Yedi Düvelden Yedi Başa Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürdüğü Boyda Mimetik Arzu

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 105, 15 - 27, 01.02.2021

M. Emir İlhan

https://doi.org/10.22559/folklor.1405

Öz

Bu çalışmada Salur Kazan’ın ejderhayı öldürmesinin yer aldığı anlatıya/destana,
René Girard’ın mimetik arzu kavramı doğrultusunda yaklaşılmaktır. Girard’ın
mimetik arzu kavramı Dede Korkut Kitabı’nın muhtevasını çözümlemek için
kullanılmıştır. Girard’ın yapısalcı görünen kuramsal yaklaşımı sadece metne uygulanmakla
kalmamış, söz konusu hikâyenin getirdiği örüntü kültürel ve tarihi nitel
olgularla yorumlamaya çalışılmıştır. Metin çözümlemesine ek olarak yapılan
tarihi ve kültürel referanslar ile edebiyat-kültür-tarih görüngesinden halkbilimsel
bir yaklaşım denenmiştir. Aras ve Kars Kalesi’nin alınması ile başlayan anlatma
bir av macerasıyla devam etmektedir. Beyleriyle sürek avına çıkan Salur Kazan
bir süre sonra tek başına ava çıkmak ister. Tek başına çıktığı avda karanlık bastırana
kadar av bulamaz. Ellerini açıp yurduna avsız dönmemek için Allah’a dua
eder. Duası kabul olur ve karşısına bir ejderha çıkar. Ejderhayla olan mücadelesi
ve mücadele sonundaki kutlamayla hikâye son bulur. Hikâye dua ile karşılaşacağı
ejderhayı çağıran Salur Kazan’ın yolculuğu ve macerasının sadece bir destani yiğitleme
olarak değerlendirilemeyeceğini göstermektedir. Mimetik çözümlemeden
hareketle yaklaşılacak olursa ejderhada mimetikleşmiş olan güç, kudret, liderlik
ve düşmana korku salmadır. Salur Kazan’ın mimetik bir arzuyla ejderhada temsil
olanlara sahip olma arzusunu taşıdığı başka bir ifadeyle Salur Kazan temsilinde
hikâyeyi anlatanların mimetik bir arzu sonucu ejderha ile karşılaşmak ve onu öldürmek
istediği iddia edilmiştir. Salur Kazan’ı ejderhayla karşılaştıran sınanma
arzusu ve onu öldürmeyi isteyen arzu, ejderha özelinde bir taklitle var olmaktadır.
Aslında arzu ejderha olmaktır, ejderhayla ejderhanın sahip olduğu güç, kudret ve
hükümranlığa kavuşmaktır. Savaşma üzerinden kurulan bu taklit ilişkisinin uyaranı
ve/veya düşmanı ejderha gibi görünür. Ancak iddia edilmiştir ki ejderha Salur
Kazan’da veya onun temsilinde söz konusu anlatıyı inşa edenlerin ve aktaranların
doğal uyaranı olduğudur.

Anahtar Kelimeler

mimesis, Salur Kazan, mimetik arzu, ejderha, savaşçılık

Kaynakça

• Arıkoğlu, E. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın üçüncü yazmasının bulunuşu. Milli Folklor, 31(123), 23-30.
• Aristoteles. (2018). Poetika - şiir sanatı üzerine. A.Çokona & Ö. Aygün (Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Azemoun, Y. (2019). Dede Korkut’un yeni nüshası ve iki yeni boy üzerine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4(1), 132-142. https://doi.org/10.32321/cutad.566940.
• Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un üçüncü elyazması soylamalar ve iki yeni boy ile Türkmen Sahra nüshası metin-çeviri-sözlük-tıpkıbasım. İstanbul: Kutlu.
• Barthold, V. V. (1928). Turkestan: Down to the Mongol invasion. H.A.R.Gibb (Trans.) London: Oxford University.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı.
• Ebülgazi Bahadır Han (1974). Şecere-i terakime Türklerin soy kütüğü (Tercüman 1001 Temel Eser 33) (Hazırlayan M. Ergin). İstanbul: Tercüman.
• Ekici, M. (2019). 13. Dede Korkut destanı: “Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi” boyunu beyan eder hanım hey! Milli Folklor, 31(122), 5-13.
• Ekici, M. (2019a). Dede Korkut kitabı Türkistan/Türkmen sahra nüshası soylamalar ve 13. Boy-Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi. İstanbul: Ötüken.
• Ercilasun, A. B. (2019). Dede Korkut kitabı’nın yeni nüshası ve üzerindeki yayınlar. Milli Folklor, 31(123), 5-22.
• Ergin, M. (2011). Dede Korkut kitabı 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Girard, R. (1976). Deceit, desire, and the novel - self and other in literary structure. Y. Freccero (Trans.). Baltimore: the John Hopkins.
• Girard, R. (2000). The Girard reader. J.G.William (Ed.) New York: The Crossroad.
• Girard, R. (2001). Romantik yalan ve romansal hakikat- edebi yapıda ben ve öteki. A. Etensel İldem (Çev.) İstanbul: Metis.
• Girard, R. (2010). Kültürün kökenleri. M. Yaman & A. Er (Çev.) Ankara: Dost.
• Girard, R. (2018). Dünyanın kuruluşundan beri gizli kalmış sırlar. A. Berktay (Çev.) İstanbul: Alfa Kitap.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun kitabı. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür.
• Han, B.-C. (2017). Şiddetin topolojisi. D. Zaptçıoğlu (Çev.) İstanbul: Metis.
• Hassan, Ü. (1985). Eski Türk toplumu üzerine incelemeler. İstanbul: Kaynak.
• İliç, Y. (2002). Kırgız halk destanı Er Töştük gramer-metin-çeviri-dizin [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Dili Bilim Dalı].
• İnan, A. (2017). Manas destanı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kaçalin, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz nâmesi hikâyet i Oguz nâme i Kazan bég ve gayrı - metin ve açıklamalar. İstanbul: Kitabevi.
• Koçak, O. (2001). Sunuş. İçinde Romantik yalan ve romansal hakikat - edebi yapıda ben ve öteki (s. 9-19). İstanbul: Metis.
• Kurat, A. N. (1987). Rusya tarihi: Başlangıçtan 1917’ye kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Öney, G. (1968). Anadolu Selçuklu sanatında hayat ağacı motifi (43 resimle birlikte). Belleten, XXXII (125), 25-50.
• Paajanen, T. (2012). Viking ve Kelt mitolojisi. N. Elhüseyni (Çev.) İçinde Mitoloji (s. 224-279). İstanbul: NTV.
• Platon. (2010). Devlet. S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz (Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Sertkaya, O. F. (2019). Dede Korkut kitabı’nın kaç yazma nüshası var? Turkologiya, 3, 86-93.
• Sertkaya, O. F., & Uzuntaş, H. (2020). Dede Korkut’un Günbed yazması üzerine - araştırmalar ve incelemeler. Bilge Kültür Sanat.
• Shahgoli, N. K., Yaghoobi, V., Aghatabai, S., & Behzad, S. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Günbet yazması: İnceleme, metin, dizin ve tıpkıbasım. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147-379.
• Trutanow, I. (2012). Çin mitolojisi. (N. Elhüseyni (Çev.) İçinde Mitoloji (s. 324-345). İstanbul: NTV.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2003). Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri (5 ed.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• White, A. W. (2012). Yunan ve Roma mitolojisi. N. Elhüseyni (Çev.) İçinde Mitoloji (s. 106-223). İstanbul: NTV.
• Yetkin, Ş. (1976). Anadolu Selçukluları devrinden bir madeni eser. Sanat Tarihi Yıllığı, 6, 207-214.