1940’larda Bir Moda Düşkünlüğünün Türk Edebiyatına Yansımaları: Bobstil Moda ve Bobstil Edebiyat

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 104, 951 - 970, 01.11.2020

İbrahim Özen

https://doi.org/10.22559/folklor.1247

Öz

Bobstil, 1940’lı yıllara damga vuran züppece giyim tarzını ve bu giyim tarzını
benimseyen tipleri karşılayan kelimedir. Türkiye’de sinemanın yaygınlaşmasından
sonra bilhassa büyükşehirlerdeki gençlerin Hollywood aktörlerini kıyafet, tavır
ve davranış bakımından taklit etmeleriyle ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı,
bobstil modanın ayırıcı özelliklerini belirlemek, bobstilleri sosyal hayattaki rolleri
ve edebiyata yansımalarıyla incelemektir.
Çalışmanın başlıca kaynakları, devrin süreli yayınlarında yer alan züppelik anlatısına ve bobstil modaya dair köşe yazıları ile edebî metinlerdir. Yapılan tasnif ve
değerlendirmeler neticesinde, öncelikle bobstil modanın kaynağı, Tanzimat’tan itibaren züppe tipine yönelik giyim üzerinden yapılan yakıştırmalar, bobstillerin dış
görünüşleri ve duygu dünyaları açıklanmıştır. Daha sonra, bobstilin hem kavram
hem de tip manasıyla edebiyata nasıl tezahür ettiği üzerinde durulmuştur. Çalışma sonucunda, bobstilin sosyal hayattan edebiyata uzanan tesirleri ortaya
çıkarılmıştır: 1940’lı yıllardaki edebiyat tartışmalarında geleneği reddedip yeni
eserlerle ortaya çıkan şairler “bobstil şair”, garip karşılanan şiirleri ise “bobstil
şiir” yakıştırmasına uğramıştır. Kurmaca metinlerde iki tip bobstille karşılaşılmıştır. Bunlardan ilki sanatla ilgilenen, âhenk ve manadan yoksun şiirler kaleme alan
bobstil şairlerdir. Diğeri ise dış görünümü ve iç dünyası ile dejenere bir yapıya
sahip olan toplumdaki züppe gençlerdir. Çalışma, moda-edebiyat ilişkisine dikkat
çekmesi ve alafranga züppe tipinin yeni görünümünü tespiti bakımından edebiyat
tarihine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

moda, bobstil edebiyat, bobstil tip

Kaynakça

• [Ensondakika]. (25 Birinciteşrin 1940). Bir iki nokta: Bobstil tip, bobstil Şiir. En Son Dakika, ss. 2
• [İsimsiz]. (18 Kânunuevvel 1940). Şefkati maskelemeli. Akşam, ss. 1.
• [İsimsiz]. (Sonkanun 1941). Edebi hatıralar, fıkralar. Yücel, S. 71, ss. 86.
• [İsimsiz], (17 Kânunuevvel 1940). Talebeler bobstil elbise giyemeyecek. Cumhuriyet, ss. 2.
• A.N.K. (20 Birincikanun 1940). Bobstiller. Yeni Sabah, ss. 6.
• Acar, M. (16 Birincikanun 1940). Bobstillere balta! En Son Dakika, ss. 3.
• Adıvar, H. E. (12 Nisan 1944). Hüseyin Rahmi’nin eserleri arasında II. Akşam, ss. 3.
• Akdemir, N. (1943). Bobstil kaynanaya maşallah ho ho ho. İstanbul: Kemal Özcan.
• Alver, K. (2006). Züppelik anlatısı ve toplum: Türk romanında züppe tipi. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S. 16, ss. 163-182.
• Bigeç, H. (1941). Bobstil futbolcu. İstanbul: Milli Mecmua.
• C. K. (17 Şubat 1941). Bobstilo ! Tan, ss. 5.
• Cantek, L. (Haziran 2001). Cumhuriyet Türkiyesi’nde modernliğin tekinsiz suretleri: Kadınlar, gençler ve bobstil. Birikim, S. 146, ss. 56-63.
• Coşkun, N. S. (15 Birinciteşrin 1940). Bobstiller. Son Posta, ss. 7
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Türkçe sözlük 1. İstanbul: Ötüken.
• Çalçene. (25 Haziran 1944). Karagöz küllük şairi. Yeni Sabah, ss. 2.
• Çimdik. (25 Şubat 1943). İstemezük. Akbaba, S. 455, ss. 5.
• Es, H. F. (6 Ağustos 1940). Torunumun nişanlısı. Akşam, ss. 6.
• Es, H. F. (17 Ağustos 1940). Bir çırpıda: Bobstil edebiyat. Akşam, ss. 3.
• Es, H. F. (11 Kânunusani 1941). Köpek. Akşam, ss. 6.
• Femik, F. (18 Aralık 1940). Bobstil düşkünlerinin hali. Vatan, ss. 6.
• Feyzi, R. (19 Birincikanun 1940). Bobstil şair. Son Telgraf, ss. 4.
• Feyzi, R. (26 Birincikanun 1940). Bobstil aşkı. Son Telgraf, ss. 4.
• Gariboğlu, F. (İkinciteşrin 1940). Bobstil. Akbaba. S. 357, ss. 5-6.
• Gençosman, K. Z. (14 Aralık 1940). Günün gölgesi: Bobstil kimdir? Ulus, ss. 2.
• Gülendam, R. (2009). Asıl “Garip”: Âsaf Hâlet Çelebi. Turkish Studies, 4(1-2), ss. 1179-1201.
• Irgat, C. S. (19 Birincikanun 1942). Bobstil şiirler. Çınaraltı, S. 65, s. 112.
• İlhan, A. (1 Temmuz 1954). Sosyal realizmin münasebetleri yahut başlangıç. Mavi, S. 21, ss. 1-2.
• İntepe, K. (2 Aralık 1942). Bobstil! Türk Yurdu, S. 1021, ss. 2.
• Kanık, O. V. (1982). Bütün şiirleri. İstanbul: Can.
• Karay, R. H. (12 Haziran 1941). Hafta konuşması: (Didon)dan (Naylon)a kadar. Akşam, ss. 2.
• Kezege. (8 Şubat 1941). Seni gidi, bobstil… Sensin, ağzını topla! Ulus, ss. 2.
• Koçu, R. E. (1967). Türk giyim kuşam ve süslenme sözlüğü. Ankara: Sümerbank.
• Münir, H. (15 İkincikânun 1941). Günden güne: Yeni bir hareket mefhumu. Vakit, ss. 3.
• Narlıkaya, F. F. (21 Ağustos 1941). Eski Paris modası ve bobstiller, İkdam, ss. 4.
• Nejat, C. (9 İkincikanun 1941). Bereket modaya. Vakit, ss. 5.
• Nureddin, V. (3 Nisan 1941). “Bobstil” ve “Süleyman Efendi”. Akşam, ss. 3.
• Nureddin, V. (6 Temmuz 1940). Akşamdan akşama: Bobstil. Akşam, ss. 3.
• Orhon, O. S. (27 Mart 1941). Edebiyat sohbeti. Akbaba, S. 375, ss. 4-5.
• Özgül, M. K. (2018). Dîvan Yolu’ndan Pera’ya selâmetle modern Türk şiirine doğru. İstanbul: Yapı Kredi.
• Rado, Ş. (8 Eylül 1943). Sözün gelişi: Zavallı peder! Akşam, ss. 2.
• Sağnak, R. F. (14 Haziran 1941). Sırası düştükçe: Bop-stil. Türk Dili, ss. 1.
• Sazyek, H. (1996). Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde garip hareketi. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Talu, E. E. (20 Birincikanun 1940). Sözün kısası: Maarif ve bobstiller. Son Posta, ss. 2.
• Talu, E. E. (22 Eylül 1942). Bobstil Şair- 22. Anadolu, ss. 2.
• Talu, E. E. (26 Eylül 1942). Bobstil Şair- 26. Anadolu, ss. 2.
• Talu, E. E. (27 Eylül 1942). Bobstil Şair- 27. Anadolu, ss. 2.
• Talu, E. E. (28 Eylül 1942). Bobstil Şair- 28. Anadolu, ss. 2.
• Talu, E. E. (29 Eylül 1942). Bobstil Şair- 29. Anadolu, ss. 2.
• Tevfik, N. (2009). Azâb-ı mukaddes. İ. Ada (Haz) İstanbul: Kapı.
• Uraz, M. H. (20 Ekim 1945). Yurdumu ve kadınımı asla. Tanin, ss. 4.
• Yıldırım, T. (2006). Edebiyatımızda müstear isimler. İstanbul: Selis.
• Yurdatap, S. M. (1941). Nasrettin Hoca bobstiller arasında. İstanbul: Yeni Mecmua.
• Yücebaş, H. (1976). Hiciv ve mizah edebiyatı antolojisi. İstanbul: Milliyet.