Yerli Dizilerde Geçiş Ritüelleri: Kına Gecesi Örneği

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 103, 671 - 690, 01.08.2020

Ürün Yıldıran Önk Ebru Gökaliler

https://doi.org/10.22559/folklor.1226

Öz

Toplumsal inanç ve değerleri yansıtan ritüeller, bireylerin kendilerini toplumun parçası olarak hissetmeleri açısından önem taşımaktadır. Günümüze gelinceye değin toplumsal yapı içinde değişiklik gösterse de, bireyler arasındaki ilişkilerin güçlendirerek ölüm, doğum, evlilik gibi süreçlerde geçiş ritüelleri insan yaşamına anlam katmaktadır. Geçiş ritüelleri bireylerin statüsünü değiştirirken kendini güvende hissetmesini sağlayan ve topluma ait davranış kalıplarını sergilemesiyle gerçekleşen süreçlerdir. Tüketim olgusunu geleneklere bağlı halk kültüründen alan günlük yaşam pratikleri, modern toplumlarda popüler kültür unsurlarından beslenen bir yapıya evrilmektedir. Gündelik yaşam pratiklerinde modernleşme adı altında daha abartılı tüketim unsurlarına yönelen toplumda, ritüeller bu değişimden benzer biçimde etkilenmektedir. Geleneksel yapısını korumakla birlikte modern toplumsal yapı özellikleri gösteren Türkiye’de, ritüellerin uygulanmasının farklılığı bu araştırmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Tüketim odaklı bir yaşam biçimini yeniden üreten kitle iletişim araçları değişimlerin kanıksanmasını sağlamaktadır. Bu bağlamda yerli diziler toplumsal değişimlerin izlerinin gözlenebileceği elverişli bir alan sunmaktadır. Bu amaç doğrultusunda 2003-2019 yılları arasında en çok izlenen dizilerdeki 34 kına gecesi sahnesi içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırma bulguları, modern unsurlarla birlikte geleneksel kına gecesi ritüellerinin korunduğunu ortaya koymaktadır. Ancak son yıllardaki dizilerin kına gecelerinde geleneksellikten uzaklaşmadan tüketim ekseninde daha abartılı bir sahneleme olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

geçiş rituelleri, kına gecesi, yerli dizi, tüketim toplumu

Kaynakça

• Aça, M. (2018). Balıkesir Kına Organizasyonu Firmaları -Hayal Satıcıları- Üzerine Halk Bilimsel Değerlendirmeler, Motif Vakfı Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, 8-10 Kasım 2018/Çanakkale Bildiriler Kitabı, 103-111.
• Akıncı Yüksel, N. A. (2019). Geleneklerin Televizyon Formatına Dönüştürülmesi: ‘Gelin Evi’ ve Kutsanan Evlilik Kurumu. Türkiye’de Televizyon Formatları Eleştirel Çalışmalar (İ. Erdoğan, Ed.). 109-127. İstanbul: Doruk.
• Chandler, D. (2008). Advertising. The Television Genre Book, (G. Creeber Ed.), 178-80, London: Palgrave Macmillan.
• Demir, Ö. ve N. Bakar. (2004). Silifke Yörüklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm Gelenekleri Üzerine Bir Araştırma Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2004, sayı 35, 111-133.
• Demir, B. ve K. Topbaşoğlu. (2016). Türk Ve Rus Halklarında Eskimeyen Gelenek: Düğün, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2 Sayı 1:1-18.
• Dülger, C. (2019). İzmir Ödemiş’te Kına Gecesi Âdetleri, Uluslararası Folklor Akademi Dergisi. Cilt:2, Sayı:1, 53-68
• Gezgin, C. (2018). Evlilik Kültürünün Yeniden Üretimi ve “Esra Erol’da” Programı Üzerine Bir Değerlendirme. Televizyon Çalışmaları (M. Gürer, Ed.). 243-269. İstanbul: Der.
• Goffman, E. (2006). Interaction Ritual Essays in Face-to-Face Behavior, London: Aldine Transaction.
• Levy, S. J. (1978). Marketplace Behavior-Its Meaning for Management, Chicago: AMACOM.
• O’Donnell, V. (2007). Television Criticism. London: Sage.
• Mirzaoğlu, G. (2007). Ballads for Henna Nights, 46th Annual Meeting of the Permanent International Altaistic Conference (PIAC). 22th June-27th June, Ankara, 2003. 46
• Uluslararası Sürekli Altayistik Konferansı Bildirileri: Altay Dünyasında Gündelik Hayat, 293-299. Ankara: Türk Dil Kurumu: 880.
• Peacock, J. L. (2006). Ritüellerin Sosyal Evrim Teorisi Üzerine Notlar, (A. Koç Çev.). Millî Folklor, 2006, Yıl 18, Sayı 69: 141-147.
• Rook, D. W. (1985). The Ritual Dimension Of Consumer Behavior, The Journal Of Consumer Research, 12: 251-264.
• Solak, B. B. (2016). Televizyon Reklamlarında Mizah ve Mizahi Karakter Kullanımı: Banka Reklamlarına Yönelik Analiz. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Tanrıbuyurdu, G. (2016). Klâsik Tük Şiirinde Bir Sembol Dili Olarak “Kına”, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi Cilt: 5, Sayı: 1: 102-115.
• Victor, T. (1987). “Betwixt and Between: The Liminal Period in Rites Of Passage.” Betwixt&Between: Patterns of Masculine and Feminine Initiation (Carus Mahdi, S. Foster, M Little Ed.). Open Court, La Salle: Illinois.
• Vincenzo, G. (2018). New Ritual Society: Consumerism and Culture in the Contemporary Era, UK: Cambridge Scholars Publishing, ISBN:1-5275-1090-5.
• Yardımcı, M. (2012). Yedi İklim Anadolu’dan Halk Bilimi Yazıları, İzmir.
• Yılmaz, M. (2010). Türkiye’de kına yakma geleneği ve kına türküleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.