Çağdaş Tuva Yazılı Edebiyatının Gelişimi

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 99, 567 - 576, 01.08.2019

Zhazira Otyzbay

https://doi.org/10.22559/folklor.997

Öz

Çağdaş Tuva yazılı edebiyatının oluşmasına şifahi halk anlatıları başta olmak

üzere folklor ürünleri öncülük etmiştir. İlk Tuva yazılı anıtlar Moğol yazı

geleneği etkisiyle Eski Moğol dilinde yapılmıştır. Yeni dönem sürecinde doğan

Tuva yazılı edebiyatı 1920’li yılların ikinci yarısında oluşturulmuş ve Tuva Halk

Cumhuriyetinde yaşanan Sovyet rejiminin getirdiği kültürel ve sosyal devrim ile

ilgilidir. 1930 yılından itibaren Tuva yazı dilinin oluşturulmasıyla Latin alfabesi

esasında ilk Tuva dilindeki kitaplar yayınlanmıştır. 1930-1940 yılları arasındaki

dönem yeni sosyalist Tuva edebi sanatın ilk oluşmaya başladığı dönem olarak

kabul edilir. Bu dönemde yayımlanan edebi eserler ağırlıklı olarak Rus klasik

edebiyatının önde gelen eserlerinin Tuva Türkçesine yapılan tercümeler ve Sovyet

ideolojisi propagandasını içeren kitaplar olduğu görülmektedir. Bu dönemde

Tuvaca yazılan eserler Çağdaş Tuva yazılı edebiyatının temelini oluşturmaktadır.

Daha sonraki dönemlerde birçok Tuvalı yazar tarafından yerli halkın dünya görüşü,

milli değerleri ve örf-âdet ve gelenekleri, inançları yanı sıra sosyal sorunları da ele

alınan zengin eserler verilmiştir. Çalışmada Tuva yazılı edebiyatının oluşumunda

önemli rol oynayan nesir, nazım yanı sıra Tuva çocuk edebiyatı ve dram alanında

örnek teşkil eden ilk eserler ve yazarları hakkında bilgi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

edebiyat, Tuva, Tuva edebiyatı

Kaynakça

• Aça, M. (2011). Tuva atasözleri. Karadeniz, Yıl 3, Sayı 2.
• Arıkoğlu E. (1998). Tuva edebiyatı. Türk dünyası el kitabı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Arıkoğlu E. (2003). Tuva Türkçesi sözlüğü. Klara Kuular. Türk Dili Kurumu.
• Arıkoğlu E. (2007). Tuva destanları. Buyan Borbaanay. Türk Dil Kurumu.
• Badı-Monge, E. T. (2004). Natsionalnoye svoyeobraziye hudojesstvennoy detali v tuvinskoy proze. Abakan: Tema dissertatsii i avtoreferata po VAK 10.01.02.
• Evlahova İ. (1970). Pisateli Tuvı. Kızıl: Bibliyografiçeski spravoçnik.
• Hadahane M.A. (1965). Tuvinskiye rasskazı. Sibirskye ogni, N 11.
• Hadahane M. A., (1968). Tuvinskaya proza. Kızıl: Tuvinskoye knijnoye izdatel’stvo.
• Hadahane M.A. (1986). Literaturnaya Tuva. Kızıl: Tuvinskoye knijnoye izdatel’stvo.
• Kalzan A. K. Ed. (1964). Tıva literatura: dopçu töögüzü. Kızıl: Tıvanıŋ nom ündürer çeri.
• Kalzan A. K. (1980). Klassiktig Orus literaturanı tıva dılçe oçuldurup turarı. Amıdıral bolgaş literatura: tıva çogaal dugayında bodaldar, s. 79-10, Kızıl: Tuvinskoye knijnoye izdatel’stvo.
• Kara-Ool E., Oorjak S. (1982). Pisateli tuvı. Kızıl: Tıvanıŋ nom ündürer çeri. Kombu S. S. (2012). Puti razvitiya tuvinskoy literaturı. Tuvinskaya literatura: slovar, Ed. Monguş D. A., Trifonova M. L., Novosibirsk. KİTSL: (Yazar adı belirtilmemiştir) (1975). Kratkaya istoriya tuvinskoy sovetskoy literaturı. Kızıl.
• Kuular D. S. (1970). Tuvinskaya poeziya oçerk istorii. Kızıl: Tuvinskoye Knijnoye izdatel’stvo.
• Ölmez M. (), Tuva atasözlerinden seçmeler, Sibirya incelemeleri, Göttingen - İstanbul. —4.1, 2009: 51-128.
• Ölmez M. (1996).Tuvalar ve Tuvaca. Çağdaş Türk Dili, Sayı 95.
• Tenişev, E. R. ed.(1968). Tuvisko-russkiy slovar’. Moskova: Soveskaya entsiklopediya.
• TLTO: (Yazar adı belirtilmemiştir) (1975). Tıva literaturanın töögüzünün oçerkteri. Kızıl: Tıvanıŋ nom ündürer çer
• İnternet kaynakları
• Dongak, U. A. (2018). Osobennosti Pervıh Perevodnıh Proizvedenii Tuvinskoy Literaturı Tambov:
• Gramota. Erişim adresi: www.gramota.net/materials/2/2018/7-1/6.html (10.12.2018).
• Dongak U. A. (2009). Tuvinskaya Literatura, İstorçeskaya Entsiklopediya Sibiri, Erişim adresi:http:// irkipedia.ru/content/tuvinskaya_literatura_istoricheskaya_enciklopediya_sibiri_2009. (10.12.2018).
• Toburokov N. N. (2016), Peresmotr istorii tuvinskoy literaturı, Novıye İssledovaniya Tuvı, Erişim adresi: http://nit.tuva.asia/nit/article/view/79 (12.12.2018).