Family and Gender Roles in Azerbaijan Proverbs

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 118, 487 - 508, 01.05.2024

İlkin Gulusoy

https://doi.org/10.22559/folklor.2638

Öz

The proverbs of Azerbaijan reflect the history of the Azerbaijani people and provide
important information on family structure, marriage, obligations, relationships
within the family and among family members, and gender roles. These adages
express the cultural values and norms in society by reflecting the roles and
relationships within the family in detail. Particularly, in the proverbs emphasizing
the sacred importance of family values for society, roles of women and men,
marriage processes, child upbringing, and sibling relationships are addressed,
paying attention to social norms of the community. Azerbaijani proverbs related to
the concept of family encompass a wide range of information, from intra-family
relationships to duties and obligations among family members, including father-son,
mother-daughter, mother-son, foster mother, servitude to children, and sibling
relationships. The article provides information about proverbs and the concept of
family in Turkish culture. Azerbaijani proverbs related to the concept of family in
the books “Atalar Sözü” (2004) and “Atalar Sözü, Elin Gözü” (2005) have been
translated into Turkish and analyzed in terms of meaning. In these proverbs, I
focused on the roles of the family and family members and the appearance of
gender relations between members. Emphasizing the importance of family unity for
society, I revealed that proverbs prioritize the protection of the family by addressing
the relations between mother, father, daughters and brothers within the framework
of positive and negative roles.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan proverbs, family, woman, man, role

Azerbaycan Atasözlerinde Aile ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Öz

Azerbaycan atasözleri, Azerbaycan halkının tarihini yansıtarak aile kuruluşu, evlilik,
sorumluluk, aile ve aile bireyleri arasındaki ilişkiler, toplumsal cinsiyet rolleri
gibi konularda önemli bilgiler sunmaktadır. Bu özlü sözler, aile içindeki rol ve
ilişkileri detaylı bir şekilde yansıtarak toplumdaki kültürel değerleri ve normları
ifade etmektedir. Özellikle aile değerlerinin toplum için taşıdığı önemi vurgulayan
atasözlerinde kadın ve erkek rolleri, evlilik süreçleri, çocuk yetiştirme ve kardeşler
arasındaki ilişkiler ele alınarak toplumun sosyal normlarına dikkat çekilmektedir.
Aile kavramıyla ilgili Azerbaycan atasözleri, aile içindeki ilişkilerden, aile bireyleri
arasındaki görev ve sorumluluklara, baba-oğul, anne-kız, anne-oğul, üvey anne,
çocuk bakımı, kardeşler arasındaki ilişkilere kadar geniş bir yelpazede bilgiler
içermektedir. Bu çalışmada Türk kültüründe atasözü ve aile kavramı ile ilgili bilgilere
yer verildikten sonra “Atalar Sözü” (2004) ve “Atalar Sözü, Elin Gözü” (2005)
adlı kitaplarda aile kavramı ile ilgili Azerbaycan atasözleri Türkiye Türkçesine
aktarılarak anlamsal açıdan incelenmiştir. Bu atasözlerinde aile ve aile üyelerinin
rolleri ve üyeler arasındaki toplumsal cinsiyet ilişkilerinin görünümleri üzerinde
durdum. Aile birliğinin toplum için taşıdığı önemi vurgulayan atasözlerinin; anne,
baba, kız-erkek çocuk/kardeşler arasındaki ilişkileri olumlu ve olumsuz roller
çerçevesinde ele alarak ailenin korumasını öncelediğini ortaya koydum.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan atasözleri, aile, kadın, erkek, rol

Kaynakça

• Akgül Gök, F. (2013). Evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili algılarının aile işlevlerine yansıması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akgül Gök, F., İl, S. (2017). Evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili algılarının aile işlevlerine yansıması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (54), 523-533.
• Aksoy, Ö. A. (2018). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I., İnkılâp.
• Aktaş, Ş. T. (2004). Seçme atasözleri ve eleştirmeli açıklamaları. Akçağ.
• Albayrak, N. (2009). Türkiye Türkçesinde atasözleri. Kapı.
• Atalar Sözü (2004). Bakü. Önder.
• Atay, T. (2004). “Erkeklik” en çok erkeği ezer!. Toplum ve Bilim Dergisi, 101,11-30.
• Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti (2006), III cilt, Şerg-Gerb.
• Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti (2006). I cilt, Şerg-Gerb.
• Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti (2006). II cilt, Şerg-Gerb.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Atatürk Kültür Merkezi.
• Dökmen, Z. (2010). Toplumsal cinsiyet-sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitapevi.
• Dönmezer, S. (1999). Toplumbilim. 12. Baskı. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Əliyev, O. (2000). Atalar sözü vә mәsәllәr. Azәrbaycan Ədәbiyyatı Tarixi I, Elm.
• Erginer, G. (2010). Atasözlerinde sosyal hayat [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği (Malatya Örneği) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2).
• Genç, H.N. (2018). Atasözlerinde toplumsal cinsiyet algısı olarak kadın. folklor/edebiyat, 24 (94), 2018/2, 13-34.
• Hadi, H. B. (2005). Atalar sözü. Elin Gözü. Turuz.
• İşmen, E. (2004). Duygusal zeka ve aile işlevleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 56-75.
• Karataş, T. (2004). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü, Akçağ.
• Kayhan, Sh. (2018). Kırgızlar’da evlilik öncesi kız seçme gelenekleri. Turkish Studies, 13/18, Summer 2018, P. 873-882.
• Kitabi-Dәdә Qorqud (2004), Hazırlayan, S. Alizade, Önder.
• Koç, N. (2002). İslamlıktan Önce Türk dili ve edebiyatı, İnkılâp.
• Kurt, İ. (1991). Türk atasözlerine psikolojik bir yaklaşım. Kültür Bakanlığı.
• Örücü, E. (1996). Hukukta kadın ve son gelişmeler. Türkiye’de kadın olmak (N. Arat, Edit.) 21.
• Özcan, Ö.A. (2009). Kadınlarla ilgili Özbek atasözleri. Grafiker.
• Püsküllüoğlu, A. (2004). Türkçe sözlük. 2. baskı, Arkadaş.
• Tekin, F. (2023). Türk dünyası atasözlerinde toplumsal cinsiyet: “Kadın”, “Erkek”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 23/2, Kış 2023, 543-572.
• Türkçe Sözlük (1999). Dil Derneği.
• Türkçe Sözlük (2005). 10. Baskı. Türk Dil Kurumu.
• Yılmaz, A. (2004). Türk kültüründe kadın. Millî Folklor, 16 (61), 111-123.
• Yılmaz, Y., Sarı, H. (2016). Türk atasözlerinde akrabalık adlarının kullanımı. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (2), 1-20.