From the Oral Culture to the Written Woman’s Island/Tower Captivity: Rapunzel, the Maiden’s Tower, and Hurşid ü Ferahşad

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 115, 691 - 706, 31.07.2023

Nazire Erbay

https://doi.org/10.22559/folklor.2384

Öz

Oral narratives and texts create an effect area from the local to the universal culture
and with temporal approaches from the individual to the society. Many events,
phenomenons and notions which are carried to the mental world of the society with
texts, in time, become settled implementations and behaviours.
In social positioning under changing conditions, the narratives and texts which
include woman provides continuity. The women’s voices whose presences are
shaped with the decisions of other’s and male’s thoughts are heard yet via others
and men.
While passing from the oral narrative to the written, reflecting women’s biological
gender differences , so as to create the perception of “the other” attracts attention.
The thing that take attraction is that the women in the narratives, rather than her
biological gender, is exposed to gender configuration which derives from sanctions
and behaviour forms approved by the society.
In the narratives and works named as Rapunzel, Maiden’s Tower and Hurşidname,
even before their birth, a life area which lives ordinary people is not prepared for
women. Women are not allowed to decide on their bodies and lives. In Rapunzel,
Maiden’s Tower and Hurşid ü Ferahşad, it is seen that men, especially the one who
is closed to the woman character, is in position of decider on behalf of woman.
These works mention about family and society based an asset configuration on
women’s biological gender.
In this work, the tale of Rapunzel who was isolated from society because of
religious and cultural norms, The Maiden’s Tower legend which explains a girl’s
tale to the island-shaped towerby her father fort he purpose of saving her from
dangers and Hurşid ü Ferşad mathnawi which is one of the important ones in
terms of text fiction are approached and compared on account of common sides on
viewing women. Firstly, the fact that these narratives and works are not just a text
and their contexts cause positioning of woman in the plane of family and society
is introduced. These texts give opportunity to search, determine and analyze
samenesses of social viewing comes from beyond centuries towards to woman
even though these samenesses belong to different cultures and improve in different
types.

Anahtar Kelimeler

woman, Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşad, tower

Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kadının Ada/Kule Tutsaklığı: Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşâd

Öz

Sözlü anlatılar ve metinler yerel olandan evrensel kültüre doğru, zamansal
yaklaşmalarla bireyden topluma etki alanı oluşturur. Metinlerle toplumun zihin
dünyasına taşınan birçok olay, olgu ve kavram zamanla yerleşik uygulamalar,
davranışlar hâline gelir. Kadının içinde olduğu anlatı ve metinler, toplumsal
konumlandırmada değişen koşullar altında devamlılık arz eder. Metinlerde varlığı
başkalarının veya eril düşüncenin verdiği kararlarla şekillenen kadınların sesi yine
onların aktarımıyla duyulur. Kadının biyolojik cinsiyet farklılığının sözlü anlatıdan
yazılıya doğru öteki algısı oluşturacak şekilde tahakkuku dikkat çeker. Anlatı ve
metinlerdeki kadının biyolojik cinsiyetinden ziyade toplumun uygun gördüğü
yaptırım ve davranış şekillerinden kaynaklı kişilik yapılandırmasına maruz kaldığı
görülür. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşidnâme adlı anlatı ve eserlerde kadınlara
doğmadan sıradan insanların yaşadığı şekilde bir hayat alanı hazırlanmaz.
Kadınların kendi bedenleri ve hayatları üzerinden karar verici olmalarına müsaade
edilmez. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşid ü Ferahşâd’da bilhassa kadınlara en yakın
erkeklerden gelen ve kendileri yerine karar verici konumda oldukları görülür.
Eserlerde kadınların biyolojik cinsiyeti üzerinde aileleri ve toplum tarafından
geliştirilen bir varlık yapılandırması söz konusudur. Bu çalışmada inanca, geleneğe
dayalı normlar yüzünden toplumdan tecrit edilen masal kahramanı Rapunzel’i,
ardından babası tarafından tehlikelerden korunmak maksadıyla ada şeklindeki
kuleye hapsedilen Kız Kulesi efsanesinin kahramanını ve klasik Türk edebiyatında
metin kurgusu açısından önemli mesnevilerden olan Hurşid ü Ferahşâd Mesnevisi’ni
kadına bakıştaki ortak yönleri dolayısıyla ele alınıp karşılaştırılmaktır. Öncelikle
bu anlatıların ve eserlerin sadece bir metin olmadığı, kadının ailevî ve toplumsal
düzlemde konumlanmasına sebep olduğu ortaya konulmaktadır. Bu metinler, farklı
kültürlere ait olmasına ve farklı türlerde gelişmesine rağmen kadına yüzyılların
ötesinden gelen toplumsal bakışın aynılığını araştırmaya, tespit ve tahlile yönelik
çalışma imkân vermektedirler.

Anahtar Kelimeler

kadın, Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşâd, kule

Kaynakça

• Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa Hurşidnâme (Hurşid u Ferahşâd). Atatürk Üniversitesi.
• Deleuze, Gılles. (2015). Anlamın mantığı (H. Yücefer. Çev.) Norgunk.
• Duman, M. (2010). İstanbul efsaneleri, Heyamola.
• Ergüden, I. (1996). Örnek bir şiddet mekânı: Hapishane. Cogito, Kış-Bahar, S.6-7, YKY.
• Grimm Kardeşler (2018). Rapunzel (K. Şipal. Çev.) Yapı Kredi.
• Grimm Kardeşler (2019). Grimm masalları. Epsilon.
• Kahraman, A. S., Dağlı, Y. vd., (haz). (2011). Evliya Çelebi seyahatnâmesi. Yapı Kredi.
• Ölçer Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak. Geleneksel.
• Strauss, C. L. (2013). Mit ve anlam. İthaki.
• Tekeli, İ. (kom.) (1994). Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
• Türker, Ö. (2014). İbn Sina yorum üzerine. Litera.
• Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci fantaziler. Metis.
• Elektronik Kaynak: Erdem, Sargon “Bâbil”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/babil (24.08.2022). https://www.kizkulesi.gen.tr/kiz-kulesi-hikâyesi.html (25.08.2022).