Kazakistan’da Kâşgarlı Mahmud ve Divânü Lügâti’t Türk ile İlgili Yapılan Çalışmalar

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 102, 409 - 424, 03.05.2020

Halil Çetin

https://doi.org/10.22559/folklor.1144

Öz

Bu çalışma, Divânü Lügâti’t Türk ve Kâşgarlı Mahmud üzerine Kazakistan’da ya-
pılan çalışmalar hakkında açıklamalı bir kaynakça denemesidir. Makalede, kitap-
lar, süreli yayınlar, tez çalışmalar taranmış, elde edilen bilgiler açıklamalı bibliyog-
rafya şeklinde verilmiştir. Çalışmada, Divânü Lügâti’t Türk üzerine Kazakistan’da
hangi konularda daha çok çalışmalar yapıldığı da tespit edilmiştir. Kazakistan’da
Divânü Lûgati’t-Türk üzerine yapılan çalışmalarda Askar Kurmaşulı Egeubay’ın
Türik Sözdiği ve Kanapiya Beketaev ile Ärsen İbatov’un yazdığı Tübi Bir Türki
Tili, ( Divani Lüğat it - Türk) kitapları daha çok kaynak eser olarak kullanıldığı ça-
lışma esnasında tespit edilmiştir. Aynı zamanda Divânü Lügâti’t Türk’ün Kazakça
çalışmalarının yanında Türkçe, Azerice, Özbekçe, Uygurca, Rusça ilk çevirileri
hakkında da bilgiler verilmiştir. Bir kültür hazinesi olan Divânü Lûgati’t-Türk,
bir taraftan XI. yüzyılın söz gücünün etkisini ve çeşitliliğini ortaya koymakta, bir
diğer taraftan da o dönemde halkın yaşamını yansıtan, söz varlığıyla maddî ve
manevî kültürümüzü ortaya koyan, Türk kültürünün tarihe kaynaklık eden önemli
bir eserdir. Bu dil ve kültür zenginliğini barındıran Türk halklarından birisi de Ka-
zak toplumudur. Türk kültürünün temel kaynağı niteliğindeki bu eser Kazak bilim
adamları tarafından da çeşitli konularda inceleme ve araştırma konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk kültürü, dil ve edebiyat

Kaynakça

• Avezova, Z. A. (2005). Mahmud Al- Kaşgari divan lugat at – Turk. Almatı: Dayk.
• Beketayev, K. ve İbatov, Ä. (1993). Mahmud Kaşkari tübi bir Türkî tili. Almatı: Ana Tili.
• İbrayev, Ş. (2013). Kün ötken sayın sözdiktiñ kundılığı artuvda. Juldızdar Otbası, (12. cilt), S. 72, ss. 6.
• Masimbayeva, A. (2012). Mahmut Kaşkairdıñ «Divani lüğat at Türk» Ğumırnamalık Eñbek. Almatı: Äl Farabi Üniversitesi.
• Mahripov, V. (2013). Uyğır halkında Mahmut Kaşkaridıñ ömirine baylanıstı köptegen añızdar saktal- ğan. Juldızdar Otbası, (12. cilt), S. 72, ss.49. Muhitdinov, R. (2013). Kaşkaridı eñ alğaş zertOtbası, (12. cilt), S. 72, s.12.
• Schönig, C. (2004). On same unclear, doubtful and contradictory passages in Maḥmūd al- Kāšyarī’s «Dīwān luyāt at Turk». Türk Dilleri Araştırmaları, S. 14, ss. 55.
• Şaşayev, Ä. (2013). Arap Ärpimen Türki tilinde Jazğan. Juldızdar Otbası, (12. cilt), S. 72, ss.38.
• Yegevbay, A. K. (1997). Mahmut Kaşkari Türik sözdigi, I. Tom. Almatı Kalası: Xant.