Folklorun İşlevleri Üzerine Eleştirel Bir Çözümleme

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 119, 607 - 620, 01.08.2024

Erdoğan Altınkaynak , Vedi Aşkaroğlu

https://doi.org/10.22559/folklor.2710

Öz

Folklorun tanım ve kapsam alanı farklı ülke ve kültürlerde değişik şekilde kullanılmakta
ve uygulanmaktadır. Ortaya konulan kuramlar da buna göre eleştiri
alabilmektedir. Türkiye’de folklor araştırmalarında kullanılan yöntemler arasında
Bascom’un işlevsel kuramı da yer almaktadır. Ancak bu kuramın Türkiye’deki
folklor çalışmalarının kapsam alanıyla ilgili olarak eksiklikleri bulunmaktadır.
Bascom’un folklorun işlevlerine ait kuramı dört temel unsura dayanmaktadır.
Bunlar “a) Hoşça vakit geçirme, eğlenme ve eğlendirme, b) Değerlere, toplum
kurallarına ve törelere destek verme, c) Eğitim veya kültürün gelecek kuşaklara
aktarılması ve d) Kişisel ve toplumsal baskılardan kaçıp kurtulma” şeklinde belirlemiştir.
Bu işlevlere İlhan Başgöz tarafından “Protesto” işlevi eklenmiştir. Sıralanan işlevler Türk
Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi’ni oluşturan ürünler içerisinde ekonomik, sosyolojik, psikolojik
ve etnolojik açılardan yetersiz kalmaktadır. Bu çalışmada, folklorun işlevlerine ek olarak
“ekonomik getiri ve kazanç elde etmek”, “sosyal dayanışmayı ve yardımlaşmayı sağlamak”,
“biyolojik ve psikolojik rahatlamayı sağlamak”, “milli ve bireysel bilincin oluşmasına katkı sağlamak”,
“vücut egzersizleri yapmada kullanılmak”, “yalnızlık korkusunu üzerinden atmak”, “bilim,
sanat ve edebiyata ilham kaynaklığı etmek” ve “anlatım ve ifadeye zenginlik
katmak” gibi işlevlerin de incelemeler ve değerlendirmelerde hesaba katılarak
kuramın genişletilmesi gerektiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

folklor araştırmaları, folklorun işlevleri, işlevsel kuram, yapısalcılık, psikanaliz

Etik Beyan

Araştırma ve Yayın Etiği Beyanı: Araştırma daha önce yayınlanmamış veya yayınlanmak üzere başka bir mecraya gönderilmemiştir. Yazar araştırma sürecinde etik ilke ve kurallara uymuştur. Yazarların Katkı Düzeyleri: Birinci Yazar %50. İkinci Yazar %50. Etik Komite Onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal Destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar Çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır

Critical Analysis on the Functions of Folklore

Öz

The definition, application and scope of folklore are held differently in various
countries and cultures. The theories / approaches / methods put forward are
criticised for this reason. Among the theories applied widely in folklore researches
in Türkiye is Bascom’s functional theory. Yet, this theory has several important
defects stemming from the scope and application of folklore in Türkiye. Bascom’s
functional theory is based upon four basic principles. These are “a) Having good
time, entertainment and enjoyment, b) Supporting values, social norms and
traditions, c) Transmission of education and culture to new generations and d)
Overcoming personal and social pressure”. İlhan Başgöz added a new function to
these, which is “Protesting”. These functions are inadequate in products of Turkish
Folk Literature and Folklore as they do not include all the economic, sociologic,
psychologic and ethnologic influences. In addition to these functions, in the article,
we have discussed scientifically the practices of some folkloric products and
come up with additional new functions, which are “having an income, economic
support”, “facilitaing and increasing solidarity and charity”, “facilitating physical
and psychological relief”, “contributing to the formation of personal and national
consciousness”, “helping in pysical activity and training”, “getting rid of the
feeling of loneliness and helplessness (solace)”, “offering a source of inspiration
for science, art, cinema and literature”, and “ıncreasing the power and influence of
verbal expression”.

Anahtar Kelimeler

folklor studies, function of folklore, functional theory, structuralism, psychoanalysis

Etik Beyan

Research and Publication Ethics Statement: Research it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. Contribution Rates of Authors to the Article: First author %50, second author %50 Ethics Committee Approval: Ethics committee approval is not required for the study Support Statement (Optional): No financial support was received for the study. Conflict of Interest: There is no conflict of interest between the authors of this article.

Kaynakça

• Altınkaynak, E. (2015). Ağıtlar (Sarız- Pınarbaşı-Tomarza) Kültür Ajans.
• Artun E, (1998). Tekirdağ’da bilmece sorma geleneği. Tekirdağ halk kültürü araştırmaları 1, Tekirdağ Genç İş Adamları Derneği.
• Boratav, P. N., (1982). 100 Soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek.
• Cerrahoğlu, M. (2013). “İşlevsel halkbilimi kuramı” bağlamında Şabanözü düğünlerinde “güveyi başı donatma” merasimi. The journal of academic social science studies, 6 (7), 289-303.
• Champbel, J. (2017). Kahramanın sonsuz yolculuğu (M. Küpüşoğlu, Yay. Haz.) Ötüken.
• Çela A. and Lankford-Knowles, J. and Lankford, S. (2007). Local food festivals in northeast Iowa communities: a visitor and economic impact study. Managing leisure, 12 (2-3), 171-186.
• Elliot, O. (2012). Folklorun üç işlevi bilimsel tanım olarak geleneksel işlevcilik (A. Büyükokutan, Çev) Milli folklor, 24 (96), 267-278.
• Gündüz, Ş. (2017). Din ve inanç sözlüğü. Vadi.
• Irmak, Y. (2017). İşlevsel halkbilimi kuramına göre Âşık Mahzuni Şerif’in şiirlerinde tespit edilen yeni işlevler. Studies of the Ottoman domain (Osmanlı hâkimiyet sahası çalışmaları), 7(12), 183-212. https://doi.org/10.19039/sotod.2017.57.
• Karaca, M. (2018). İşlevsel halkbilimi kuramı ölçeğinde panayır organizasyonları. Journal of international social research, 11(56).
• Kaya, M. ve Yılmaz, C. (2018). Kültür coğrafyası ve kültürel miras açısından Doğu Karadeniz’de “Otçu göçü geleneği ve Kadırga otçu şenlikleri”, Türk coğrafya dergisi, LXXI, 69-79.
• Lee, I., Arcodia C. and Lee, T. J. (2012). Benefits of visiting a multicultural festival: The case of South Korea, tourism management, 33 (2).
• O’Sullivian and Jackson J. M. (2010). Festival tourism: a contributer to sustainable local economic development? Journal of sustainable tourism, 10 (4), 325-342.
• Oğuz, Ö. ve Ekici M. ve Aça, M. vd. (2010). Türk halk edebiyatı el kitabı (7. Baskı) Grafiker. Ozankaya, Ö. (1994). Toplumbilim. Cem.
• Propp, V. (2008). Masalın biçim bilimi (M. Rifat-S. Rifat, Çev.) İş Bankası.
• Şenocak, E. (2020). Kültürel bellekte askere yollama geleneği: Baskil (Elazığ) ve çevresi örneği, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 22 (8), 49-61.
• Tan, N. (2000). Atatürk ve Türk halk kültürü (Folklor). Folklor Araştırmalar Kurumu.
• Tezel, N. (1969). Türkiye folklor ve etnografya kılavuzu. Milli Eğitim.
• Yücel, T. (2012). Eleştiri kuramları. İş Bankası.
• Elektronik Kaynaklar: https://www.izlesene.com/video/nursultan-nazarbayevin-dombra-calip-turku-soylemesi/9349024 (Erişim Tarihi:12.07.2023, saat:13.00)
• https://www.youtube.com/watch?v=hKW1EtNgIB4 (Erişim Tarihi: 12.07.2023, saat: 13.07).
• https://www.youtube.com/watch?v=hKW1EtNgIB4(Erişim Tarihi:12.07.2023, saat: 13.17)
• https://www.youtube.com/watch?v=JKmT47rkFuc (Erişim Tarihi:12. 07. 2023, saat: 13.09)
• https://www.youtube.com/watch?v=M93U7_kHGWg&t=340s (Erişim Tarihi:12.07.2023, saat:13.04)