eki) düşürdüğü kimi zaman da bu dil
parçacıklarını dilin kurallarına uygun bir şekilde kullandığı görülür.
Sözcüksel sapma ile ilgili olmak üzere, şairin sanatsal kaygılarla hareket ettiği; özgün ya da yapısı
değiştirilmiş ifadelere yer verdiği tespit edilir.
Bütün şairler gibi Karacaoğlan da şiirlerinde hem dilsel harmoniyi; hem de anlamsal bütünlüğü
yakalama gayretindedir; fakat bu şiirsel kaygılar kimi zaman anlamı güçlü, derin mazmunların ortaya
çıkmasına vesile olurken kimi zaman da anlaşılması güç, muğlâk ifadelerin ortaya çıkmasına neden olur.
Sözdizimsel bakımdan, şairin yer yer “tamlayan+tamlanan” kuralına bağlı kalmadığı; dizelerini
kendine has bir devrik yapı ile oluşturduğu görülür.
Yöresel kullanımlar konusunda ise şair; oldukça renkli bir görüntü vermeye çalışır. Onun şiirlerinde
bir değil; birden fazla bölgenin havası teneffüs edilir. Şair, bazen yöre halkının ağzıyla konuşur, bazen
de bu söz değerlerini değiştirme yoluna gider.
Sonuç olarak; sanatsal kaygıların neden olduğu bu sapmaların, şiirlerdeki dilsel bütünlüğü
bozmakla beraber; söyleyiş güzelliğine katkıda bulunduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, biçimbilimsel, sözcüksel, anlambilimsel, sözdizimsel ve yöresel ağız kullanımından kaynaklanan sapmalar

DEVIATIONS IN KARACAOĞLAN’S POEMS

Öz

Karacaoğlan is a leading figure in folk literature. his rising voice in Anatolian Geography since
16th century, sometimes a agreeable melody, sometimes was embroidered into hearts emotionally
charged as a string.
In this study, Karacaoğlan’s poems, were aggregated by Müjgân Cunbur, were examined in terms
of linguistic deviations. As a result of this study created by description technique; It can be seen that the
poet gravitated to some searches to provide the elements of harmony (rhyme, measure compliance) and
gave a place solecistic vocable elements.
Variations have been identified exemplary use of morphological, lexical, semantical, syntactic
and local dialect in the studied poems. Sometimes it can be seen that the poet has reduced attachments
(case suffixes of name, possessive suffix, tense and modality suffix) also sometimes used that language
particles in accordance with the rules of language in the formal variations
To about lexical variation, it is determined that the poet moves with artistic concerns and gives
place to original or modified statements.
Karacaoğlan tries hard linguistic harmony as well as to catch semantic integrity in his poems like
all poets. But while sometimes this poetic concerns conductive to strong meaning, the emergence of a
deep metaphor, sometimes leads to the emergence of obscure, vague expressions.
In terms of syntactic, it can be seen that the poet hasn’t kept to depend on “determinant+determinated”
rule in places, has created his verses with a specific post predicate constituents.
In the case of local uses, the poet tries to give a very colorful image. In his poem not only one; but
also more than one region’s air is breathed. The poet sometimes speaks local dialect and sometimes
goes to alteration these word values.
As a result, it is possible to say that these deviations which are caused by artistic concerns ruin
linguistic integrity in the poems on the other hand contribute to the beauty of articulation.

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, morphological, lexical, semantical, syntactic and deviations from use of local dialect

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1995), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin Yayınevi, Ankara
• Cunbur, Müjgân (2008), Karacaoğlan, Çağrı Yayınları, İstanbul
• Eyüpoğlu, Zeki (1991) Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınlar, İstanbul
• Karaer, Mustafa Necati (y.t.y.), Karacaoğlan, Tercüman Gazetesi Yayınları-Kervan Kitapçılık A. Ş., y.t.y.
• Korkmaz, Zeynep (1994), Güney-Batı Anadolu Ağızları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara
• Öztelli, Cahit (1996), Karaca Oğlan, Özgür Yayınları, İstanbul
• Özturan, Hacı Ali (2009), Maraş Merkez Ağzı, Ukde Kitaplığı, Kahramanmaraş
• Özünlü, Ünsal (1997), Edebiyatta Dil Kullanımları, Doruk Yayımcılık, Ankara
• Soylu, Sıtkı (1997), Örneklemeli-Açıklamalı Karacaoğlan Sözlüğü, İçel Valiliği Yayınları –Çağlar Ofset, Mersin
• TDK (1974), Derleme Sözlüğü VII, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Yücel, Adnan (1992), Karacaoğlan, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul