Sanal Dünyada Halk Mizahının Gülen/Güldüren Yüzü: Siyasi Fıkralar

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 99, 471 - 489, 01.08.2019

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.22559/folklor.981

Öz

Yeryüzünde bilim ve teknoloji her geçen gün büyük bir hızla yenileşmeye, değişmeye

devam etmektedir. Bu değişimler olumlu veya olumsuz biçimde insan

hayatını da etkilemektedir. Teknolojik hayattaki değişimler kültürel değişimleri de

zorlamakta, yenileşmelere bağlı yeni kültürel alışkanlıklar doğurmaktadır. İnternet

özellikle son yirmi yılda kültürel değişmeleri meydana getiren en önemli araçlardan

biri haline gelmiştir. Sözlü ve yazılı kültür ortamlarında daha yavaş meydana

gelen kültürel değişimler, elektronik kültür ortamında büyük bir hız kazanmıştır.

Değişimle birlikte yeniden oluşan gelenekler çok daha geniş bir izleyici/dinleyici

kitlesine ulaşmaktadır. Folklor (halk bilimi) da bu değişimlerden etkilenmiş, araştırma

alanını genişletmiş, yeni ve zengin bir inceleme alanı bulmuştur. Folklor

türlerinden fıkra, her dönemde insanları güldüren, düşündüren bir tür olarak toplumda

önemli bir yer tutmuştur. Uzun süre sözlü, sonrasında yazılı, günümüzde

ise öncekilerle beraber elektronik kültür ortamında varlığını sürdüren fıkra; yeni

icra ortamında önemli fonksiyonlar taşımaktadır. Fıkralar insanla ilgili her türlü

konuyu işlemektedir. Bu konulardan biri de insanları, toplumu idare etme, toplumsal

ilişkileri düzenleme sanatı olan siyasettir. Siyaset aynı zamanda fıkralarda en fazla işlenen konulardandır. Bu çalışmanın amacı siyasi fıkraların elektronik

kültür ortamındaki işlevlerini ortaya koymaktır. Bu amaçla çok sayıda internet sitesi

incelenmiştir. Çalışma elektronik ortamdaki siyasi fıkralarla sınırlandırılmıştır.

Sonuçta siyasi fıkraların yeni bağlamda hem geleneği sürdürdüğü hem de yarattığı

yeni ürünlerle dönüştürdüğü görülmüştür. Elektronik kültür ortamı zengin bir fıkra

arşivi niteliğindedir. Fıkralar güçlü tenkit, ince mizah, hikmetli söyleyişlerini sanal

âlemde etkili biçimde sürdürmektedir. Sanal âlem, halk bilimi uzmanları için

geniş ve zengin bir araştırma alanı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

fıkra, siyaset, halk, mizah

Kaynakça

• Akyüz, Ü. (2009). Siyaset ve ahlak. Yasama dergisi, 11, 93-129.
• Aslan, F. (2011). Sanal kültür ortamında güncellenen Nasreddin Hoca fıkraları. Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/4, 39-60.
• Aydemir, U. (2007). Meclis kürsüsünden temel fıkraları: Bağlam merkezli halkbilimi kuramlarıyla bir kültürel analiz denemesi. Millî Folklor, 75, 76-87.
• Ayık, C. (2016). Kutadgu bilig ve siyasetname’de ahlak siyaset ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
• Bascom, W. R. (2010). Folklorun dört işlevi. (çev. F. Çalış). Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2. (yay. hzl. M. Ö. Oğuz-S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel. 71-86.
• Boratav, P. N. (1999). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
• Boratav, P. N. (2017). Halk dilinde hiciv ve mizah. Folklor ve Edebiyat II. Ankara: BilgeSu. 303-307.
• Buğra, G. (2005). Sözlü kültürden yazılı kültüre “fıkra”nın “pazarlama” sektöründe dönüşümü ve fonksiyonları. Millî Folklor, 67, 94-97.
• Çalış, H. Sözlü kültür ortamından internet ortamına fıkralar. 4. Halk Kültürü Alan Araştırmaları Sempozyumu, 8-10 Mart 2010. (http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM /hikmet_calis_ sozlu_kultur_ ortami_internet_fikra.pdf. Erişim Tarihi: 04.02.2019).
• Dundes, A. (1998a). Doku, metin ve konteks. (çev. M. Ekici). Millî Folklor, 38, 106-119.
• Dundes, A. (1998b). Halk kimdir. (çev. M. Ekici). Millî Folklor, 37, 139-153.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel kültürü güncellemek üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, 80, 33-38.
• Elaltuntaş, Ö. F. (2018). Türk kültüründe siyaset-halk edebiyatı ilişkisi. Ankara: Sonçağ.
• Gür, N. (2007). Sanal anlatıda eksik kılınmış bir portre: Temel ve hikâyesi. Millî Folklor, 75, 91-94. Kafesoğlu, İ. (2012). Türk millî kültürü. İstanbul: Ötüken.
• Morreal, J. (1998). Gülmede yeni bir teori. (çev. M. Ekici). Millî Folklor, 38, 88-105.
• Öğüt Eker, G. (2006). Gelenekten geleceğe halk edebiyatı. Türk halk edebiyatı el kitabı. (ed. M. Ö. Oğuz). Ankara: Grafiker. 315-329.
• Özdemir, N. (2002). Türkiye’de siyasal parti kültürü. Millî Folklor, 56, 53-74.
• Özden, Ö. (2018). Yalan, yemin ve siyaset: “Hakikat-sonrası” siyasete ilişkin bir soruşturma. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (Siyaset Bilimi) Anabilim Dalı. Sakaoğlu, S. (2013). Geleneksel fıkra-modern fıkra. Millî Folklor, 97, 70-75.
• Şimşek, E. (2015). Türk halk edebiyatı anlatı türleri içerisinde fıkraların yeri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6, 195-234.
• Tan, N. (1999). Folklorumuzda politik fıkralar. Ankara: Folklor Araştırmaları Kurumu.
• Tekin, T. (2010). Orhon yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tufan, Y. (2007). “Uyumsuzluk kuramı” bağlamında sanal ortamda temel fıkraları. Millî Folklor, 75, 108-112. Uslu, M. F. (20 05). Fıkralarda dinsel iktidar örüntüsünün kırılması. Millî Folklor, 67, 109-114.
• Uygun, İ. (2012). Tanrısal ve siyasal iktidara karşı üretilen fıkralarda “dokunma” işlevi. Millî Folklor, 96, 74-83.
• Yıldırım, D. (1998). “Fıkra türü”. Türk Bitiği. Ankara: Akçağ. 221-231. Elektronik kaynaklar http://fikra.gen.tr/index.php?sayfa=mektup&catid=14&fikra_no=2436 (Erişim Tarihi: 14.01.2019).
• http://www.erenet.net/fikralar.php?op=kategoriler&kategoriid=7 (Erişim Tarihi: 14.01.2019).
• http://www.fikracim.com (Erişim Tarihi: 15.01.2019).
• http://www.fikradeposu.com (Erişim Tarihi: 16.01.2019).
• http://www.fikralarim.com/siyasetciler.html (Erişim Tarihi: 14.01.2019).
• http://www.internethaber.com/yildirim-akbulut-fikralari-foto-galerisi-1171061.htm?page=11 (Erişim Tarihi: 15.01.2019).
• https://fikrabul.com/fikrabul/no/27140/en-guzel-erdal-inonu-espirileri.htm (Erişim Tarihi: 16.01.2019).
• https://fikraburda.wordpress.com/category/politika-fikralari/ (Erişim Tarihi: 15.01.2019).
• https://www.fikra.in/politik-fikralar/desme.html (Erişim Tarihi: 04.02.2019).
• https://www.sihirlihikaye.com/siyasi-fikralar.html (Erişim Tarihi: 14.01.2019).
• https://www.uludagsozluk.com/k/komik-siyasi-f%C4%B1kralar/ (Erişim Tarihi: 14.01.2019).