Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 105, 211 - 227, 01.02.2021

İberahim Gül

https://doi.org/10.22559/folklor.1328

Öz

211folk/ed. Derg, 2021; 27(1):211-228DOI: 10.22559/folklor.1328Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin EğitimiEducation of the Nafs in the Context of Sprit and Soul in Alawi Faithİbrahim Gül*1ÖzRuh, can ve nefs sözcükleri insanın zihnini meşgul eden kavramlardır. Bu konuda bazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen bu kavramların mahiyeti tam olarak anlaşılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, ruh, can ve nefs kavramlarını ele alarak açıklamaktır. Bu araştırmada söz konusu kavramların İslam-Alevi inancına ve kay-naklarında nasıl ele alındığına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Bu amaçla önce bazı Alevi klasikleri incelenmiştir. Bu yönüyle düşünüldüğünde, araştırma kaynak taramaya dayalı bir çalışmadır. Çalışmadan elde edilen bilgilere göre, ruh ve can karmaşık kavramlardır. Bu konuda insana çok az bilgi verilmiştir. Can ve ruh çoğu zaman birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Nefs, insanı kötü işler yapmaya sürükleyen duyguları ifade eden bir kavram olarak görülmektedir. İnsan, aklını ve iradesini kullanarak nefsin isteklerine engel olabilir. Yani bir bakıma her insan nefsini eğitebilir. Nefsin eğitimi ise daha çok tasavvufun konu alanına girmekte-dir. Alevi inancında nefsini eğiten insan, kâmil insan olarak bilinir. Kamil insanın hiçbir zaman canı ölmez, ölen onun bedenidir. Bu çalışmada, Alevi klasiklerinde can, ruh ve nefs kavramlarına bir açıklık getirilmeye çalışılırken bir bakıma İslam Sünni mezhepleriyle de bir karşılaştırılması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevi inancı, can, ruh, nefs, nefsin eğitimi

Kaynakça

• Ahmet H.(2014). Ruh insan cin. İstanbul: Kitsan.
• Altıntaş, R.(2017). İslâm itikadına göre rûh ve mâhiyeti. Somuncu Baba Dergisi, 201, 14-17.
• Atay, H.(1997). Nefis. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 37 (1), 1-58.
• Bağçeci, M.(1987). Ruhun muhtaç olduğu şey imandır. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (4), 179-209.
• Bayraklı, B.(1986). Eğitim felsefesinde idealizm. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4, 185-217.
• Cengil, M. (1996). Kur’an-ı Kerim’deki nefs kavramına psikolojik açıdan bir yaklaşım. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Coşan, E.(1996). Makâlât. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çebi, A. (2019). İslâm kültüründe nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Mustan Dönmez, B. (2014). Sufilik algısının “Türk yöresel müziği” sözlerindeki varlığı, Alevilik Araştırmaları Dergisi, 4(8), 1-11.
• Gül, İ. (2014). İtikat, amel ve ahlak bağlamında Alevi-Bektaşi ve Sünni inançların karşılaştırılması. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 8, 117-130.
• Gül, İ. (2016). Kentleşme sürecinde Anadolu Aleviliğinin bazı temel sorunları ve çözüm önerileri (Samsun ili örneği). Alevilik Araştırmaları Dergisi,12, 95-111.
• Gül, İ. (2014). Bir sosyal sistem olarak Alevilik. Hünkâr Alevilik Bektaşilik Akademik Araştırmalar Dergisi, 1, 67-82.
• Gündüz, A.(2012). Tarihî süreç içerisinde Türk toplumunda ve devletlerinde kadının yeri ve önemi. Jasss International Journal of Social Science, 5(5),129-148.
• Hallaçi, B. (2013). Plotinus ve Fârâbî’de ruh/nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Hucvirî (1982). Hakikat bilgisi, S. Uludağ (Çev.). İstanbul: Dergâh.
• Kantik, E. (2015). Tefsîru’l-Ceylânî’de nefs kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Kılınç, A. (2008). Alevî-Bektaşî geleneğinde vasiyet ve buyruk üzerine. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 45, 83–92.
• Kuşeyrî, A. (1978). Risâle-i Kuşeyriyye, S. Uludağ (Çev.). İstanbul: Dergâh.
• Müslim (1998). Ebü’l-Hüseyin el-Kuseyri en-Nişaburi Müslim b. el-Haccac, Sahihu Müslim, Riyad, Beytül el-Efkareddevliyye’
• Özkan, Ö. (2010). Can ve ten kavramları bağlamında garib-nâmede insana bakış. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,55, 357-370.
• Taş, C. (1994). Tasvvufta ruh kavramı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• TDV (2007). Makâlât. A. Yılmaz, M. Akkuş ve A.Öztürk(Haz.), Ankara: Türk Diyanet Vakfı
• Ucatlı, A. (2009). İslâm hukukunda cenine müdahalenin hükmü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Uluocak, Ş. (2014). Kazdağı Tahtacı Türkmen kozmolojisinde “hakka yürümek”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 71, 55-82.
• Elektronik kaynaklar: Acar, E.(2018). Bilgisayarın tanımı ve donanım bilgisi. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe. edu. tr/~eacar/dersler/uygulamalar/bilgisayar.pdf 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Arkut, E.(2014). Ölüm anında neler yaşayacağız? Erişim adresi: https://erkanarkutyaziyor.wordpress. com/tag/ruh-bedenden-nasil-cikar/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Aşık Remzâni (2017). Yorumu ile pir dergâhından nefesler. Erişim adresi: http://www.asikremzani.net/ makale/bektas_celebi_devriye.html 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Ateş, S.(2017). İsra suresi, 85. Ayet. Erişim adresi: http://www.kuranmeali.org/ 17/isra_suresi/85.ayet/ kurani_kerim_mealleri.aspx 11.2.2020 tarihinde erişildi.
• Başar, A.(2006). Ruh nedir, ruhun mahiyeti anlaşılabilir mi? Ruh beyinden mi ibarettir? Erişim adresi: https://sorularlaislamiyet.com/ruh-nedir-ruhun-mahiyeti-anlasilabilir-mi-ruh-beyinden-miibarettir 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Bigalıoğlu, M.(2009). Ruh nedir? Erişim adresi: http://www.bilimfelsefedin.org/?p=582
• Bozkurt, .(2011). İmam Cafer Buyruğu. Erişim adresi: https://tr.scribd.com/document/352826074/ Fuat-Bozkurt-Buyruk-%C4%B0mam-Cafer-i-Sad%C4%B1k-Buyru%C4%9Fu-b-pdf 11.2.2020 tarihinde erişildi.
• Cebeci, E.(2009). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Erişim adresi: http://tasavvufkitapligi.com/i/ uploads/429779tasavvuf-terimleri-ve-deyimleri-sozlugu.pdf 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Çelik, Z. (2017). Ruh. Erişim adresi: http://zekicelik.com/topic-etail? Konu= c4meTRYGsFK1oxDxTbmIiH 13.2.2020 tarihinde erişildi.
• Dinimiz İslam (2017). Sen olmasaydın kâinatı yaratmazdım. Erişim adresi: http://www.dinimizislam. com/detay.asp?Aid=406 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Fuzuli (2017). Aşka sevdalanma. Erişim adresi:https://www.antoloji.com/aska-sevdalanma-siiri/ 13.2.2020 tarihinde erişildi.
• TDK (2017). Can ve ruh kavramı, Erişimadresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Kaptan, R.(2014). Candaş aleviler ve Alevilik hakkında sohbetler. Erişim adresi: http://www. alevitentum.de/Candaslik.pdf 14.2.2020 tarihinde erişildi.
• Kul Himmet (2017). Gafil gezme şaşkın. Erişim adresi: https://www.antoloji.com/ gafil-gezme-saskin- 3-siiri/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• KuranFihristi.net (2009). Ruh ile ilgili ayetler... Erişim adresi: http://www.kuranfihristi. net/ayetleri/ruh 12.2.2020 tarihinde erişildi.
• Merdin, S.(2014). Rabbine dönen ruh mu? Nefis mi? Erişim adresi: https://mehmetselvi. wordpress. com/2014/02/06/rabbine-donen-ruh-mu-nefis-mi-saadettin-merdin/ 11.2.2020 tarihinde erişildi.
• Mevlânâ (2017). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî/ruh. Erişim adresi: https://tr.wikiquote. org/wiki/ Mevl%C3%A2n%C3%A2_Cel%C3%A2ledd%C3%AEn-i_R%C3% BBm%C3%AE/Ruh 11.2.2020 tarihinde erişildi
• Seyyid Hakkı (2017). Alevilikte can hitabı ve kelime manası. Erişim adresi: https://www.uludivan. de/Alevilikte-CAN--hitab%26%23305%3B-ve-kelime-manas%26%23305%3B.htm 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Seyyid Nesimi (2017). Alevilikte çerağ nedir? Erişim adresi:http://www. aleviislamdin hizmetleri.com/ pages/haftalik-sohbet/24/cerag 9.2.2020 tarihinde erişildi.
• Sivaslı, A.(2016). Tasavvufî düşüncede ruh ve nefs. Erişim adresi: http://yenidunya dergisi. com/ tasavvufi-dusuncede-ruh-ve-nefs/ 10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Şah Hatayi (2019). Şah İsmaili Safevi (Şah Hatayi). Erişim adresi: https://www.deyisler-nefesler.com/ sah-hatayi/ 9.2.2020 tarihinde erişildi.
• Tomor A.(2016). Ruh nedir ? Nasıl bir varlıktır? Erişim adresi: 26.12.2017. http://www.ihvanlar. net/2016/07/12/ruh-nedir-nasil-bir-varliktir/10.2.2020 tarihinde erişildi.
• Virani (2017). La mekan ilinden geldim cihana. Erişim adresi: https://www.antoloji. Com/la-mekanilinden- geldim-cihana-siiri/?siralama=p
• Yemini (2017). Ey saçı küfr-i siyah-ü vey ruh-i imanımız. Erişim adresi: https://www. antoloji.com/eysaci- kufr-i-siyah-u-vey-ruh-i-imanimiz-siiri/?siralama=p 10.2.2020 tarihinde erişildi.