1930’LAR AYDININ GÖZÜNDEN DEVRİM İDEOLOJİSİ*• ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR’İN PERSPEKTİFİNDEN KEMALİZM

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 93, 13 - 33, 01.02.2018

Hayriye Gürbüz

https://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2017.65

Öz

Osmanlıdan Cumhuriyete değin devleti merkez alarak var olabilmiş Türk aydını, 1930’larda

“Devlet nasıl kurtulur?” sorusundan “Devlet nasıl varlığını devam ettirir ve nasıl modernleşir?” sorusuna

geçmiş ve kendisine yüklediği misyonla siyasi iktidarı yönlendirmeye çalışmıştır. Bu yönlendirme siyasi

iktidara muhalif aydın figürü çizerek gerçekleşebileceği gibi, siyasi iktidarı destekleyici, olumlayıcı bir

tavırla da gerçekleştirilebilecektir.

1930’ların öncü hareketlerinden Kadro dergisi ve bu derginin ideoloğu Şevket Süreyya, siyasi

iktidarı olumlayarak yönlendirme yolunu seçmiş ve devrimin ideolojisi Kemalizmi bu bakış açısı ile

yorumlamıştır. Ancak 1930lar aydınının devrim için uygun gördüğü ideolojinin Kemalizm ile birebir

örtüştüğünü söylemek de güçtür. Devlet odaklı, devletin memuru, devlet kapısında yetişmiş olan Türk

aydını, küçük nüanslarla da olsa kendi farklılığını ortaya koymaktadır.

Bu makale küçük nüansları 1930’larda ortaya koyan, 1960’lara geldiğinde nüansları giderek

artan Şevket Süreyya Aydemir’e odaklanmaktadır. 1930’lar ve 1960’lar arasındaki fark ise 1960’larda

varlık nedeninin siyasi iktidara bağlı olmamasıdır. Şevket Süreyya özelinde Türk aydını, 1930’larda

siyasi iktidarın çizdiği sınırlar içerisinde var olabilmekte, bu dar hayat sahasında hem siyasi iktidara

hem halka yol göstermeye çalışmaktadır. Ancak, Kemalizmi sorgulamaktan kaçınmasına rağmen

Türk aydını eleştiricidir. Şevket Süreyya da siyasi iktidarla kurduğu sınırlı ortaklığa rağmen eleştirel

düşünceye sahiptir ve devrim için öngördüğü ideoloji Kemalizm ile birebir örtüşmemektedir. Bu

örtüşmeme halinin en belirgin olduğu yerler milliyetçilik, halkçılık ve devletçilik ilkeleridir.

Anahtar Kelimeler

Şevket Süreyya Aydemir, Kemalizm, devrim, ideoloji

Kaynakça

• Afetinan, A. (1969), Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ahmad, F. (2014), “Kemalist Türkiye’de İdeoloji Arayışı 1919-1939”, Çev: Fatmagül Berktay (Baltalı), İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul: Kaynak Yayınları, ss.195-218.
• Alpkaya, F.(2009), “Bir 20.Yüzyıl Akımı: ‘Sol Kemalizm’”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Kemalizm, Cilt:2, İstanbul, İletişim Yayınları, ss.477-499.
• Arar, İ. (1963), Atatürk’ün Halkçılık Programı ve Halkçılık İlkesinin Tarihçesi, İstanbul, Baha Matbaası.
• Aydemir, Ş.S. (Mart 1932), “Halk Evleri”, Kadro, Sayı:3, s.31-39.
• Aydemir, Ş.S.(Mayıs 1932), “Plan Mefhumu Hakkında”, Kadro, Sayı 5, s.5-12.
• Aydemir, Ş.S.(Mart 1933), “Türkiye’nin İktisadi Mıntıkalara Bölünmesi (Reyonlaştırma), Kadro, Sayı:15, s.5-12.
• Aydemir, Ş.S. (Mayıs 1934), “Yeni Devletin İktisadi Fonksiyonları”, Kadro, Sayı:29, s.5-12.
• Aydemir, Ş.S. (İlkkanun-Sonkanun 1934-935), “Sosyal Milliyetçiliğin Zaferi”, Kadro, Sayı:35-36, ss.8-22.
• Aydemir, Ş.S. (İlkkanun 1934-Sonkanun 1935), “Kadro”, Kadro, , Sayı:35-36, s.5-7.
• Aydemir, Ş.S. (20 Haziran 1962), “Atatürk, Kadro’yu Niçin Destekledi”, Yön, Sayı:27,ss.10-11.
• Aydemir, Ş.S. (1967), Tek Adam Mustafa Kemal (1881-1919), Cilt:1, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş.S. (1968), İnkılap ve Kadro, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aydemir, Ş.S. (1969), Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938), Cilt 3, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş.S.(2008), Suyu Arayan Adam, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Başar, A.H. (1931), İktisadi Devletçilik, Cilt:1, İstanbul, Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi.
• Başar, A.H. (Nisan 1933), “İkinci konferans: Türk Devletçiliği”, Kooperatif, Sayı:11, s.1-10.
• Coşar, N.(Der.) (1995), Türkiye’de Devletçilik, Ankara, Bağlam Yayıncılık.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi ve Programı (1931), Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
• Çelik, N.B. (1984), Türkiye’de Halkçılık ve Kadro Akımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
• Çulhaoğlu, M. (2009), “Modernleşme, Batılılaşma ve Türk Solu, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce- Dönemler ve Zihniyetler, Cilt:9, İstanbul, İletişim Yayınları, s.170-188.
• Ertan, T. F. (1994), Kadrocular ve Kadro Hareketi (Görüşler, Yorumlar, Değerlendirmeler), Ankara, Kültür Bakanlığı Basımevi.
• Giritli, İ. (Ekim 1973), “7.Oturum (Yuvarlak Masa)” Atatürkçülüğün Ekonomik ve Sosyal Yönü Semineri, İstanbul, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin Cumhuriyete 50. Yıl Armağanı, s.85-118.
• Georgeon, F. (2006), “Osmanlı Devletinde Türk Milliyetçiliğinin Yükselişi (1908-1914)”, Osmanlı Türk Modernleşmesi 1900-1930 Seçilmiş Makaleler, Çev. Ali Berktay, İstanbul, YKY, ss.23-37.
• Hanioğlu, M.Ş. (2009), “İttihatçılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Dönemler ve Zihniyetler, Cilt:9, İstanbul, İletişim Yayınları, s. 249-259.
• İnönü, İ. (Teşrinievvel 1933), “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”, Kadro, Sayı:22, ss.3-4.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (11-12 Ekim 1973), “3. Oturum”, Atatürkçülüğün Ekonomik ve Sosyal Yönü Semineri, İstanbul, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’nin Cumhuriyete 50. Yıl Armağanı, s.43-51.
• Kemal, N. (1934), Halkçılık ve Köycülük, Ankara, Tarık Edip ve Ş.Kütüphanesi.
• Köker, Levent. (2007), Modernleşme ve Kemalizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuyaş, A. (1995), The Ideology of the Revolution: An Inquiry Into Şevket Süreyya Aydemir’s Interpretation of Turkish Revolution, Yayınlanmamış doktora tezi (tarih), McGill University, Faculty of Graduate Study and Research in Partial Fulfilment of the Requirements, Kanada.
• Melzig, H. (1944), İnönü Diyor ki, İstanbul, Ülkü Basımevi.
• Mutluay, R. (28 Mart 1976), “Toprağa Dönüş”, Cumhuriyet, s.2.
• Parla T. (1994), Türkiye’de Siyasi Kültürün Resmi Kaynakları Atatürk’ün Nutku, Cilt:1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peker, R. (1931), Cumhuriyet Halk Fırkası Programının İzahı Mevzuu Üzerine Konferans, Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Tekeli İ.ve İlkin S. (2003), Bir Cumhuriyet Öyküsü Kadroyu ve Kadrocuları Anlamak, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli İ. ve İlkin S. (2009), Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, İstanbul, Belge Kültür Sanat Yayınları.
• Tekeli, İ.ve Gencay Ş. (Yaz-Güz 1978), “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”, Toplum ve Bilim, ss.44-110.
• Timur, T. (2013), Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara, İmge Kitabevi.
• Tökin, İ.H. (Ağustos 1932), “Milli İktisat Tetkikleri: Türkiye’de Derebeylik Rejimi”, Kadro, Sayı:8, s.30-35.
• Uyar, H. (Güz 1997), “Resmi İdeoloji ya da Alternatif Resmi İdeoloji Oluşturmaya Yönelik İki Dergi: Ülkü ve Kadro Mecmualarının karşılaştırmalı Analizi”, Toplum ve Bilim, Sayı:74, ss.181-193.