GOGOL’UN “BURUN”UNDAN CEVDET KUDRET’İN “KULAK”INA MEMURLUK HALLERİ

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 78, 61 - 69, 01.08.2014

Tuncay Bilecen

Öz

Ukrayna’nın küçük bir köyünde dünyaya gelen Gogol, genç yaşta memur olmak için
Petersburg’a gider ama bunu bir türlü başaramaz. Kısa süren yurtdışı macerasının ardından
tekrar Petersburg’a gelerek ancak küçük bir memuriyet bulabilir. Gogol, bu sırada memurların
küçük dünyasını yakından izleme fırsatı bulmuştur. Meşhur Palto öyküsünü yazdıktan sonra
Rus insanına hakaret etmekle itham edilerek yoğun eleştirilere maruz kalır.
Gogol, Burun adlı öyküsünü meşhur Palto öyküsünden birkaç sene önce yazmıştır. Bu
öyküde de tıpkı Palto öyküsünde olduğu gibi küçük insanın çevresiyle kurduğu “hiyerarşik”
ilişkinin mizahı yapılmaktadır. Bilhassa memurluk halleri Burun öyküsünün merkezinde yer
almaktadır.
Petersburg’da 9. dereceden memurluk görevinde bulunan Kovalev’in burnunu
kaybetmesini konu ettiği bu öyküsünde Gogol, okuyucunun dikkatini memurların yaşamındaki
küçük fakat onlar için mühim olan ayrıntılara çeker. Öykünün gerçeküstü atmosferi boyunca
Kovalev, yüzünden ayrılarak bağımsız bir kişiliğe bürünen burnunun izini sürerken en çok
memurluk gururunu düşünmektedir.
Gogol’dan yaklaşık yüz yıl sonra dünyaya gelen Cevdet Kudret de, öğretmen olarak
Anadolu’da çalışmış, yaşadığı baskılar sonucunda kitaplarının bir kısmını takma isimlerle
yazmak zorunda kalmıştır. Aynı zamanda avukatlık mesleğini de sürdüren Cevdet Kudret, bu
sayede bürokratik işleyişi yakından tanıma olanağı bulmuştur.
Cevdet Kudret’in Kulak öyküsünde de ince bir bürokrasi eleştirisinin yanı sıra memurların
dünyasına ilişkin pek çok ayrıntıyı bulmak mümkündür. Burun ve Kulak’ın bir başka ortak
noktası ise, öykülere ismini veren uzuvların öykü boyunca kazandıkları “kişiliktir.” Bir başka
deyişle; burun ve kulağın özneleşme süreci iki öykünün diğer bir ortak noktasıdır.

Anahtar Kelimeler

Gogol, Cevdet Kudret, bürokrasi, ‘Burun’, ‘Kulak’

THE STATES OF PUBLIC SERVICE FROM GOGOL’S “NOSE” TO CEVDET KUDRET’S “EAR”

Öz

Born in a small village in Ukraine, at a very young age Gogol wanting to be a clerk,
travels to Petersburg however he has no success. Following a short adventure of living
abroad, he returns to Petersburg and then he finally manages to find employment as an
insignificant clerk. İn this process Gogol have opportunity to observe the life of the clerks.
After writing his famous story, the Overcoat he is accused of insulting Russian people and
harshly criticized for it.
Gogol wrote a story named “the Nose” a few years prior to his infamous story of “the
Overcoat”. The story of “the Nose”, similar to the story of “the Overcoat” tells humorous tale
of the hierarchical relationships of the little man. In particular; the affairs of clerkship are
central to his story “the Nose”.
Gogol highlights small but significant details of the clerks in his story about Kovalev, a
9th degree clerk who had lost his nose. Throughout surreal setting of the story, Kovalev a
proud clerk is searching for his nose which is separated from his face and pursuing its own
independent life.
Cevdet Kudret, born about 100 years after Gogol, worked as a teacher in Anatolia. He had
to write number of his stories under pseudonym as a result of the pressure he was subjected
to. Cevdet Kudret also continuing his other job as a lawyer then had the opportunity to learn
the functioning of the bureaucracy.
In Kudret’s story there also is animadversion of bureaucracy as well as number of details
about the life of clerks. Another common aspects of the stories of “the Nose “ and “the Ear”
is how these organs gain their own personalities as the stories develop. In other words process
of subjectification of the nose and the ear is common to the both stories.

Anahtar Kelimeler

Gogol, Cevdet Kudret, bureaucracy, ‘the Nose’, ‘the Ear’

Kaynakça

• Cevdet Kudret, Sokak, İnkılap ve Aka Kitabevi, 1974
• Gogol, Bir Delinin Hatıra Defteri, Varlık Yayınları, 2011
• Münir Süleyman Çapanoğlu, Neyzen Tevfik, Özakar Yayınevi, 1953
• Olcay Önertoy, Halit Ziya Uşaklıgil’in Romancılığı ve Romancılığımızdaki Yeri, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999
• Ömer Seyfettin, Efruz Bey, İnkılap ve Aka Kitabevi, 1982
• Seyit Kemal Karaalioğlu, Türk Edebiyatı Tarihi,Cumhuriyet Edebiyatı III, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1985