Bâbur’un Hatıratında Geçen ‘Askerlikli İlgili’ Bazı Nesne Adları

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 84, 233 - 239, 15.11.2015

Ersin Teres Hamza Yalçınkaya

Öz

Klasik Çağatayca döneminde eser vermiş en önemli şahsiyetlerinden olan Gazi 

Zahîrü’d-dîn Muhammed Bâbur’un en tanınmış eseri Bâbur-nâme ismiyle de bilinen 

Vekâyi’dir. Vekâyi’nâme-i Pâdişâhî ve Bâburiyye, Vâkıât-ı Bâburî, Vâkıanâme, Tüzük-i 

Bâburî gibi adlarla da kaydedilen bu eser pek çok tarihi olaya ışık tutması, coğrafyadan 

botaniğe, zoolojiden edebiyata kadar pek çok alanla ilgili bilgiler içermesi bakımından 

son derece önemlidir. Vekâyi içerisinde askerlikle ilgili pek çok terim, kavram ve nes-

ne adları da geçmektedir. İşte bu makalede Gazi Zahîrü’d-dîn Muhammed Bâbur’un 

hatıratında geçen askerlikle ilgili bazı nesneler üzerinde durulacaktır. Savaşta taarruz, 

koruma ve barınma amaçlı kullanılan bu nesne adlarının tarihî ve çağdaş Türk dillerinde-

ki durumlarının incelemesi yapılarak kelimelerin Vekâyi’de geçtiği örnek metinlere yer 

verilecek ve bahse konu nesne adları incelenecektir.     

Anahtar Kelimeler

Bâbur’un Hatıratı, Çağatay Türkçesi

Kaynakça

• Doerferd, Gerhard, Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen I-III., Franz Steiner Verlag, Wiesbaden, 1963, I; 1965, II; 1967, III. Erbay, Fatih, W. Radloff’un “Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy” Adlı Eseri ve Eserde Geçen Ça- ğatay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Konya, 2008.
• Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara, 1999.
• Gülensoy, Tuncer: Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, Türk Dil Ku- rumu Yayınları, Ankara, 2007.
• Güzeldir, Muharrem, Abuşka Lügati (Giriş, Metin, İndeks), Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2002.
• Kaçalin, Mustafa Sinan, Niyazi el- lugatu’ n - Neva’iyye ve ‘l- istişhadatu‘l- Cagata’iyye = Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• Lessing, Ferdinand D.: Mongolian-English Dictionary, University Of California Press Berkeley and Los Angeles, 1960.
• Nalbant, Bilge, Alî Şîr Nevâyî, Nevâdirü’n-Nihâye (İnceleme, Metin, Dizin, Notlar), Ankara Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
• Parlatır, İsmail, N. Gözaydın v.d., Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
• Pavet de Courteille, Par M., Dictionnaire Turk-Oriental, Paris, 1870.
• Poppe, N. N, Zemahşeri, Mukaddimetü’l-Edeb, çev. Mustafa Sinan Kaçalin, Türk Dil Kurumu Yayın- ları, Ankara, 2009.
• Rãsãnen, Martti, Versuch Eines Etimologischen Wörterbuchs Der Türksprachen, Helsinki, 1969.
• Sâmî, Şemseddîn, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, [H. 1317] 1901.
• Schönig, Claus, Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2000.
• Şeyh Süleyman Efendi Buhârî, Lugât-ı Çağatay ve Türkî ǾOsmanî, Tıpkıbasım, yayına hazırlayan: Mehmet Ölmez, Türk Dilleri Araştırmaları, c. 13, İstanbul, 2003.
• Tekin, Talat, Türkoloji Eleştirileri, Simurg Yayınları, Ankara, 1997. Thackston, W. M., Jr.: Zahirüddin Muhammad Babur Mirza BABURNAMA, Chaghatay Turkish Text with Abdul-Rahim Khankhanan’s Persian Translation; Turkish Transcription, Persian Edition and English Translation Part I: 1-245, Part II: 246-537, Part III: 538-904, Harvard University 1993.
• Tuna, Osman Nedim, “Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler”, Türkiyat Mecmuası, c. 17, İstanbul, 1972, s. 209-150.
• Tural, Güzin, Nevâyî, Alî Şîr Nevâyî, Seb‘a-i Seyyâre: (Metin, Dizin), Ankara Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstisüsü Doktora Tezi, Ankara, 1993.
• Türkay, Kaya, Alî Şîr Nevâyî, BadâyiǾu’l-Vasat: (İnceleme, Metin, Dizin), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1988. Varbery, Hermann, Čagataische sprachstudien, Leipzig, 1867.
• Yılmaz, Sevgi, Mıhammed Sâlih, Şeybânî-nâme (1b-69b): (Metin, İndeks), İstanbul Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1988.