ÇUKUROVA TÜRKÜLERİNDE TURAÇ

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 77, 57 - 70, 01.04.2014

Esra Özkaya

Öz

Kuşlar tüm dünya kültürlerinde olduğu gibi Türk kültüründe de önemli bir yere
sahiptir. Tarih boyunca insanlar için zaman zaman korkulacak ve çekinilecek bir hayvan
olması yanında zaman zaman da inancın bir parçası olarak sembolik bir anlam ifade
etmiştir. Türklerin İslâmiyet’ten önceki inanç sistemlerinde de kuş figürlerine sıkça
rastlanmıştır. Şamanizm’de Şamanların giydikleri cübbelerin üzerinde hayvan ve kuş
resimleri bulunmaktaydı. Bunun yanı sıra Oğuz boylarında boyun sembolü olan kuş
figürlü ongunlar da yer almıştır. Anadolu sahası dışında Yakut, Kazak-Kırgız ve Başkurt
folklorlarında da kuş önemli bir sembol olarak kabul görmüştür. Kuşlar, halk türkülerinde
sıkça karşılaşılan hayvanlardan biridir. Türkülerin oluşum sürecinde türkü yakıcılarına
ilham kaynağı olmuşlardır. Kuşların uçma yeteneklerinin olması, renkleri ve ötüşleri
onları türkülerde diğer hayvanlardan daha özel kılmıştır.
Bazı kuşlar yaşadıkları coğrafya ile özdeşleşip o coğrafyanın sembolü haline
gelmişlerdir. Bu tür kuşlardan olan turaç ise Çukurova’nın sembolü olmuş ve Çukurova
türkülerinde de bu yönü vurgulanmıştır. Keklik cinsinden bir kuş olan turacın ilkbaharın
gelişini müjdelemesi türkülere konu olmuştur. Ayrıca turacın neslinin tükenmesi
Çukurova insanını derinden etkilemiş ve turaç için türküler, ağıtlar yakılmıştır. Bu
çalışmada, turacın Çukurova türkülerindeki yeri ve önemi üzerinde durulacaktır.
Çukurova türkülerine hangi özellikleriyle konu edildiği tespit edilecektir. Çukurova
türkülerinde turaç; Çukurova’nın sembolü olması, kuşunun habercilik işlevi (baharın
gelişini müjdelemesi, yaylaya göç zamanını bildirmesi), turacın neslinin tükenmesi gibi
başlıklar altında incelenecek ve sonuç bölümündeki değerlendirmelerle tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çukurova-Türkü-Turaç

Turaç in Çukurova Folksong

Öz

Birds, as well as all the world’s cultures, has an important place in Turkish culture.
Throughout history people have been allowed time to time to be afraid, and alarming.
birds from time to time as a part of the faith, has a symbolic meaning. Turks bird figures
often found in pre-Islamic belief systems. Outside of Anatolia, the Kazakh-Kyrgyz and
Bashkir folklore bird has gained acceptance as an important symbol. Birds, folk songs
is one of the animals frequently encountered. Turaç in the formation of folk songs that
have been a source of inspiration. Ability of birds to fly, colors, and singing in folk songs
to them from other animals made it even more special.
Some birds have become a symbol of their geography. This kind of became the
symbol of the Çukurova songs of the birds, the Turaç emphasized this aspect. It also
influenced the people and the Turaç for the extinction of folk song Çukurova. This study
will focus on the role and importance of Turaç in Çukurova folksong. Çukurova, which
features folk songs which will be determined subject. Turaç to be a symbol of Çukurova,
bird reporting function (to herald the arrival of spring, the migration time of the plateau
to report), francolin examined under headings such as the extinction.

Anahtar Kelimeler

Çukurova-Folksong-Turaç

Kaynakça

• aKalın, sami (1993), türk Folklorunda Kuşlar, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü araştırma ve geliştirme Müdürlüğü yayınları, ankara.
• artUn, erman (1996), günümüzde adana Âşıklık geleneği (1966-1996) ve Âşık Feymani, adana Valiliği il Kültür Müdürlüğü yayınları, adana.
• Ceylan, Ömür (2003), “Şahkulu sultan Bektaşi tekkesi Şeyhi Mustafa azbi Baba ve Murgnâme Kasidesi”, Journal Of turkısh studies (türklük Bilgisi araştırmaları), Harvard University, günay Kut armağanı ı-ıı, s. 232- 246.
• ……………. Kuşlar Divanı, Kapı yayınları, istanbul, 2007.
• DaĞseVer, Bekir (2013), Küçüklere de Büyüklere de Masallar, Bilge arık Matbaacılık, adana.
• elÇin, Şükrü (1993), türk edebiyatında tabiat, atatürk Kültür Merkezi yayını, ankara.
• …………….. (1997), Halk edebiyatı araştırmaları ı, akçağ yayınları, ankara.
• gÖrKeM, ismail (2001), türk edebiyatında ağıtlar: Çukurova ağıtları (inceleme- Metinler), ankara: akçağ yayınları.
• KUtlUsOy, nazan (1997), Âşık Karalı (ibrahim Davutluoğlu) Hayatı-Şiirleri- araştırmaları, Bitirme tezi, Çukurova Üniversitesi, adana.
• OKUŞlUK, refiye (1994), adana efsaneleri araştırması, yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi sosyal Bilimler enstitüsü, adana.
• ÖzDeMir, ahmet z. (1984), avşarlar ve Dadaloğlu, ankara: Dayanışma yayınları.
• saKaOĞlU, saim (1987), Kadirlili Âşık Halil Karabulut, nur Matbaası, Konya.
• …………………….. (2004), Karaca Oğlan, akçağ yayınları, ankara.
• yılMaz, Mehmet ali (2005), aladağ Halk Kültürü araştırması, yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi sosyal Bilimler enstitüsü, adana.
• yüksel Özden anısına ağıt yarışması: Osmaniye ve yukarı Çukurova ağıtları (2012), Haz. abdullah gizlice, Osmaniye Folklor araştırma Derneği Kültür yayınları, Osmaniye.