Türk Kültüründe Eril Mekân Örneği; Köy Odaları

Year 2019, Volume: 25 Issue: 98, 291 - 307, 03.05.2019

Erdi Aksakal

https://doi.org/10.22559/folklor.865

Abstract

Bu çalışmada, Türk kültür yaşantısı içinde sosyal ve kültürel kimliklerin alanı

olarak ortaya çıkan köy odaları konusu ele alınmıştır. Erzurum iline bağlı Cinis

köyünde de varlığını sürdüren ve halk mimarisi şeklinde oluşan bu odalar, yaran

odası, delikanlı teşkilatı, adam odası gibi meskenlerle aynı özelliği taşımaktadır.

Bu bağlamda eril odalar, geleneğin egemen olduğu kırsal alanlarda, fertlerin bir

yere ait olduğunu ve değerlerle donatıldığını hissettiği kamusal mekânlar olarak

da önemli işlevlere sahiptir. Bölgesel olarak eril odalar ismi ile anılan umuma açık

meskenlerde, oda ihtiyaçları imece usulü ve herfene şeklinde ortaya çıkan yardımlaşma

esasına göre düzenlenmiştir. Odaya katılım ve oda ile ilgili sorumluluklar

almanın gönüllülük esasına göre şekillendiği bu yapılanmada birlik, beraberlik

ve cömertlik duyguları Türk toplum yapısına ait ahilik ve fütüvvet anlayışından

beslenmiştir. Ayrıca odalara yönelik oluşturulan aidiyetlik bağı, dini çerçevede en

güçlü biçimde bu odalarda yaşanmaktadır. Bu çalışmada amacımız genel bir hipotezi

test etmek değil, aksine insanların deneyimlerini ve bu deneyimlerini nasıl

anlamlandırdıklarını anlamaya çalışmaktır. Bunu yaparken, ergiş odaları ile ilgili

bilgiler, belirli kişilerle, sözel etkileşimin doğal akışı içerisinde, kesin bir görüşme

protokolüne bağlı kalmaksızın elde edilmiş; kısmen söyleşi havasında, yarı yapılandırılmış

görüşme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir.

Keywords

ahilik, aidiyetlik, eril odalar, gelenekler

References

• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu. (Çev. B. S. Şener). İstanbul: İletişim.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal bilimlerin kavşağında kimlik sorunu. İzmir: Ege.
• Bottomore, T. (1972). Toplumbilim. (Çev. Ü. Oskay). İstanbul: Der.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çeçen, A. (1974). Halkevleri, Atatürk ve halk evleri. Ankara: TTK.
• Demirci, M. (1992). Ahilik’te tasavvufî boyut: Fütüvvet. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 7, 83-90.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı.
• Erkek, H. (2009). Barana. Balıkesir: Dursunbey Folklor Araştırma Eğitim ve Turizm Derneği Bülteni.
• Ergin, M. (2011). Dede Korkut kitabı I/II. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Geray, C. (2002). Halk eğitimi. Ankara: İmaj.
• Giddens, A. (1995). Modernliğin sonuçları. İstanbul: Ayrıntı.
• Gölpınarlı, A. (2011). İslam ve Türk illerinde fütüvvet teşkilatı. İstanbul: Akademik.
• Güvenç, B. (1993). Türk kimliği. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Habermas, J. (1997). Kamusallığın yapısal dönüşümü. İstanbul: İletişim.
• Hogg, M. ve Vaughan, G. (1995). Social psychology: an introduction. London: Prentice Hail.
• Honko, L. (1979). Theories concerning the ritual process. Paris: Mouton.
• Kaderli, Z. (2010). Deliorman Türk sözel kültüründe adam odaları ve oda geleneği. Ankara: Türkbilig.
• Karpuz, H. (2013). Kadınhanı’nda halk mimarisi, Prof. Dr. Hakkı Önkal’a armağan. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Karakuyu, M. (2008). Türkiye’de kır konutları ve eklentileri üzerine bir araştırma, Fatih Üniversitesi: Alaşehir Örneği”, Bilig, Sayı: 44, 45-62.
• Patton, M. (1987). How to use qualitative methods in evaiuation. London: Sage.
• Önal, Ü. (1986). Çankırı’da yâran sohbetleri I-II. Çankırı: Türk Folkloru.
• Özacun, O. (1996). Halkevlerini dramı. Ankara: Kebikeç.
• Özbilgen, E. (2003). Bütün yönleriyle Osmanlı, adab-ı Osmanniyye. İstanbul: İz.
• Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet dönemi Türk eğlence kültürü. Ankara: Akçağ.
• Öztürk, A. (2001). Konya türkülerinin ‘kimlik tanımı bağlamında’ sosyal işlevi. 3. Folklor ve Halk Edebiyatı Kongresi/25-26-27 Ekim 2001 Bildiri Metni, Konya.
• Sami, H. Ö. (1977). Divri’de evler, odalar ve kış gecesi eğlenceleri, Sivas Folkloru, Sayı: 48, 82-90.
• Subaşı, M. (1991). Halk kültürü açısından köy odalarında sîret ve halk hikâyeleri okuma geleneği, Kayseri: 1. Folklor Halk Edebiyatı ve Etnografya Sempozyumu Bildirileri Erciyes Üniversitesi, 75-81.
• Taeschner, F. (1953). İslam ortaçağında futuvva (fütüvvet teşkilatı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Cilt: 15 (1), 3-32.
• Tezcan, M. (1990). Bir yayın eğitim kurumu olarak Çankırı yârân örgütü. Ankara: 2.Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi.
• Turner, J. (1987). Rediscovering the social group: A self categorization theory. Oxford: Basil Blakcwell. Turner, J.(1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology.
• Türkdoğan, O. (1965). Erzurum ve çevresinde sosyal araştırmalar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Türkdoğan, O. (1973). Doğu köylerinde sosyo-ekonomik farklılaşma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Türkdoğan, O. (1974). Doğu ve insan sorunu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Ankara: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Sayı: 24, 543-559.
• Üçok, H. (2002). Çankırı tarih ve halkiyatı. Ankara: Okuyan Adam.
• Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya barana odaları. Ankara: Milli Folklor, Cilt:22 (87), 94-100.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. İnternet Kaynakları
• URL-1:https://hbogm.meb.gov.tr/www/hayat-boyu-ogrenme-kurumlari-yonetmeligi/icerik (04.11.2018).
• URL-2:http://kkazan.meb.gov.tr/www/koy-odalari-kultur-odalarina-donusuyor/icerik/173.( 06.11.2018)
• URL-3: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama. (04.11.2018).