Bu araştırmada, senkretizm kavramı bağlamında başta Karadeniz Bölgesinde görülen
Helesa/Heyamola geleneği içindeki geçmiş dönemden gelen farklı inanç sistemlerinin
varlığı tespit edilmeye ve geleneğe dair dönüşüm ile aktarım noktaları
ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Helesa/Heyamola geleneğinin kökeni denizcilik
uğraşıları olmakla birlikte genelde hep birlikte yapılan toplu işlerde maniler eşliğinde
söylenen bir türkü ve oyundan oluşur. Gelenek, lokal varyantlara sahip olmakla
birlikte Ramazan Ayı içerisinde kayık, küfe gibi araçlar kullanılarak çıkılan
bir bahşiş/yardım toplama gösterisi şeklinde yapılan ritüel uygulamalara da sahiptir.
Geleneğin Batı Karadeniz varyantları daha çok denizcilikle ilgili olup Doğu
Karadeniz Bölgesinde ise düğün merasimlerinde uygulanır. Çalışmada Helesa/Heyamola
geleneğinin özellikle denizcilikle ilgili olan varyantları Geç Antikçağ’da
Karadeniz Bölgesinde ortaya çıkan ve denizcilerin koruyucusu olduğuna inanılan
Aziz Phokas Kültündeki bazı unsurlar ile karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda zincir-
leme senkretizm kavramı içerisinde Aziz Phokas’ın Batı Karadeniz Bölgesi çıkışlı
lokal bir kült olması ve azizin mucizevi kimliğindeki oluşturan başta denizcilerin
hamisi olması, bahçıvan ve şifacılık özelliklerinin beslendiği olası antikçağ kültülerine
de bakılmıştır. Bu şekilde antikçağdan başlayarak arkeolojik verilerin de
yardımıyla bölgedeki kültürleşme sürecinde denizciliğe ait ritüel uygulamaların
dinsel dönüşümünün günümüze ulaşan folklorik yansımasının süreci izlenmiştir.
Aynı zamanda bölgedeki senkretik sürecin başka bir koldan devam ettiğini de göstermek
amacıyla hem bu geleneğin yaşatıldığı hem de bu geleneğe kaynaklık eden
antikçağ ve ortaçağ kültlerinin bulunduğu İnebolu’dan denizcilerin hamisi, sağaltım
sağlayan ve bereket veren kimliği ile İslami aziz Abaş Baba inanışı da özellikle
edebi eserler ve yakın dönem derlemelerle gösterilmeye çalışılmıştır.
In this study, within the conceptual framework and context of syncretism, the
existence of different belief systems from the historic Helesa/Heyamola tradition,
especially seen in the Black Sea Region, was determined and the traditional
transformation and transfer points were revealed. Although the origin of the
Helesa/Heyamola tradition is seen in maritime occupations, it usually consists
of a folk song and a game sung in the form of a chansonette or mani. Despite
the tradition having local variations, it is also accompanied by has ritual practices
in the form of a tip/charity show, which is performed by using vehicles such as
boats and pans during the month of Ramadan. Western Black Sea variants of the
tradition are mostly related to maritime and are used in wedding ceremonies in
the Eastern Black Sea Region. In this study, variants of the Helesa/Heyamola
tradition, especially those related to maritime, were compared with some elements
in the Cult of Saint Phokas, which emerged in the Black Sea Region during Late
Antiquity and was known to be the protector of sailors. In addition to the concept
of chain syncretism, ancient cults of Saint Phokas and the miraculous identity of
the saint Abaş Baba, who is known to primarily be the patron of sailors, a gardener
and a healer, were also examined. This way, with the help of archaeological data,
starting from antiquity, the folkloric reflections of the religious transformation
of maritime ritual practices during the acculturation process in the region were
followed. Literary works, combined with recent compilations, were examined to
show that the syncretic process in the region was a continuation from other districts
and that the tradition was still kept alive being rooted in the belief of the Islamic
Saint from İnebolu, which is the location of ancient and medieval cults.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Turkish Folklore |
Journal Section | Article |
Authors | |
Publication Date | August 3, 2022 |
Published in Issue | Year 2022 Volume: 28 Issue: 111 |
Journal website: https://folkloredebiyat.org
The journal’s publication languages are both English and Turkish. Also despite articles in Turkish, the title, abstract, and keywords are also in English. Turkish articles approved by the reviewers are required to submit an extended summary (750-1000 words) in English.
The journal is indexed by TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ, and many other indexes and datebases.
Within the scope of TR DIZIN 2020 Ethical Criteria and as of the year 2020, studies requiring ethics committee approval must indicate Ethics Committee Approval details (committe-date-issue) in the article’s methods section. With this in mind, we request from our author candidates to edit their article accordingly before sending it to the journal.
Field EdItors
Folklore:
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik
(Frankfurt University- birkalan-gedik@em.uni.frankfurt.de)
Prof. Dr. Arzu Öztürkmen
(Bosphorus University- ozturkme@boun.edu.tr)
Edebiyat-Literature
Prof. Dr. G. Gonca Gökalp Alpaslan (Hacettepe University - ggonca@
hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz
(President, Caucasus University Association- r_korkmaz@hotmail.com)
Antropoloji-Anthropology
Prof. Dr. Akile Gürsoy
(Beykent University - gursoyakile@gmail.com)
Prof.Dr. Serpil Aygün Cengiz
(Ankara University - serpilayguncengiz@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Linguistics
Prof.Dr. Aysu Erden
(Maltepe University - aysuerden777@gmail.com)
Prof. Dr. V. Doğan Günay
(Dokuz Eylul University- dogan.gunay@deu.edu.tr)