GAZİANTEP’TE ÇOCUKLARA AD VERME GELENEĞİ

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 76, 195 - 206, 01.12.2013

Nevin Balta

Öz

Ad biliminin özel alanının inceleme alanlarından birini Kişi Adları Bilimi (Anthroponymy)
oluşturmaktadır. Kişi adları bilimi içine ad, göbek adı, soyadı, takma adlar ve sanlar
gibi ad türleri girmektedir. Kişi Adları Bilimi bütün toplumlarda kendi içinde bir gelenek
oluşturmuştur. Her milletin kendine has bir ad verme sistemi vardır. Ad verme gelenekleri
ve törenleri ise aynı ülkenin değişik birimlerinde bile farklılıklar gösterebilir. Eski Türklerde
ad verme geleneğin kişinin adını hak etmesi gerekirken daha sonraki dönemlerde bu gelenek
etkisini yitirir. Dede Korkut Hikayeleri’nde çoğunluğu Türkçe olan adlar, İslamiyetin kabulü
ile yerini Arapça ve Farsça adlara bırakır. Peygamberler, İslam büyükleri ve evliyalarının
adları ve dinî kavramları içeren soyut adlar önem kazanır. Türk adlandırmalarında her zaman
değişmeyen bir unsur ise dinî ve tarihî kişilerin, kahramanların, devlet büyükleri, yazar
ve sanatçıların adları ile çocuğun doğduğu gün, ay ve mevsimle ilgili adlar, ailenin ölmüş
bireylerinin adlarının çocuklara verilmesidir. Türk toplumunda dün çocuklarına nasıl ad veriliyordu,
bugün nasıl veriliyor? Zamanla ortaya çıkan değişiklikler hangi sebeplere bağlanabilir.?
Günümüzle eski adlar arasında ne gibi bir bağ kurulabilir? Türk ad verme geleneğinin
özelliklerini taşıyan Gaziantep yöresinin çocuklara ad verme geleneğini yansıtmak suretiyle,
Anadolu’da yaşatılan Türk adlandırmaları hakkında ayrıntılı bilgi vereceğiz.

Anahtar Kelimeler

Ad verme geleneği, kız çocuk adı, erkek çocuk adı

The Tradition of Naming Children in Gaziantep

Öz

Anthroponomy is one of the special units of naming science. The naming science includes
proper names, middle names, surnames, nicknames and titles. Naming science has a
tradition in every community. Every nation has a particular tradition for giving names to
children. As for naming traditions and ceremonies, they can vary even in different parts of
a county. According to the ancient Turkish traditions, a person needed to deserve his/her
names in order to be given a name. However, this tradition was diminished in time. Although
most of names were in Turkish in Dada Gorgut stories, these names were replaced by
Arabic or Persian names after Turks’ accepting Islam. Names of prophets, blessed men in
Islam and names of saints as well as abstract names which refer to religious meanings have
been attached importance. A Turkish tradition which has never changed with regards to giving
name is that the name of religiously and historically important people, name of heroes,
statesmen, authors and artists as well as the names related with the day and month in which
the child is born and the names of the deceased members of families are given to children.
How children were were given names in the past, and how are they given names today in the
Turkish community? What is the reason of the changes which have emerged in time? What
is the relationship between the names of today and those in the past? Reflecting the tradition
of Gaziantep region with regards to giving names to children, which carries the Turkish
tradition for giving names to children, we will give detailed information about naming in
Turkish tradition.

Anahtar Kelimeler

Naming Tradition, Name of a Baby Girl, Name of a Baby Boy

Kaynakça

• Aysan, Adviye-Tuncay, Selma (1987), Türk Adları Sözlüğü, Ankara: Yayınları.
• Balta, Nevin (2010),Gaziantep Yer Adları Üzerine Bir İnceleme, Gaziantep: Gaziantep Valiliği İl Kül- tür ve Turizm Müdürlüğü Yayını.
• Devellioğlu, Ferit (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitap Evi Yayını.
• Erol, Aydil (1999), Adlarımız, İstanbul: Turan Kültür Vakfı Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer (1976), “Cebe” Adı hakkında” Atsız Armağanı, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güzelbey, Cemil Cahit(1987), “Gaziantep Yer Adları”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.30, Ağustos 1987.
• Güzelbey, Cemil Cahit (1984), “Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicillerinde Türkçe Kişi Adları”, Türk Kül- türü, C. XXII, S. 252.
• Kaya, Hüsamettin, Çocuk İsimleri Ansiklopedisi, İstanbul: Gonca Kitap Evi Yayınları.
• Köksal, Aydın (1980), Dil ile Ekin, Ankara: TDK Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1977), Türk Halkbilimi, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Öztürk, Yard. Doç. Dr. Jale(2004), “Türkçede Ad Koyma Geleneğinde Değişmeler”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri II (20-26 Eylül 2004), Ankara: TDK Yayını.
• Rasonyl, Laszlo (1964), “Türklükte Kadın Adları”, TDAY-Belleten, Ankara: TTK Basımevi.
• Sakaoğlu, Prof. Dr. Saim (2001), Türk Ad Bilimi I, , Ankara: TDK Yayınları: 780, Ad Bilimi Çalışma Grubu: 1.
• Sakaoğlu, Prof. Dr. Saim (1994), “Çocuklara Ad Konulmasında Görülen Yenilikler”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C.1994/I, S. 508.
• Sakaoğlu, Prof. Dr. Saim(1995), “Anadolu’da Bölgelere Has Kişi Adları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C: 1995/I, Sayı: 550.
• Sevinç, Necdet (1993), “Gaziantep’te Yer Adları ve Türk Boyları, Türk Aşiretleri, Türk Oymakları”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 26, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
• Türkçe Sözlük (2010), Ankara: TDK Yayını.
• Türk Dil Kurumu (1963), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü C. I, S. 211/1, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1965), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. II, S. 211/2, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1970), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. III, S. 211/3, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1969), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. IV, S. 211/4, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1973), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. V, S. 211/5, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1973), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. VI, S. 211/6, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1974), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. VII, S. 211/7, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1975), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. VIII, , S . 211/8, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1977), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. IX, , S. 211/9, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1978), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. X, S. 211/10, Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1979), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. IX, S. 211/11, Ankara: TDK Yayınları.
• Yalçıner, Necla (2004), “Türkçede Son Çocuğa Verilen Adlar”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri II (20-26 Eylül 2004), Ankara: TDK Yayını.
• Yalgın, Ali Rıza (1941), “Gaziantep’te Ad Verme Adetleri”, Halk Bilgisi Haberleri, C. 10, S. 112.