Divanu Lûgati’t-Türk’ün İzinde En Eski Kıbrıs Türk Atasözleri

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 84, 145 - 158, 15.11.2015

Gürkan Gümüşatam

Öz

Türk ulusunun ortak ürünü olan atasözleri, Türkçenin güzelliğini, anlatım zengin-

liğini ve çeşitliliğini, kavram dünyasının renkliliğini gösterir. Divanu Lugâti’t-Türk’te 

(DLT) izlerini bulunabilen birçok atasözünün Türkçenin lehçe ve ağızlarında yaşama-

sı ortak paylaşımın kanıtıdır. Bu bağlamda Kıbrıs Türklerince kullanılan atasözlerinin 

DLT’deki savlarla aynı kökten gelmesi veya onlarla ilişkili olmaları onların çok eskiden 

beri kullanıldığını ve Türk dünyası atasözlerinin ortak bir kaynaktan çıktığını bir kez 

daha kanıtlamaktadır. 

Kıbrıs Türklerince kullanılan en eski atasözlerinin belirlenmeye çalışıldığı bu ince-

lemede, atasözleri anlam özelliklerine, değişmelerine vb. göre değerlendirilmiş, en eski 

kaynakları bulunmaya çalışılmıştır. Bunun için de Kıbrıs Türk atasözleri DLT’deki savlarla karşılaştırılmış, ortak/ benzer olanlar eşleştirilmiştir. Böylece atasözlerinin coğrafi, tarihsel, sosyal, kültürel değişmelerden ne derece nasibini aldığı sorgulanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türkleri, Divanu Lûgati’t-Türk, Kıbrıs Ağızları, Atasöz- leri

Kaynakça

• _____ (1999), Anlambilim Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara, Engin Yayınevi.
• _____ (2004).Türkçenin Sözvarlığı, Ankara, Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ömer Asım (1978), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İstanbul, İnkılap Yay.
• Alkaya, Ercan (2006), “Dil ve Söz Bağlamında Kırım Karay Türklerinin Atasözleri”, Fırat Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi I, 89-99.
• Birtek, Ferit (1944). En Eski Türk Savları, Ankara, TDK.
• Gökçeoğlu, Mustafa (1997), Kıbrıs Türk Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Lefkoşa, Galeri Kültür Ya- yınları.
• Gözaydın, Nevzat (1992), “Kıbrıs Türk Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (Değerlendirme)”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (S: 490), 329-331.
• Gülensoy, Tuncer ve Ercan Aklaya(2003). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Ankara, Akçağ . Gümüşatam, Gürkan (2006), Yapı ve Anlam Açısından Kıbrıs Türk Ağzında Deyimler, (Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi), Gazimağusa, DAÜ.
• _____ (2009). “Kıbrıs Ağzı Üzerine Hazırlanan Sözlükler ve Bu Sözlüklerdeki Yöntem Sorunları”. Turkish Studies V:17: 481-504.
• Hakeri, Bener Hakkı (2004), Hakeri’nin Kıbrıs Türkçesi Sözlüğü, Lefkoşa, SAMTAY.
• Hatiboğlu, Vecihe (1964), “Atasözleri ve Deyimler”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi XIII, 468-471.
• Hasan, Hamdi (1997), Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, Ankara, TDK.
• İszlamoğlu, Mahmut (1994), “Dipkarpaz Rum Folklorunda Türk Folklor Unsurları”, Kıbrıs Türk Kül- türü ve Sanatı, 184-194.
• Korkmaz, Hatice (2007), Divanü Lûgati’t-Türk’teki Atasözlerinin Anlambilimsel Açıdan İncelenmesi,
• (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun, Ondokuzmayıs Üniversitesi.
• Kökdemir, Naci (1957), Dünkü Bugünkü Kıbrıs, Ankara, İstiklal Matbaası.
• Mahmud El-Kâşgarî (1986). Dîvânu Lugâati’t-Türk I-II-II. (hzl. Besim Atalay), Ankara, TDK.
• Nazlı, Atiye (2010), “Dîvânu lugâti’t-Türk’ten Günümüze Süzülen Atasözleri”, Akademik Sayfalar.
• Ölmez, Mehmet (2008), “Divanü Lügati’t-Türk’teki Atasözleri”, Türk Dili Kâşgarlı Mahmud Özel Bölümü (S: 683), 525-527.
• Öztürk, Rıdvan (2009), Kıbrıs Konuşuyor. İstanbul, Kesit Yayınları.
• Sakaoğlu, Saim (1997), “Dîvânu Lûgati’t-Türk’teki Bazı Atasözleri Üzerine”, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri.
• _____ 2005. Dîvânu Lûgati’t-Türk’te Türk Halk Edebiyatı (Ders Notları). Konya.
• Sertkaya, Osman Fikri (1983), “Eski Türk Atasözleri Üzerine”, Şükrü Elçin Armağanı, 275-291 . Subaşı, Leyla (1988). Dilbilimi Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İnce- lenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi), Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Tekin, Talat (2003). Orhon Yazıtları: Köl Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk, Ankara, TDK. Türkay, Kaya (1983),“Kaşgarlı’dan Günümüze Gelen Atasözleri”. TDAY- Belleten, 39-42.