Şiirin Esin Kaynağı Olarak Mitoloji

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 76, 107 - 127, 01.12.2013

Tuğçe Erdal

Öz

Mitleri pek çok araştırmacı tanımlamış ve bu tanımlamalar doğrultusunda genel bir kabul
oluşmuştur. Bu kabule göre, mitler bir milletin ortak geçmişi olarak kaynaklara geçmiştir.
İnsanoğlu farkında olsun ya da olmasın mitsel bir olaya gönderme yapan ritüelleri hayatları-
nın çeşitli dönemlerinde uygulamaktadır. Hatta insanoğlu bir adım ileriye giderek farkındalıkla
mitleri sanatlarında da daha ilk çağlardaki duvar resimlerinden başlayarak günümüze
kadar kullanmışlardır. Bu bakımdan mitler sadece anlatılarda kalmamış, edebiyatın ve güzel
sanatların birçok dalına da ilham kaynağı olmuştur. Resimde, heykeltıraşlıkta, minyatürde ve
diğer güzel sanat dallarında kendini gösteren mit anlatı, sinema, tiyatro oyunları gibi alanlarda
da ilham olmuştur. Bunların yanında anlatı olması gereği mit, edebiyatta da kendine
çok kuvvetli bir yer bulmuş, birçok edebi türü beslemiştir. Zira şair ya da ressam bu vesile
ile anlatmak istediğini geçmişin meşruluğu ve denenmişliği ile daha rahat anlatabilmektedir.
Bu çalışmada bu edebi türlerden biri olan şiir ve esin kaynağı olarak mitoloji incelenecektir.
Halk edebiyatı disiplini içinde incelenen mitler bu çalışmada farklı olarak eski Türk şiiri olarak
da adlandırılan klasik Türk şiiri diğer adıyla divan şiirinde ve yeni Türk şiiri diğer adıyla
modern Türk şiirinde incelenecektir. Her iki disiplinde de örnek şiirler üzerinden konu irdelenecektir.
Türk şairlerinin hangi mitolojilere hangi kaygılarla yöneldikleri, bu yönelişlerin
edebiyat tarihi açısından önemine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Şiir, Modern Şiir, Mit, Mitoloji, İmge

MYTHOLOGY AS A SOURCE OF INSPIRATION FOR THE POEM

Öz

Many researchers defined myths and a general acceptance is created in line with these
definitions. According to this acceptance, myths are written in books as a common history of
a nation. Whether or not human beings are aware of the situation, they use rituals that refer
to a mythic phenomenon in different periods of their lives. In addition to this, human beings
have gone one step further and have used myths consciously in arts starting from the cave paintings
in the first century until today. In this respect, myths didn’t remain only in stories and
they have been sources of inspiration for many branches of literature and fine arts. Myth narrative,
presented in painting, sculpture, miniature, and other branches of fine arts have also
been inspirational in cinema and theatre. Besides these, as it is a narrative, myth has a very
significant place in literature and has supported many literature types. Poet or painter tells
whatever he/she wants more easily through the validity of the past. In this study, poem, one
of these literary genres and mythology as the source of inspiration will be analyzed. Myths,
which were analyzed as a part of folk-literature discipline, will be analyzed in old Turkish
poem, which is also named as classical Turkish poem and Ottoman poetry and in the new
Turkish poem, which is also named as modern Turkish poem. The topic will be examined
through sample poems in both disciplines. Turkish poets’ use of myths, their concerns in these
usages and importance of these attitudes in terms of literature history will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Classic Poetry, Modern Poetry, Myth, Mythology, Image

Kaynakça

• Afacan, Aydın (2003), Şiir ve Mitologya Cumhuriyet Dönemi Şiirinde Yunan ve Latin Mitologyası, Doruk Yayınları, Ankara.
• Akyüz, Kenan (1995), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860–1923, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Anday, Melih Cevdet (1998) Ölümsüzlük Ardında Gılgameş, Toplu Şiirleri II, Adam Yayıncılık, İstan- bul.
• Armağan, Yalçın (2003), Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Bayat, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi 1, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Campbell, Joseph, (1992), İlkel Mitoloji, Çev., Kudret Emiroğlu, İmge Kitabevi, Ankara.
• Caudwell, Christopher (1988), Yanılsama ve Gerçeklik, Çev.: Mehmet H. Doğan, Payel, İstanbul.
• Çelebi, Âsaf Hâlet (2006), Bütün Şiirleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Çolak, Veysel. (2004), Şiir Nedir ve Nasıl Yazılır?, İkaros Yayınları, İstanbul.
• Doğan, Mehmet Can (2011), Şiir Arkeolojisi, YKY, İstanbul.
• Enginün, İnci (2003), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Eliade, Mircea (1993), Mitlerin Özellikleri, Çev.: Sema Rifat, Simavi Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Mehmet (1975), Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Ramazan (1998), Klâsikler Tartışması (Başlangıç Dönemi), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Karataş, Gökçen (2008), Klasik Türk Şiirinde Tarihi, Efsanevi ve Mitolojik Unsurlar, Basılmamış Yük- sek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Kaya, Muharrem; Mitolojiden Roman Anlatıma Dayalı Türlere Genel Bir Bakış http://ekitap.kultur- turizm.gov.tr/dosya/158330/h/turkromanlarindadestan.pdf adresinden alınmıştır. (05 Mayıs 2011)
• Meriç, Cemil (1976), Bu Ülke, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
• Necatigil, Behçet (1983), Bütün Eserleri, Cem Yayınları, İstanbul.
• Paz, Octavio (1995), Öteki Ses Şiir ve Yüzyılın Sonu, (Çev.: Hüseyin Demirhan, Suten Yayıncılık, An- kara.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1982), Yahya Kemal, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Toker, Şevket (2008), Türk Edebiyatında Nev-Yunanîlik
• http://www.ege-edebiyat.org/docs/582.pdf adresinden alınmıştır. (05 Mayıs 2011)
• Tökel, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi, Akçağ Yayınları, An- kara.
• Wellek, Rene ve A.Warren, (1983), Edebiyat Biliminin Temelleri, Çev., Ahmet Edip Uysal, Kültür Ba- kanlığı Yayınları, Ankara.
• Ülken, Hilmi Ziya (2006), Anadolu Kültürü ve Türk Kimliği Üzerine, Ülken Yayınları, İstanbul.
• Yücel, Hasan Âli (1957), Edebiyat Tarihimizden, 1.Cilt, TTK Yayını, Ankara.