CAHİT UÇUK’UN “TÜRK İKİZLERİ” ROMANINDA SÖZVARLIĞI

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 78, 121 - 130, 01.08.2014

Yıldız Yenen Avcı

Öz

Cahit Uçuk tarafından kaleme alınan “Türk İkizleri” romanı; 1956’da meşhur “İkizler
Serisi” ne; “Hans Christian Andersen 1958 Yarışması”nda da şeref listesine girerek, liyakat
diplomasını almış önemli bir eserdir.
Bu çalışmada “Türk İkizleri” romanı Türkçenin sözvarlığını oluşturan temel öğeler
(ikilemeler, deyimler, yansıma sözcükler, kalıp sözler, yöresel sözcükler ve atasözleri)
bakımından incelenmiş ve şu sonuçlara ulaşılmıştır:
Yazar, eserde en çok ikilemelere, en az ise atasözlerine yer vermiştir. İkilemeler genellikle
aynı sözcüğün tekrarı ile oluşturulmuşlardır. Buna karşın farklı kuruluşlara (yansıma
sözcüklerle kurulanlar, anlamları birbirine yakın sözcüklerle yahut karşıt anlamlı sözcüklerle
oluşturulanlar) sahip örnekler de yok değildir. Görevleri bakımından incelendiğinde ise
ikilemelerin en çok zarf (belirteç) olarak kullanıldığı ve cümlenin anlamını çeşitli yönlerden
(özne, nesne, tümleç) tamamladığı görülür.
Deyimler, yazarın sıklıkla kullandığı ikinci sözvarlığıdır. Romanda halkın kültürel
dokusu, çalışma hayatı, akıl ve muhakeme gücü ile ilgili pek çok örnek bulunmaktadır. Yazar,
halkın yaygın olarak kullandığı deyimlere yer vermekle beraber kendi ürünü olan özgün
kullanımlarla sözvarlığının sınırlarını genişletir. Yazarın deyim kullanımına yönelik dikkat
çeken bir diğer özelliği ise, bazı kullanımlarda sözcükleri değiştirme yoluna gitmesidir.
Doğayla bağını koparmamış olan kırsal kesim insanının anlatıldığı eserde, yansıma
sözcüklere ve yöresel ağız kullanımına örnek teşkil edecek kullanımlara sıkça yer verilmiştir.
Toplum hayatında insan ilişkilerinin belirleyicileri olan kalıp sözler ise, Anadolu insanının
nezakete bağlılığının, hatır ve gönüle olan düşkünlüğünün güzel örnekleridir.
Yazarın, satır aralarında vermek istediği iletiler ise, atasözleri ile sağlam bir temele
oturtulmaya çalışılır.
Tarama tekniği ile elde edilen bu tespitler ışığında, “Türk İkizleri” romanının, sözvarlığı
bakımından zengin bir eser olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Cahit Uçuk, Türk İkizleri, sözvarlığı

VOCABULARY IN CAHİT UÇUK’S “TURKISH TWINS” NOVEL

Öz

“The Turkish Twins” novel which written by Cahit Uçuk, have been included famous
“Twins Series” in 1956 and also honor list in 1958 competition, is an important literary work.
In this study, “The Turkish Twins” novel was examined in terms of basics (reduplications,
idioms, mimetic words, routines, regional words and proverbs) constitute Turkish vocabulary
and was reached the following conclusions:
Author mentioned the most reduplications and at least proverb in the work. Reduplications
generally were constituted repetition of same word. In spite of that there are examples
(constituted with mimetic words, created by words meanings of which are close together or
antonym) having different constructions. When reduplications are analyzed in terms of task,
it is seen that they are used the most being adverb function and complete meaning of the
sentence (subject, article, object) in various way.
Idioms are the second vocabulary which often used by the author. There are many
examples related to folks cultural texture of people, their work life, mind and ratiocination
power in the novel. As well as author gives a places idioms commonly used by the public,
extends the limits of vocabulary with original usage own produced. As for the author’s
another remarkable feature for use idioms resorts changing the words in some uses.
Mimetic words and uses which are exemplary local dialect usage often were given a
place in the work which described rural people who don’t rupture with nature. As for routines
which are determinative human relations in community life; are prime examples Anatolian
human’s commitment to kindness, indulging in respect and heart.
As for Messages which the author wants to give between the lines; tried to be placed on
a solid foundation with proverbs.
Obtained by scanning the light of these findings, it is possible to say that “The Turkish
Twins” novel is a work rich in vocabulary.

Anahtar Kelimeler

Cahit Uçuk, Turkish Twins, Vocabulary

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2001), Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınevi, Ankara
• AKSAN, Doğan (2002), Anadilimizin Söz Denizinde, Bilgi Yayınevi, Ankara
• AKSOY, Ömer Asım (1998), Atasözü ve Deyimler Sözlüğü, Cilt 1 ve 2, İnkılâp Kitabevi, İstanbul
• DOĞAN, Abide (1999), Cahit Uçuk Hayatı-Sanatı-Eserleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
• GÜLERYÜZ, Hasan (2003), Yaratıcı Çocuk Edebiyatı, Pegem A Yayıncılık, Ankara
• ÖZDEMİR, Emin (2004), Anadilin Toprağında, Dünya Kitaplar, İstanbul
• ÖZDEMİR, Emin (2000), Erdemin Başı Dil, Bilgi Yayınevi, Ankara
• UÇUK, Cahit (2002), Bir İmparatorluk Çökerken, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
• ……................(2003), Erkekler Arasında Bir Kadın Yazar- Silsilename 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
• ……………….(2008), Türk İkizleri, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul
• YARDIMCI, Mehmet, Hüseyin Tuncer (2000), Eğitim Fakülteleri İçin Çocuk Edebiyatı, Ürün Yayınları