Türk Destanlarında “Ant İçme” Ritüeli Üzerine Bazı Tespitler

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 100, 997 - 1009, 22.11.2019

Abdulselam Arvas

https://doi.org/10.22559/folklor.1056

Öz

Bu makalede, Türk destanlarında yer alan “ant içme” törenleri üzerine bir araştırma yapılmıştır. Bu yüzden, öncelikle, “ant”ın ne anlama geldiği üzerinde durulmuş
ve bu kavramın tanımı yapılmıştır. Daha sonra ise “ant” müessesesinin Türklerdeki
tarihsel süreci hakkında kısa bilgiler verilmiş ve “ant”ın ne kadar eskiye gittiği örnekler üzerinden anlatılmıştır. Bu kapsamda “ant”ın sadece tarihsel ve kültürel bir
hadise olmadığı, Türk edebiyatına da yansıdığı görülmüştür. Yani, bu kısma kadar
“ant” töreninin tarihî derinlikten bugüne doğru hikâyesi özet hâlinde aktarılmıştır.
Bu temel bilgilerden sonra “ant içme” ritüelinin Türk destanlarındaki yeri irdelenmiştir. Onun için Türk dünyasından yirmi destan metni incelenmiş ve bunlardaki
örnekler ilgili başlıklar altında analiz edilmiştir. Buna göre, Türk destanlarında yer
alan “ant içme” geleneği temelde iki işleve sahiptir ancak bunlar çeşitli alt başlıklar
altında tasnif edilebilir. Türk destanlarına yansıyan “ant içme” töreninin ilk işlevi
sadece söze dayanır ve bu yüzden destandaki toplum üzerinde çok etkili değildir.
Bu ilk tip “ant”ta, kişi verdiği söze dair ağır bir mesuliyet taşımaz. “Ant”ın diğer
işlevi ise hem geleneksel ve etkili hem de komplike bir ritüel olduğu için bağlayıcıdır. Yani bu tip “ant” kolay kolay göz ardı edilemez. Kısaca, bu araştırmada “ant
içme” ritüelinin Türk destanlarına yansıma biçimleri ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Türkler, destan, gelenek, ant içme, ritüel

Kaynakça

• Akmataliyev, A. ve Kırbaşev, K. (2007). Kırgız destanları 3. (F. Türkmen, G. Uzun ve B. B. HançaÇev.). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Akmataliyev, A., Mukasov, M. ve Orozova, G. (2007). Kırgız destanları 2. (C. Turgunbayev, Çev.).Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aköz, A. (2005). Karamanoğlu II. İbrahim Bey’in Osmanlı Sultanı II. Murad’a vermiş olduğu ahidnâme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. S.24/38, ss. 71-92.
• Aktaş, E. (2013). Türklerde ve Macarlarda ant içme ve kan kardeşliği. Acta Turcica. S. 2, ss.1-5.
• Alptekin, A. B. (2009). Osmaniye örneğinden hareketle Batı Türkleri (Azerbaycan-Türkiye) destan ve hikâyelerinde ant (yemin) lar. Millî Folklor. S. 84, ss. 23-33.
• Arıkan, M. (2007). Kazak destanları 2. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Arvas, A. (2012). Kitab-ı Dedem Korkut ve Kıpçak sahası epik destan geleneği. Ankara: Hâkim.
• Aydın, S. (2009). Yeminler. Halk bilimi sözlü anlatımlar içinde (24). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye kültür portalı projesi.
• Bilmen, Ö. N. (yty). Kur’an-ı Kerim’in Türkçe meâli âlisi ve tefsiri. İstanbul: Bilmen.
• Caynakova, A. (2004). Canıl Mırza. ( M. Aça, Çev. ). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Deniz, Ö. (1995). Manas ve Seytek destanlarında ant içme şekilleri. Bozkırdan bağımsızlığa Manas. (E. G. Naskali Haz. ). (ss.256-268). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Durmuş, İ. (2009). Türk kültür çevresinde ant. Milli Folklor. S. 84, ss. 97-106.
• Durmuş, İ. (2011). Türklerde kan kardeşliği ve antla ilgili unsurlar. Milli Folklor, S. 89, ss. 100-108.
• Elçin, Ş. (2000). Kerem ile Aslı hikâyesi. Ankara: Akçağ.
• Ergun, M. ve İbrahimov, G. (2000). Başkurt halk destanları. Ankara: TÜRKSOY.
• Gökdemir, G. (2003). Türk mitolojisinde yemin-ant müessesesi. Millî Folklor, S. 59, ss. 60- 72.
• Gölgeci, M. (1995). Seytek/Külçoro’nun Semetey’e rastlaması (giriş-metin-aktarı-dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Harari, Y. N. (2015). Sapiens insan türünün kısa bir tarihi. (10. bs). (E. Genç, Çev.). İstanbul: Kolektif.
• İnan, A. (1948). Eski Türklerde ve folklorda ant. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. S. VI/4, ss. 279-290.
• İnan, A. (1987). Eski Türklerde ve folklorda ant. Makaleler ve incelemeler. (ss.317- 330). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kalenderoğlu, İ. (2001). Nogay Türklerinin “Mamay destanı”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koç, A. (1998). Semetey. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Komisyon. (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kuanışbayev, E. (2000). Kozu Körpeş Bayan Suluv destanı (giriş-metin-tercüme-dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Nas, K. Ş. (2017). Oğuz Türklerinden bugüne gelen Türk kültürünün izinden: Klâsik Türk şairlerinin dilinden and içmek. Türk Dünyası Araştırmaları, S. 230, ss.133-148.
• Öztürk, G. (2001). Edige Batır destanının Başkurt versiyonu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Serginbayev, M. J. (2007). Kazak destanları 4. (F. Türkmen-M. Arıkan, Çev. ). Ankara: TDK.
• Subaşı, A. (1995). Seytek/Külçoro ile Ayçürök’ün yakalanışı (inceleme-metin-aktarı-dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Sulti, R. (1998). Edigey. Ankara: TÜRKSOY.
• Turgunbayev, C. (1996). Er Töştük destanında bildirme kipleri çekimleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Urmançı, F. (2007a). Tatar destanları 1. ( V. Kartalcık, C. Kerimoğlu, Çev. ). Ankara: TDK.
• Urmançı, F. (2007b). Tatar destanları 2. ( V. Kartalcık, C. Kerimoğlu, Çev.). Ankara: TDK.
• Uygur, C. V. (2007). Karakalpak destanları. Ankara: TDK.
• Ünal, O. (2013). Ant kelimesinin kökeni üzerine. Yemin kitabı. (E. G. Naskali, Ed.). (ss.225-233).İstanbul: Kitabevi.
• Yarcı, G. (2013). Osmanlı’da yemin ve tahlif. Yemin kitabı. ( E. G. Naskali, Ed.). (ss. 17-71). İstanbul:Kitabevi.