Menengiçten Şuruba: Gaziantep’te İçecek Kültürü

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 69, 25 - 39, 01.04.2012

Pelin Yılmaz

Öz

İçeceği ve içecek kültürünü incelemeyi hedefleyen bu yazının genel amacı,
neredeyse tüm dünyada kabul görmüş içecekler olan çay, kahve, kola vb. içeceklerin
yanı sıra yerel içeceklerin de insanlar tarafından yorumlanışını anlamaya ve açıklamaya
çalışmaktır. Bu konuyu açıklayan örnek çalışma ise, Gaziantep şehir merkezinde
yapılan sekiz günlük halkbilimsel bir alan araştırmasıdır. Bu araştırmada ortaya
çıkan bulgular, içeceklerin sosyal işlevleri ve günlük hayattaki kullanımları, özel
günlerdeki kullanımları ve tedavi amaçlı kullanımları göz önünde bulundurularak
değerlendirilmiştir. Buna göre, Gaziantep’te içecekler, pek göze çarpmasa da sosyal hayatın merkezinde yer almaktadır. Özellikle çay ve kahvenin halk arasındaki içiliş
biçimi, Gaziantep’te sosyal ilişkiler ve toplumsal hiyerarşi konusunda önemli bir
gösterge olmaktadır. Araştırmanın bir başka bulgusu da medya ve küreselleşmenin
etkisiyle Gaziantep şehir merkezinde içecek kültürünün değiştiğini işaret etmektedir.
Günümüzde dünya çapında popüler olan gazlı içecekler, hazır kahveler, yeşil çay ve
çeşitli bitki çayları Gaziantep’te de yaygınlaşmıştır. Bununla beraber, halkın şifalı
içecekler hakkındaki bilgisiyle medya ve diğer kanallardan öğrenilen bilgiler halkta
şifalı içecekler üzerine bir “bilinç” oluşturmuştur. Bu duruma rağmen, Gaziantep’te
tüketilen yerel olarak tanımlanabilecek içeceklerin varlıklarını sürdürmeye devam
etmeleri de araştırmadan edinilen en önemli bulgulardan biridir. Bu anlamda
özellikle yerel içecekler, gündelik sosyal hayatın önemli bir yapı taşı olmakla birlikte
Antep’e aidiyetin de bir parçası durumundadır.

Anahtar Kelimeler

İçecek kültürü, kahve, çay, menengiç kahvesi, meyankökü şerbeti

From Menengiç to Syrup: Drink Culture in Gaziantep

Öz

The general purpose of this paper, which analyses drinks and drink culture, is
to try to understand and explain the particular consumption of globally recognised
drinks such as tea, coffee and fizzy drinks as well as traditional drinks. The study
explaining this matter is a 8-day field research conducted in Gaziantep city center.
Findings of this study were analyzed considering the social function and daily usage
of drinks, the usage on special occasions and as a part of healing. In Gaziantep,
drinks are central to the social life. Especially the way of drinking tea and coffee
is an important indicator of social relationships and hierarchy in society. Another
finding is that drink culture has changed in Gaziantep with the effect of media
and globalisation. Worldwide popular drinks such as fizzy drinks, instant coffee,
green tea and some herbal teas have become widespread in Gaziantep as well. In
addition, the society has attained a certain level of “consciousness” about healing
drinks due to the information from media and other channels. However, one of the
most important finding of the study is that traditional drinks have continued to
sustain along with global drinks. In this manner especially traditional drinks are an
important part of social life and a sign of belonging to the city

Anahtar Kelimeler

Drink culture, coffee, tea, menengic coffee, licorice sherbet

Kaynakça

• Adamson, M. W. (2004). Food in medieval times. Food through history. Westport, Conn: Greenwood Press.
• Ashkenazi, Micheal & Jeanne Jacob (2003) Food Culture in Japan. Food culture around the world. Westport, Conn: Greenwood Press.
• Belge, Murat. (2008).Tarih Boyunca Yemek Kültürü. Istanbul: İletişim Yayınları.
• Counihan, C. (1999). The Anthropology of Food and Body: Gender, Meaning, and Power. New York: Routledge.
• Delaney, Carol. (1991). The Seed and The Soil: Gender and Cosmology in Turkish Village Society. Comparative Studies in Muslim Societies, 11. Berkeley: University of California Press.
• Desmet-Grégoire, H. & F. Georgeon (1999). Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler. İstanbul: YKY.
• Flora, Roberto (1996). Yogurt Forever: The Yogurt Encyclopaedia. http://www. yogurtforever.org/download/yogforevuk.pdf, erişim 28.12.2008
• Gaziantep İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Gaziantep>Kültürel Detaylar> Ne Yenir? http:// www.gaziantepkulturturizm.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFB78A052 406D03A32D85653DB9EC146B4, erişim 28.12.2008
• Giddens, A. & K. Birdsall (2004). Sociology. Cambridge [England]: Polity Press.
• Güvenç, Bozkurt (1980). Japon Kültürü. Türkiye: İş Bankası Kültür Yayınları
• Harper, Douglas. Online Etymology Dictionary. www.etymonline.com, erişim 28.12.2008
• Hattox, R. S. (1998). Kahve ve Kahvehaneler: Bir Toplumsal İçeceğin Yakındoğu’daki Kökenleri. çev. N. Elhüseyni, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 38. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Heine, P. (2004). Food Culture in the Near East, Middle East, and North Africa. Food Culture Around the World. Westport, Conn: Greenwood Press.
• Heise, U. (2001). Kahve ve Kahvehane. çev. M. Tüzel Ankara: Dost Kitabevi.
• Nişanyan, Sevan Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimoloji Sözlüğü. www. nisanyansozluk.com, erişim, 28.12.2008
• Kakuzo, Okakura. (2006) Çayname. çev. Ayşegül Seç, İstanbul: Arion Yayınevi.
• Parasecoli, F. (2004). Food Culture in Italy. Food Culture Around the World. Westport, Conn: Greenwood Press.
• Reimertz, S. (1998). Çayın Kültür Tarihi. çev.M. Tüzel Ankara: Dost Kitabevi.
• Snodgrass, M. E. (2004). Encyclopedia of Kitchen History. New York: Fitzroy Dearborn.
• Standage, T., & Fethi, A. (2005). Altı Bardakta Dünya Tarihi. Araştırma-İnceleme dizisi:1, İstanbul: Merkez Kitaplar.
• Sungur, Nevin (2009) “Çay” National Geographic Türkiye Ağustos 2009 100. Sayı s. 72-91
• Tezcan, Mahmut (2000). Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Ankara: HAGEM Yayınları.
• Toussaint-Samat, M. (1993). A History of Food. Cambridge, MA: Blackwell Reference.